Podłoże

• Niektóre urazy lub choroby mogą powodować senność, splątanie lub omdlenia. Jednak zaburzenia te są mniej powszechne u dzieci niż u dorosłych, dlatego osoby udzielające pierwszej pomocy często mają ograniczone doświadczenie ze stanami nagłymi u dzieci lub nie mają go wcale.
• Wytyczne dotyczące resuscytacji dzieci mają zastosowanie do wszystkich dzieci w wieku od 0 do 18 lat, z wyjątkiem noworodków tuż po urodzeniu.
  • Pacjenci, którzy wyglądają jak dorośli, również mogą być leczeni jak dorośli.
• Wdrożenie poszczególnych środków ratujących życie dzieci zależy od doświadczenia, przeszkolenia i liczby osób udzielających pierwszej pomocy. Każdy, kto nie jest przeszkolony w zakresie działań swoistych dla dzieci, powinien postępować zgodnie z procedurą odpowiednią dla dorosłych.

Jak postępować?

• W pierwszej kolejności należy zapewnić bezpieczeństwo osobom udzielającym pierwszej pomocy i poszkodowanemu dziecku. Poproś o pomoc osoby postronne lub głośno krzycz.
• Podobnie jak w przypadku dorosłych, również u dzieci w pierwszej kolejności należy sprawdzić: przytomność, drogi oddechowe, oddychanie.
• Nieprzytomność
  • Czy dana osoba reaguje?
    • Potrząsnąć delikatnie za ramiona.
    • Dotknąć osobę poszkodowaną i zawołać np.: „Czy wszystko w porządku?”
    • Jeśli w pobliżu znajdują się inne osoby udzielające pierwszej pomocy, należy wezwać pomoc medyczną natychmiast po stwierdzeniu utraty przytomności.
• Drogi oddechowe
  • Czy drogi oddechowe danej osoby są drożne?
    • Odchylić głowę osoby nieprzytomnej i unieść brodę do góry, aby udrożnić drogi oddechowe.
    • Usunąć widoczne luźne przedmioty (bez prób usuwania na ślepo lub wielokrotnego usuwania).
• Oddychanie
  • Czy dana osoba oddycha?
    • Sprawdzić odgłosy oddychania, zbliżając na 10 sekund ucho nad usta danej osoby. Jeśli oddycha, jest odczuwalny strumień powietrza.
    • Sprawdzić, czy klatka piersiowa podnosi się i opada. Łapanie powietrza z trudem należy traktować jako zatrzymanie akcji oddechowej!
    • Tętno może być trudno wyczuwalne, jeśli więc nie ma się przeszkolenia, nie należy tracić cennego czasu.
• Jeśli w pobliżu znajduje się automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED), należy go użyć, jeśli poza utratą przytomności doszło do nagłego upadku. Poza tym wymagane jest natychmiastowe rozpoczęcie resuscytacji. Jeśli to możliwe, poproś którąś z obecnych osób o przyniesienie defibrylatora AED.

5 pierwszych wdechów

• W przypadku starszych dzieci wyprostuj im szyję, a w przypadku niemowląt pozostaw ją w neutralnej pozycji. W tym celu połóż jedną rękę na czole dziecka, drugą podciągnij mu podbródek do przodu i do góry. U niemowląt (albo dzieci w wieku <1 roku) udrażnia się drogi oddechowe, układając głowę w neutralnej pozycji i wyciągając dolną szczękę do przodu (nie należy odchylać dziecku głowy do tyłu).>
• Obejmując swoimi ustami usta dziecka (w przypadku niemowląt usta i nos), wtłoczyć powietrze tak, aby klatka piersiowa dziecka wyraźnie się uniosła — równomiernie oddychając należy wykonać 5 pierwszych wdechów ratowniczych.
• Jeśli dostępny jest sprzęt, a ratownicy posiadają odpowiednie umiejętności, należy zastosować wentylację z użyciem maski tlenowej z workiem (metoda 2 ratowników).
• Jeśli ratownik udziela pierwszej pomocy sam i nie może lub nie chce prowadzić resuscytacji metodą usta-usta, należy bez żadnych przerw prowadzić masaż uciskowy serca.
• Jeśli obecny jest tylko jeden ratownik, ale ma dostęp do telefonu komórkowego, wezwanie pomocy należy wykonać po pierwszych 5 wdechach ratowniczych (z włączoną funkcją głośnomówiącą).
• Natychmiast po podaniu 5 początkowych wdechów należy zacząć uciskać klatkę piersiową, chyba że pojawią się wyraźne oznaki przywrócenia krążenia, takie jak ruch ciała lub kaszel.

