Świąd w ciąży — co to może być?
Jeśli świąd skóry występuje w czasie ciąży, może być wywołany zmianami skórnymi spowodowanymi ciążą, chorobą skóry lub chorobami wewnętrznymi związanymi z ciążą. Swędzenie może wpływać na sen i jakość życia, a ponadto powodować lub nasilać depresję. Świąd u ciężarnych jest zjawiskiem powszechnym. Według badań świąd dotyczy nawet 20% wszystkich kobiet w ciąży.
W większości przypadków świąd skóry jest spowodowany naturalnymi (fizjologicznymi) zmianami podczas ciąży. Powodem jest często suchość skóry lub jej coraz większe rozciągnięcie. Prawdopodobnie rolę odgrywa również wysokie stężenie hormonów ciążowych. W tym wypadku nie występuje wysypka.
Podczas ciąży może również ulec zmianie przebieg przewlekłych chorób skóry, na które pacjentka chorowała przed ciążą. Na przykład wyprysk atopowy (neurodermit) może w czasie ciąży nasilić się lub pojawić się po raz pierwszy. Inne choroby przewlekłe, które mogą także wystąpić w czasie ciąży, to alergiczny wyprysk kontaktowy lub łuszczyca. U niektórych pacjentek alergiczne wyprysk kontaktowy może się nasilić w czasie ciąży. Łuszczyca w ciąży zwykle ustępuje, ale u niektórych pacjentek może wystąpić nasilenie objawów podczas ciąży.
Ponadto istnieją choroby skóry związane z ciążą. Obejmują one np. pemfigoid ciężarnych. Stany te stanowią około 0,5% przypadków świądu w ciąży.
U mniej niż 1% ciężarnych świąd jest wywołany chorobą wątroby typową dla ciąży. Może to być cholestaza ciążowa (zastój żółci) lub ostre stłuszczenie wątroby w ciąży. Inne przewlekłe choroby wątroby również mogą być przyczyną świądu w ciąży.
Objawy
Typowy dla naturalnego (fizjologicznego) świądu ciążowego jest brak wysypki. Skóra jest tylko sucha i mogą wystąpić zadrapania z powodu swędzenia. Świąd może zakłócać sen i pogarszać jakość życia kobiety oraz prowadzić do wystąpienia nastroju depresyjnego lub nasilać istniejącą depresję.
Diagnostyka
Najczęstszą przyczyną świądu w ciąży jest tak zwany fizjologiczny świąd prenatalny. Rozpoznanie ustala się po wykluczeniu innych chorób podstawowych.
Jeśli swędzeniu towarzyszy wysypka skórna, przemawia to przeciwko fizjologicznemu świądowi prenatalnemu. Często w takich przypadkach jest to wyprysk atopowy (neurodermit), alergiczny wyprysk kontaktowy lub łuszczyca. Są to choroby skóry, które mogły występować przed ciążą, a w czasie ciąży ulec zaostrzeniu.
Wyprysk atopowy (neurodermit) w ciąży jest najczęstszą przyczyną wystąpienia świądu, któremu towarzyszy wysypka skórna. W przypadku wyprysku atopowego często występują typowe rozległe zmiany w okolicy twarzy, klatki piersiowej i ramion lub nóg. Może się jednak również objawiać w postaci płaskich guzków rozprzestrzeniających się na górnej części ciała i ramionach lub nogach. Oprócz zmian skórnych i świądu, wyprysk atopowy nie wywołuje innych objawów.
Inne choroby skóry związane z ciążą również często objawiają się w postaci charakterystycznej wysypki skórnej. Jeśli tworzą się pęcherzyki, które powiększają się w przebiegu choroby, może to być pemfigoid ciężarnych.
Inną zmianą skórną związaną z ciążą jest np. polimorficzna osutka ciężarnych, która występuje u około 1 na 150 ciężarnych. Powoduje silne swędzenie brzucha i tworzenie się guzków, często w obrębie rozstępów. Często wysypka rozprzestrzenia się na pośladki i uda. Zazwyczaj obszar wokół pępka nie jest objęty wysypką. Choroba jest leczona kremem (kortykosteroidowym) lub ewentualnie lekami przeciwhistaminowymi. Polimorficzna osutka ciężarnych jest nieszkodliwa dla matki i dziecka i ustępuje samoistnie po porodzie.
W niektórych przypadkach świąd jest spowodowany zastojem żółci w wątrobie (cholestaza podczas ciąży). Zwykle występuje w ostatnim trymestrze ciąży. Jej przyczyna nie jest znana. Pojawia się świąd, zwykle najbardziej zaostrzony na dłoniach i podeszwach stóp, który najbardziej dokuczliwy jest w nocy. W badaniu krwi widać podwyższony poziom enzymów wątrobowych. Choroba jest nieszkodliwa dla matki, ale może stanowić zagrożenie dla dziecka. Choroba ustępuje samoistnie po porodzie. Oprócz leczenia farmakologicznego można rozważyć wywołanie porodu w 37–38 tygodniu ciąży.
Ostre stłuszczenie wątroby ciężarnych zalicza się do chorób rzadkich. Charakterystyczny jest szybko postępujący przebieg, który w ciągu kilku dni może prowadzić do zagrażającej życiu niewydolności wątroby. Typowe objawy obejmują ogólne osłabienie, nudności, swędzenie, a następnie utratę apetytu i żółtaczkę.
Świąd może również towarzyszyć przewlekłym chorobom wątroby, takim jak wirusowe zapalenie wątroby (np. wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C), pierwotne zapalenie dróg żółciowych oraz pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych.
Leczenie
Fizjologiczny świąd ciężarnych najlepiej leczyć stosując krem nawilżający zapobiegający wysuszeniu skóry. Kremy zawierające mocznik również mogą łagodzić swędzenie.
Należy używać łagodnych mydeł i płynów pod prysznic. Mokrą skórę należy wysuszyć poprzez dotykanie ręcznikiem, unikając jej zbyt mocnego pocierania. W razie potrzeby do swędzącego miejsca można przyłożyć mokrą ściereczkę, aby złagodzić świąd.
Należy unikać ciepła, np. nie brać gorących kąpieli ani nie przebywać w ciepłych pomieszczeniach. Nie należy również nosić odzieży syntetycznej. Najlepiej nosić ubrania wykonane z bawełny.
W niektórych przypadkach, np. w przypadku świądu alergicznego, przydatne mogą być leki przeciwświądowe, tak zwane leki przeciwhistaminowe. Można również rozważyć tymczasowe przyjmowanie glikokortykosteroidów stosowanych miejscowo lub w postaci tabletek. O poradę w tej sprawie należy poprosić lekarza.
Jeśli w czasie ciąży występuje niejasna choroba skóry, oprócz badania ginekologicznego należy odbyć wizytę u dermatologa. Terapia prowadzona jest w zależności od choroby podstawowej.
Rokowanie
Rokowanie w przypadku fizjologicznego świądu w ciąży jest dobre. Zazwyczaj swędzenie ustępuje samoistnie po porodzie.
Dodatkowe informacje
- Co pomaga na suchą, swędzącą skórę?
- Świąd w chorobach wątroby
- Świąd okolicy odbytu
- Wyprysk atopowy (neurodermit)
- Pemfigoid ciężarnych
- Cholestaza (zastój żółci) podczas ciąży
- Ostre stłuszczenie wątroby ciężarnych
- Pierwotna żółciowa marskość wątroby
- Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych
- Świąd w ciąży — informacje dla personelu medycznego
- Świąd — informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Joanna Dąbrowska-Juszcza, lekarz (recenzent)
- Marleen Mayer, lekarz, Mannheim
