Co to są napady afektywnego bezdechu?

Definicja

Napady afektywnego bezdechu to łagodne i przemijające epizody, w których dziecko, reagując na ból lub złość, zaczyna intensywnie płakać, aż do momentu zatrzymania oddechu na kilka sekund. W wyniku tego może dojść do krótkotrwałej utraty przytomności, zasinienia i drgawek.

Napady afektywnego bezdechu należą do najczęstszych niepadaczkowych zaburzeń napadowych wieku niemowlęcego. Dla rodziców takie napady są przerażające, ponieważ mogą sprawiać wrażenie zagrażających życiu.

Wyróżnia się trzy typy:

1. Napady sinicze (sinica) (60%).
2. Napady blade (20%).
3. Napady mieszane (20%).

Napady afektywnego bezdechu występują u 3-4% małych dzieci. Cęsto zaczynają się między 6.–18. miesiącem życia, zwykle przed ukończeniem przez dziecko 2. roku życia; osiągają szczyt między 1.–2. rokiem życia i prawie zawsze ustępują samoistnie, najpóźniej w wieku szkolnym. Nie obserwuje się różnic między płciami.

Częstość występowania różni się w zależności od dziecka. Niektóre dzieci doświadczają kilku napadów dziennie, podczas gdy u innych obserwuje się tylko kilka napadów rocznie.

Objawy

Napady sinicze są wywoływane przez złość, frustrację lub ból.

• Napad rozpoczyna się gwałtownym płaczem dziecka, „krzykiem do utraty przytomności“, a oddech zatrzymuje się na kilka sekund (do 30 sekund) podczas wydechu, przy czym skóra staje się sina (sinica).
• Sporadycznie może wystąpić utrata przytomności i wyczerpanie, czasem zdarzeniu towarzyszą drgawki trwające kilka sekund.
• Przed ewentualną utratą przytomności dziecko wstrzymuje oddech.
• Napad trwa łącznie krócej niż 1 minutę.
• Dziecko zwykle w ciągu kilku minut wraca do pełnej aktywności.

Napady blade obserwuje się zazwyczaj po drobnych urazach spowodowanych upadkiem, przerażeniem, strachem lub bólem.

• Pierwszy krzyk jest często niepozorny, następnie wyzwalany jest odruch nerwowy, który szybko prowadzi do spowolnienia akcji serca, w niektórych okolicznościach bicie serca może zatrzymać się na kilka sekund.
• Dziecko łatwo traci przytomność po jednym głębokim oddechu lub krótkim płaczu.
• Staje się blade, nieprzytomne, wiotkie lub mocno rozciąga kończyny.
• Dziecko mdleje przed zatrzymaniem oddechu.
• Sporadycznie występują drgawki, które trwają kilka sekund.
• Po napadzie dziecko jest nieco zmęczone.
• Nie występują natomiast przedłużające się fazy bezdechu (zatrzymanie oddechu), jak w sprzypadku napadów siniczych. Napad trwa zwykle od 10 do 30 sekund.

Napady mieszane: U niektórych dzieci występują zarówno sine, jak i blade formy napadów afektywnego bezdechu.

Przyczyny

Sinicze napady afektywnego bezdechu są wywoływane przez złość, frustrację lub ból.

Napady blade są zwykle obserwowane po łagodnym urazie związanym z upadkiem, przerażeniem, strachem lub bólem i wywołują spowolnione bicie serca lub chwilowe jego ustanie.

Nawet jeśli napady są wywoływane przez rozpoznawalne/znane sytuacje, nie są one wywoływane świadomie. Oznacza to, że dziecko nie prowokuje ich celowo. Z powodu przerwania dopływu krwi (tlenu) do mózgu na około 5 sekund, dziecko może stracić przytomność. Mogą wystąpić krótkotrwałe napady drgawkowe (toniczne) lub sporadyczne napady rytmiczne (kloniczne).