15 uciśnięć serca

• Osoba poszkodowana leży na plecach na możliwie twardej powierzchni. Ratownik klęka obok niej.
• Dłonie należy położyć tak, aby nasady kciuków znalazły się jedna na drugiej, a następnie ułożyć je na klatce piersiowej poszkodowanego, mniej więcej w połowie odległości między sutkami i spleść palce.
• Z wyprostowanymi w łokciach ramionami należy uciskać pionowo, na tyle mocno, aby klatka piersiowa została ściśnięta o co najmniej 1/3 (maks. 6 cm).
• Nie zdejmując dłoni z klatki piersiowej poszkodowanego, zwolnić nacisk, aby pozwolić klatce piersiowej w pełni się rozszerzyć.
  • U małych dzieci układa się na mostku (pośrodku klatki piersiowej) nasadę kciuka tylko jednej dłoni (unosząc przy tym palce).
  • U niemowląt obejmuje się klatkę piersiową obiema dłońmi i naciska dolną część mostka obydwoma kciukami. Masaż serca można wykonywać dwoma palcami.
• Wykonać kolejno 15 uciśnięć klatki piersiowej w tempie 100–120/min, tzn. nieco poniżej dwóch na sekundę — każde uciśnięcie należy liczyć na głos.
• Należy kontynuować oddechy ratownicze i uciśnięcia klatki piersiowej w stosunku 2 oddechy/15 uciśnięć do czasu przybycia fachowej pomocy lub odzyskania przytomności przez poszkodowanego.
• Nie przerywać resuscytacji, chyba że wystąpią wyraźne oznaki powrotu krążenia krwi (ruch, kaszel).
• Jeśli to możliwe, klatkę piersiową powinny naprzemiennie uciskać dwie osoby udzielające pierwszej pomocy (albo więcej).

Masaż serca

Użycie automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED)

• Jeśli dostępny jest defibrylator, należy go aktywować i przykleić elektrody bez przerywania lub z jak najkrótszym przerwaniem resuscytacji.
  • Jeśli pierwszej pomocy udziela więcej niż jedna osoba, osoby dodatkowe powinny wezwać pomoc i zająć się przygotowaniem defibrylatora, aby resuscytacja nie była przerywana do momentu, aż urządzenie będzie gotowe do użycia.
• Należy postępować zgodnie z instrukcjami podawanymi przez urządzenie: dopóki nie zaleci ono podania wstrząsu, należy kontynuować manualne działania resuscytacyjne.
• Jeśli niedostępny jest defibrylator z tłumieniem mocy dla dzieci, można użyć standardowego defibrylatora dla wszystkich grup wiekowych.

