Podczas ciąży krążenie krwi matki jest połączone z krążeniem krwi dziecka przez łożysko. Spożyty alkohol dotrze do krwi dziecka w każdym przypadku, nawet w przypadku wypicia niewielkich ilości. Alkohol może doprowadzić do trwałych uszkodzeń u dziecka. Dlatego ważne jest, aby całkowicie powstrzymać się od picia alkoholu w czasie ciąży.

Co się dzieje, gdy kobiety w ciąży piją alkohol?

Kiedy kobiety w ciąży spożywają alkohol, jest on wchłaniany bezpośrednio do krwi w przewodzie pokarmowym. W ciągu kilku minut poziom alkoholu wzrasta i dociera do łożyska, które jest bardzo dobrze ukrwione. W tym miejscu następuje wymiana substancji z krwią dziecka, która ma za zadanie przekazywanie składników odżywczych, a przede wszystkim tlenu. Alkohol obecny we krwi matki przenika bezpośrednio do krwi dziecka i dociera do jego organizmu przez pępowinę. Wątroba matki stopniowo rozkłada alkohol. Wątroba dziecka jest jednak jeszcze niedojrzała i nie radzi sobie z rozkładem alkoholu lub rozkłada go tylko w niewielkim stopniu. Ostatecznie metabolizm alkoholu u dziecka zależy od wątroby matki. Ponadto alkohol pozostaje w płynie owodniowym znacznie dłużej, a dziecko jest narażone na jego działanie przez dłuższy czas, gdy połyka płyn owodniowy. Dopóki alkohol nie zostanie rozłożony, ma bezpośredni wpływ na organizm dziecka i może powodować znaczne szkody.

Wpływ na dziecko

Naukowo udowodniono, że spożywanie alkoholu przez matkę szkodzi nienarodzonemu dziecku. Nie wiadomo, od jakiej ilości alkoholu zaczyna się negatywny wpływ na rozwój zarodka, więc zalecenie jest następujące: całkowity zakaz spożywania alkoholu przez całą ciążę! Nawet jednorazowy wysoki poziom alkoholu może spowodować trwałe uszkodzenie. Ryzyko trwałego uszkodzenia wzrasta, im większe i dłuższe jest spożycie alkoholu. Nie ma znaczenia, w którym momencie ciąży spożywany jest alkohol. Na każdym etapie rozwój dziecka może zostać zakłócony.

Alkohol i produkt jego metabolizmu, aldehyd octowy, zakłócają rozwój poprzez hamowanie wzrostu komórek, produkcji materiału genetycznego (DNA) i białek oraz migracji komórek. Ponadto może to mieć wpływ na metabolizm tłuszczów, białek i węglowodanów. Zaczątki narządów nienarodzonego dziecka kształtują się już we wczesnej ciąży, w fazie embrionalnej, i dojrzewają w sposób ciągły w pozostałych miesiącach, aż do narodzin po około dziewięciu miesiącach. Szkodliwe działanie alkoholu może prowadzić do zahamowania lub zakłócenia tego procesu dojrzewania. Może to spowodować szereg poważnych szkód u nienarodzonego dziecka. Alkohol zaburza w szczególności rozwój mózgu. Ponadto spożycie alkoholu może zwiększać ryzyko poronienia.

W mózgu alkohol powoduje obumieranie komórek nerwowych i może zakłócać dostarczanie energii, a także wzrost komórek. W zarodkach, tj. we wczesnej fazie ciąży, alkohol hamuje produkcję retinolu (witaminy A). Retinol jest ważny dla rozwoju niektórych komórek i narządów, w tym tworzenia chrząstki i struktur kostnych twarzy. Jeśli mechanizm ten zostanie zakłócony, może dojść do nieprawidłowości w obrębie twarzy. Na wczesnych etapach ciąży alkohol może spowodować, że niektóre części mózgu będą rozwijały się w zmieniony sposób lub głowa albo mózg będą małe. Na ostatnim etapie ciąży może dojść do upośledzenia tworzenia się połączeń nerwowych. W rezultacie dzieci mogą np.: mieć problemy z uwagą, pamięcią, umiejętnością liczenia lub ogólnie uczeniem się, jak również problemy behawioralne.

Pełny obraz najcięższej postaci wywołany znacznym spożyciem alkoholu przez matkę nosi nazwę alkoholowego zespołu płodowego (FAS). Występują zewnętrzne nieprawidłowości, opóźniony wzrost i ograniczony rozwój mózgu,

Abstynencja alkoholowa

Z powyższych powodów należy powstrzymać się od spożywania alkoholu przez cały okres ciąży. Chroń siebie i swoje dziecko i pozwól mu rozwijać się bez przeszkód.

Odmówienie przyjęcia oferowanego alkoholu na imprezach towarzyskich może być trudne, zwłaszcza jeśli ciąża nie jest jeszcze widoczna. Jeśli chcesz utrzymać ciążę w tajemnicy, pomocne może być zasłanianie się innymi powodami rezygnacji ze spożycia alkoholu. Można to na przykład uzasadnić przyjmowaniem leków.

Spożywanie alkoholu we wczesnej ciąży

Może się okazać, że piłaś alkohol na początku ciąży, nie wiedząc, że jesteś w ciąży. W pierwszych 14 dniach ciąży obowiązuje tak zwana zasada „wszystko albo nic”. Jeśli zapłodniona komórka jajowa została uszkodzona przez spożycie alkoholu, zwykle jest odrzucana przez organizm i rozpoczyna się miesiączka. Jeśli ciąża zostaje utrzymana, zwykle można założyć, że komórka jajowa nie została uszkodzona przez spożycie alkoholu we wczesnym okresie. Od tego momentu organizm dziecka jest w bezpośrednim kontakcie z organizmem matki i może zostać uszkodzony przez alkohol. Dlatego zaleca się jak najwcześniejsze wykrycie ciąży, aby zapobiec uszkodzeniom spowodowanym przez alkohol. Jeśli masz wątpliwości lub pytania, porozmawiaj ze swoim ginekologiem. W każdym przypadku należy powstrzymać się od spożywania alkoholu do końca ciąży.

Alkohol i karmienie piersią

Mleko matki ma taką samą zawartość alkoholu jak krew matki. Alkohol jest obecny w mleku matki, dopóki nie zostanie całkowicie rozłożony, co może potrwać kilka godzin w zależności od zawartości alkoholu. W tym czasie dziecko może mieć kontakt z alkoholem poprzez mleko matki i może rozkładać alkohol tylko w ograniczonym zakresie, co może skutkować znacznymi uszkodzeniami (patrz wyżej). Alkohol może również prowadzić do zahamowania produkcji mleka i niedostatecznego opróżniania piersi. Zmienia również zapach mleka matki, co może zaburzać ssanie u dziecka. Dlatego też wyraźnie zaleca się całkowite powstrzymanie się od spożywania alkoholu w okresie karmienia piersią.

Dodatkowe informacje

• Karmienie piersią i alkohol
• Alkoholowy zespół płodowy (FAS)
• Alkoholowy zespół płodowy — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Marleen Mayer, lekarka, Mannheim