Czynniki sprzyjające

• Niedobór żelaza.
• W 25% przypadków obserwuje się kumulację napadów afektywnego bezdechu w rodzinie (rodzice i rodzeństwo).
• Niedobory snu.

Częstość występowania

• Napady afektywnego bezdechu występują u 3–4% małych dzieci. Cęsto zaczynają się między 6.–18. miesiącem życia, zwykle przed ukończeniem przez dziecko 2. roku życia; osiągają szczyt między 1.–2. rokiem życia i często ustępują samoistnie, gdy dziecko jest w wieku szkolnym.
• Nie obserwuje się różnic między płciami.
• Częstotliwość występowania napadów różni się w zależności od dziecka. Niektóre dzieci doświadczają kilku napadów dziennie, podczas gdy u innych obserwuje się tylko kilka napadów rocznie.

Badania dodatkowe

Rozpoznanie stawia się na podstawie historii choroby (wywiadu lekarskiego) oraz opisu typowych napadów i czynników wyzwalających. Rzadko konieczne jest przeprowadzenie kolejnych badań. W przypadkach, gdy nie można potwierdzić rozpoznania ponad wszelką wątpliwość, może być wskazane wykonanie EEG w celu wykluczenia padaczki.

Możliwe inne choroby podstawowe

• Padaczka.
• Krztusiec (koklusz).
• Zaburzenia snu (np. lęki nocne).
• Zaburzenia rytmu serca (bardzo rzadko).

Aby postawić rozpoznanie z jak największą pewnością, lekarz zapyta rodziców o objawy, w celu uzyskania więcej informacji:

• Co się działo przed wystąpieniem napadu?
• Czy dziecko płakało?
• Jaki kolor miała skóra dziecka przed i w trakcie epizodu?
• Czy dziecko było wyczerpane po tym epizodzie?
• Czy u innych członków rodziny występują podobne napady?

Leczenie

Ważne jest, aby zrozumieć, że chociaż napady mogą wyglądać niebezpiecznie, w większości przypadków są nieszkodliwe. Sam napad nie jest niebezpieczny dla dziecka, ale istnieje ryzyko, że może się ono zranić, np. upadając w momencie rozpoczęcia napadu.

Należy skupić się na obserwacji dziecka podczas napadu.

• Sprawdź, czy dziecko oddycha i w razie potrzeby ułóż je w pozycji bocznej.
• Pozostań z dzieckiem, dopóki nie odzyska przytomności, nie podnoś go i nie potrząsaj nim.

Farmakoterapia

Nie ma standardowej farmakoterapii w przypadku napadów afektywnego bezdechu.

Skuteczna może się okazać suplementacja żelaza. Może to być szczególnie przydatne u dzieci z potwierdzoną niedokrwistością z niedoboru żelaza. Suplementacja może być jednak również skuteczna u dzieci bez niedokrwistości lub z hemoglobiną w dolnym zakresie normy i prawdopodobnie może też poprawić nadmierną stymulację autonomicznego układu nerwowego.

W ciężkich przypadkach, gdy podawanie żelaza nie przynosi poprawy, można zastosować na próbę lek przeciwpadaczkowy.

Co możesz zrobić sam?

Można przynieść film z napadu (np. nagrać epizod telefonem).

Rokowanie

Rokowanie jest zazwyczaj dobre. Nie ma pełnych badań dotyczących długoterminowego rokowania, ale zwykle wraz z wiekiem napady ustępują. Nie ma również dowodów na to, że napady predysponują do wystąpienia innych chorób, takich jak padaczka.

Dodatkowe informacje

• Padaczka u dzieci.
• Krztusiec.
• Niedokrwistość z niedoboru żelaza.
• Napady afektywnego bezdechu – informacje dla lekarzy.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Marcin Major, lekarz, Kraków (recenzent)
• Susanna Allahwerde, lekarz rodzinny, Berlin