Co to jest wstrząśnienie mózgu?

Pod wpływem oddziaływania siły zewnętrznej na głowę (uderzenia, upadki lub zderzenia) może dojść do przejściowych zaburzeń czynności mózgu. Uszkodzeniu mogą ulec także kości czaszki, skóra głowy lub naczynia w obrębie głowy. W medycynie często używa się terminu lekki uraz czaszkowo-mózgowy.

Wstrząśnienie mózgu jest spowodowane uderzeniem mózgu o sklepienie czaszki podczas zdarzenia.

Mechanizmy wypadku

Typowe mechanizmy wypadku u dorosłych i dzieci to:

• Upadki i swobodne spadanie 
• Wypadki samochodowe, rowerowe i motocyklowe
• Kontuzje sportowe (np. zderzenie z innym zawodnikiem), kontaktowe dyscypliny sportu (np. boks, karate)
• Uderzenie przedmiotem w głowę (np. piłką lub zabawką)
• Użycie przemocy.

Objawy

Zależnie od stopnia urazu objawy i zachowanie osoby poszkodowanej mogą być różne. Do typowych objawów należą:

• Bóle głowy
  • bardzo częsty objaw
  • U niemowląt bóle głowy objawiają się np. drażliwością lub płaczem.
• Zaburzenie świadomości
  • Tylko 5% osób poszkodowanych całkowicie traci przytomność (w większości przypadków na krócej niż 1 minutę).
• Nudności i wymiotowanie
• Zawroty głowy
• Luki w pamięci lub zaburzenia pamięci
• Osłabienie koncentracji
• Opuchlizna skóry głowy.

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

• Przy każdym podejrzeniu wstrząśnienia mózgu należy jak najszybciej skontaktować się z personelem medycznym.
• Z lekarzem należy skontaktować się ponownie w razie nasilenia się objawów lub wystąpienia nowych, np. :
• nasilających się bóli głowy 
• problemów z obudzeniem się
• wielokrotnego wymiotowania
• splątania
• problemów z mową lub zaburzeń widzenia
• napadu drgawkowego
• sączenia się płynu lub krwi z ucha lub z nosa
• u dzieci: niezborności ruchów, zmian zachowania, niepohamowanego płaczu.

Leczenie

Natychmiastowe działania

• Należy się położyć. Górna część ciała może być ułożona nieco wyżej.
• Ktoś powinien być w pobliżu i reagować na pojawiające się ewentualnie objawy.
• Do czasu badania lekarskiego nie należy nic jeść ani pić.

Dalsze leczenie

• Na mdłości, zawroty i bóle głowy mogą zostać przepisane leki. Nie należy zaczynać przyjmować środków przeciwbólowych bez konsultacji z lekarzem!
• Zależnie od nasilenia:
  • monitorowanie w szpitalu 
  • wypis do domu z informacją dla osoby poszkodowanej i jej bliskich

Monitorowanie w domu

• Nawet po konsultacji z lekarzem osoba poszkodowana przez pierwsze 24 godziny nie powinien być sama, lecz cały czas pozostawać pod obserwacją.
• W niektórych przypadkach lekarze zalecają regularne wybudzanie (np. co godzinę). Osoba poszkodowana powinna wtedy rozpoznawać swoje otoczenie i opiekującą się nią osobę.

Co możesz zrobić sam?

• Należy odpoczywać fizycznie i psychicznie przez okres od 1 do 2 dni.
  • Należy unikać oglądania telewizji, czytania, pracy, pobudzających rozmów czy grania na komputerze.
  • Należy unikać sportu.
  • Należy pozostać w łóżku.
• Po okresie odpoczynku stopniowo wprowadzać lekkie aktywności, które nie nasilają objawów.
  • Powtórny uraz głowy w krótkim czasie niesie ze sobą zwiększone ryzyko ciężkiego przebiegu.
• Sportowcom, którzy powoli wracają do zdrowia, w dalszym przebiegu korzyści mogą przynieść lekkie ćwiczenia fizyczne i fizjoterapia.

Zapobieganie

• Należy nosić dobrze dopasowany kask podczas jazdy na rowerze, jazdy na nartach, wspinaczki, jazdy na rolkach i deskorolce, jazdy konnej lub innych czynności, które łączą się ze zwiększonym ryzykiem urazu głowy.
• Dzieci zawsze powinny być przewożone samochodem w odpowiednim foteliku.
• Jeśli w domu są małe dzieci, należy sprawdzić okolice okien, schody i balkony pod kątem ewentualnych źródeł zagrożenia.
• Nie wolno zostawiać niemowląt na przewijaku bez nadzoru.

Rokowania

• U 85% poszkodowanych objawy utrzymują się maksymalnie przez tydzień. Najpóźniej po miesiącu u większości osób objawy ustępują.
• Niektórzy jeszcze przez wiele tygodni po wypadku odczuwają dolegliwości, takie jak bóle głowy, senność, niepokój czy zaniki pamięci. Dotyczy to w szczególności:
• osób chorujących na migrenę, osób z zaburzeniami uczenia się, problemami z pamięcią, lękiem lub depresją
• dzieci, młodzieży i kobiet
• sportowców, szczególnie narażonych na urazy głowy

Dodatkowe informacje

• Ciężki uraz czaszkowo-mózgowy
• Krwawienie nadtwardówkowe
• Uraz czaszkowo-mózgowy — informacje dla lekarzy
• Urazy głowy — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
• Hannah Brand, dr n. med., lekarz, Berlin