Co to jest złamanie czaszki (pęknięcie czaszki)?

Złamanie czaszki to pęknięcie kości czaszki. Istnieją trzy główne rodzaje złamań czaszki: złamanie podłużne z boku głowy (złamanie liniowe), złamanie zgięciowe, w którym czaszka jest wciśnięta (złamanie z wgłobieniem) oraz złamanie podstawy czaszki (pęknięcie podstawy czaszki). Złamanie czaszki uznaje się za zakażone (skażone), jeśli otaczająca skóra jest rozdarta lub jeśli złamanie obejmuje zatoki lub ucho środkowe.

Złamania czaszki są stosunkowo częste w przypadku poważnych urazów głowy, zwłaszcza u dzieci. Najczęściej występują złamania liniowe.

Co można zrobić w przypadku złamania czaszki?

Do złamania czaszki dochodzi zazwyczaj w wyniku nagłego, silnego uderzenia w głowę. Oprócz złamania, taka siła przyłożona do głowy może prowadzić do wstrząśnienia mózgu, urazu mózgu, urazu włókien nerwowych i krwawienia w mózgu lub wokół niego. Złamania liniowe niosą ze sobą ryzyko pęknięć i rozerwania naczyń krwionośnych, dlatego ten typ złamania jest najczęstszą przyczyną krwiaka nadtwardówkowego. Złamania podstawy czaszki mogą również uszkodzić naczynia krwionośne, często powodując uszkodzenie nerwów czaszkowych, co może prowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

Stopień ciężkości urazu głowy różni się w zależności od zakresu innych uszkodzeń, które towarzyszą złamaniu czaszki. Lekkie urazy mogą powodować przejściowe splątanie i ból głowy, podczas gdy poważne urazy głowy mogą być śmiertelne.

Rozpoznanie

Objawy złamania mogą być różne: niektórzy pacjenci odczuwają jedynie na lekki ból głowy, podczas gdy inni mdleją lub nawet umierają. W przypadku złamania podstawy czaszki z nosa lub uszu może wypływać przezroczysty płyn, wskazujący na wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego. Na złamanie podstawy czaszki wskazuje także czerwono nakrapiana opuchlizna wokół oczu, zwana też krwiakiem okularowym. Utrata słuchu wskazuje na złamanie kosteczki słuchowej, krwawienie w uchu środkowym lub uszkodzenie ósmego nerwu czaszkowego. Utrata węchu i wzroku sugeruje uszkodzenie nerwów węchowych i wzrokowych. Podwójne widzenie i zaburzenia widzenia mogą być spowodowane uszkodzeniem nerwów czaszkowych prowadzących do mięśni oka lub mogą oznaczać złamanie rozprężające oczodołu.

W przypadku złamań liniowych pacjent często odczuwa niewiele objawów. Jeśli dojdzie do pęknięcia naczyń krwionośnych wewnątrz czaszki, mogą one tworzyć krwiaki nadtwardówkowe. Typowe dla krwiaka nadtwardówkowego jest to, że objawy nasilają się w ciągu pierwszych 24 godzin po urazie, czasami w sposób dramatyczny.

Tomografia komputerowa jest stosowana jako standardowe badanie, które umożliwia lepsze rozpoznanie niż konwencjonalne zdjęcia rentgenowskie. Badanie dostarcza również informacji na temat możliwych uszkodzeń mózgu.

Terapia

Większość złamań czaszki można leczyć zachowawczo poprzez odpoczynek i odczekanie. Pacjenci z małymi złamaniami liniowymi lub tak zwanymi złamaniami z wgłobieniem, w których kawałek kości został wciśnięty, mogą zostać wypisani do domu po pewnym okresie obserwacji, jeśli nie ma oznak uszkodzenia mózgu. Jeśli występują oznaki poważnych obrażeń, poszkodowana osoba musi zostać ustabilizowana w ostrej fazie, a terapia sprowadza się do zapobiegania rozwojowi powikłań.

Ewentualne leczenie chirurgiczne jest przeprowadzane, jeśli dany stan tego wymaga. W przypadku otwartych ran, wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego i krwawienia konieczna jest natychmiastowa operacja. Nowoczesne techniki chirurgiczne pozwalają obecnie na leczenie wielu powikłań, które mogą wystąpić w przypadku złamania czaszki.

Rokowanie

Złamania czaszki obejmują wszystko, od całkowicie nieskomplikowanych urazów po urazy, którym towarzyszą powikłania zagrażające życiu. Najczęstszym powikłaniem przy złamaniu czaszki jest krwawienie wewnątrz czaszki. U ponad jednej czwartej wszystkich dorosłych ze złamaniem czaszki w wyniku krwawienia powstaje krwiak. Inne powikłania obejmują możliwy wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zakrzepicę mózgu, uszkodzenie nerwów czaszkowych i padaczkę.

Szanse na powrót do zdrowia zależą od zakresu urazu. W przypadku niewielkich obrażeń i w przypadku dzieci istnieje zwykle duża szansa na powrót do zdrowia. Czynnikami, które negatywnie wpływają na szanse na wyzdrowienie, są poważne urazy, długotrwała nieprzytomność i powikłania w obrębie czaszki.

Dalsze informacje

• Krwiak nadtwardówkowy
• Złamanie czaszki — informacje dla lekarzy

Autor

• Philipp Ollenschläger, dziennikarz medyczny, Kolonia