Ciała obce w drogach oddechowych

• Należy zakładać obecność ciała obcego w drogach oddechowych, jeżeli
  • objawy zaczęły się nagle
  • nie występują żadne inne objawy choroby
  • istnieją podejrzenie zjedzenia małego przedmiotu lub zabawę małymi przedmiotami bezpośrednio przed zdarzeniem.
• Jeśli dziecko jest przytomne i kaszle normalnie i skutecznie (w pełni reaguje na kierowane do niego słowa, kaszle głośno, łapie oddech przed kaszlem, płacze lub mówi), interwencja nie jest konieczna. Należy zachęcać dziecko do kaszlu i stale je monitorować.
• Jeśli dziecko kaszle nieskutecznie (pogorszenie stanu świadomości, cichszy kaszel, niemożność oddychania lub mówienia, niebieskawe przebarwienia skóry lub ust), ale jest przytomne:
  • uderzenia w plecy (celem jest usunięcie przeszkody za pomocą jednego uderzenia, a nie wielu)
  • Dziecko >1 roku życia
  • wykonać do 5 uderzeń nasadą kciuka dłoni w plecy między łopatkami.
  • większa skuteczność, gdy dziecko leży z obniżoną głową
  • Małe dziecko można położyć sobie na kolanach jak niemowlaka.
  • alternatywnie: dziecko pochylone do przodu
  • Niemowlęta
    • wykonać do 5 uderzeń nasadą kciuka dłoni w plecy między łopatkami.
    • Trzymać niemowlę na kolanach, w pozycji leżącej na brzuchu. z głową w dół.
    • Podeprzeć głowę niemowlęcia kciukiem i 1–2 palcami pod kątem żuchwy.
    • Nie uciskać miękkich części szyi (blokuje to drogi oddechowe).
• Jeśli uderzenia w plecy są nieskuteczne, zaleca się ucisk klatki piersiowej lub brzucha (manewr Heimlicha).
  • Uciskanie brzucha (manewr Heimlicha) u dzieci >1 roku życia
    • Należy stanąć lub uklęknąć za dzieckiem i objąć jego tułów ramionami.
    • Zacisnąć jedną dłoń w pięść i ułożyć ją między pępkiem a dolnym końcem mostka i chwycić ją drugą ręką.
    • Pociągnąć szybko do wewnątrz i do góry — do 5 razy, zawsze naprzemiennie z uderzeniami w plecy: razem 5 uciśnięć brzucha i 5 uderzeń w plecy.
    • Nie uciskać mostka ani dolnej części klatki piersiowej (żeber).
  • Uderzenia w klatkę piersiową u niemowląt
    • Niemowlę leży na plecach, na ręce osoby prowadzącej zabieg, z głową opuszczoną w dół.
    • Punkt ucisku klatki piersiowej: dolna część mostka
    • Wykonać 5 szybkich uderzeń w klatkę piersiową (z mniejszą częstotliwością niż uciśnięcia klatki piersiowej), zawsze na przemian z uderzeniami w plecy: 5 uderzeń w klatkę piersiową, 5 uderzeń w plecy
• Jeżeli dziecko jest nieprzytomne, należy kontynuować resuscytację zgodnie z algorytmem dla dzieci (oddechy ratownicze i uciśnięcia klatki piersiowej w stosunku 2 oddechy : 15 uciśnięć serca).

Pozycja boczna ustalona

• U nieprzytomnych dzieci bez zatrzymania krążenia i z wyraźnie prawidłowym oddechem drożność dróg oddechowych można utrzymywać poprzez
  • ciągły przeprost szyi z uniesieniem podbródka albo
  • ułożenie w pozycji bocznej ustalonej, zwłaszcza jeśli istnieje ryzyko wymiotów.
• Jeśli trzeba ułożyć dziecko w pozycji bocznej ustalonej, należy zadbać o to, aby podczas obracania głowa i szyja znajdowały się w możliwie stabilnej pozycji w stosunku do reszty ciała.
• Należy przykucnąć po prawej stronie dziecka.
  • Ratownik kładzie lewą rękę nieprzytomnej osoby na jej klatce piersiowej, jej prawą rękę układa wyciągniętą obok siebie.
  • W idealnym przypadku kąt prawego ramienia osoby nieprzytomnej w stosunku do górnej części ciała to 90 stopni.
  • Ratownik podciąga lewą nogę nieprzytomnej osoby tak, aby kolano było zgięte.
  • Chwyta lewe ramię i zgiętą nogę i przetacza nieprzytomną osobę do siebie tak, aby leżała na boku.
  • Teraz nieprzytomna osoba powinna znajdować się w pozycji bocznej ustalonej.
• Ratownik układa ręce i nogi poszkodowanego tak, aby leżał jak najstabilniej. Należy zadbać o to, aby nie znalazł się w pozycji leżenia na brzuchu.
• Aby udrożnić drogi oddechowe, należy ponownie wykonać lekki przeprost głowy poszkodowanego.
• Aby jeszcze lepiej podeprzeć głowę poszkodowanego, należy umieścić jej lewą rękę pod jej głową.
• Aby móc od razu wykryć zatrzymanie krążenia, należy u leżącej w pozycji bocznej ustalonej nieprzytomnej osoby co minutę sprawdzać oddech.
• Należy unikać wszelkiego ucisku na klatkę piersiową, który mógłby utrudniać oddychanie.

Pozycja boczna ustalona

Dodatkowe informacje

• Resuscytacja krążeniowo-oddechowa u dorosłych
• Połknięte ciało obce
• Nieprzytomność u dzieci — informacje dla personelu lekarskiego

Autor

• Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń