Co to jest przedwczesne oddzielenie łożyska?

W przypadku przedwczesnego oddzielenia łożyska odkleja się ono od powierzchni macicy przed urodzeniem się dziecka. Łacińska nazwa tego zjawiska to abruptio placentae. Dopływ krwi matki do łożyska nie jest już gwarantowany. Odklejenie się łożyska może być częściowe lub całkowite.

Zaburzenie to zazwyczaj występuje w ostatnim trymestrze ciąży. Połowa przypadków ma miejsce przed 36. tygodniem, narażając niemowlę ma ryzyko przedwczesnego porodu i niedorozwoju. Jednak większość przypadków występuje podczas samego porodu.

Szacuje się, że od 1 do 4% wszystkich ciąż jest w pewnym stopniu powikłanych przedwczesnym oddzieleniem łożyska. Stan ten jest najczęstszą przyczyną obfitego krwawienia z pochwy, a najcięższe przypadki dotyczą około 1% wszystkich ciąż. W takich przypadkach należy spodziewać się od 10 do 30% martwych urodzeń. Oddzielenie łożyska wysokiego stopnia, które zagraża płodowi, występuje w jednym na 500 przypadków.

Oddzielenie łożyska od dna macicy (górna część macicy)

Oddzielenie łożyska od tylnej ściany macicy

Objawy

Częstymi objawami tego stanu są krwawienia z pochwy połączone z bólem w dolnej części brzucha i pleców oraz boleśnie napięta macica. W trakcie porodu kobieta odczuwa ból często również pomiędzy skurczami. Płód może poruszać się częściej niż zwykle. Krwawienie z pochwy czasem ustępuje, ponieważ krew zostaje uwięziona w ujściu macicy. Wypływająca krew może być jasna lub ciemna, a także zmieszana z płynem owodniowym. U ciężarnej może rozwinąć się wstrząs, nawet jeśli nie ma zewnętrznych oznak poważnego krwawienia. W 10% przypadków występuje stan zwany rozsianym wykrzepianiem wewnątrznaczyniowym (disseminated intravascular coagulation - DIC).

Przedwczesne oddzielenie łożyska może potencjalnie prowadzić do przedwczesnego porodu, opóźnienia wzrostu i martwego urodzenia. Istnieje również postać przewlekła, w której występuje powtarzające się krwawienie z pochwy z okresowym bólem i silnymi skurczami.

Przyczyna

Zaburzenie to jest spowodowane krwawieniem w warstwie między łożyskiem a macicą, co prowadzi do zastoju krwi. Zastój krwi powoduje, że łożysko zaczyna się oddzielać. Obszar oddzielenia może stopniowo się powiększać i prowadzić do krwawienia. Przyczyna pierwotnego krwawienia nie jest znana, ale podejrzewa się osłabienie naczyń krwionośnych w łożysku.

Oddzielenie się łożyska od ściany macicy utrudnia dostarczanie krwi do organizmu dziecka. Jeśli łożysko oddzieli się całkowicie, przepływ krwi ustanie, dopływ tlenu zostanie odcięty i płód obumrze w ciągu kilku minut.

Istnieje wiele znanych czynników ryzyka przedwczesnego oddzielenia łożyska. Ciężkie zatrucie ciążowe i nadciśnienie tętnicze u ciężarnej wydają się być najczęstszymi czynnikami ryzyka. Inne czynniki ryzyka to oddzielenie łożyska w poprzedniej ciąży, wcześniejsze cesarskie cięcie, palenie tytoniu lub wcześniejszy poważny uraz. Ryzykowne jest również, jeśli lekarz próbuje obrócić płód do właściwej pozycji. W przypadku porodu bliźniaczego łożysko może oddzielić się po urodzeniu pierwszego bliźniaka.

Rozpoznanie

Krwawienie i ostry ból brzucha pod koniec ciąży mogą być objawami oddzielenia łożyska. W takich przypadkach należy natychmiast udać się do szpitala. W szpitalu będzie można szybko ocenić stan dziecka. Jeśli istnieją oznaki, że oddzielenie łożyska zagraża dziecku, wykonuje się cesarskie cięcie w trybie pilnym. 

Leczenie

Leczenie ma na celu zapobieganie niebezpiecznemu krwawieniu u matki i ratowanie życia dziecka. Ważne jest również zapobieganie rozsianemu wykrzepianiu wewnątrznaczyniowemu. W tym stanie we krwi tworzą się niezliczone, małe skrzepy krwi i stopniowo pojawia się ogólna, silna tendencja do krwawień.

Jeśli płód żyje, znaczne oddzielenie łożyska prawie zawsze wymaga cięcia cesarskiego w trybie pilnym. W przypadku martwego płodu poród jest wywoływany poprzez wprowadzenie cewnika do szyjki macicy lub za pomocą leków wywołujących skurcze. Poród odbywa się drogą pochwową. W przypadku niewielkiego oddzielenia łożyska najlepiej jest przez pewien czas monitorować stan matki i dziecka. Zwykle po osiągnięciu 34 tygodnia ciąży wykonywane jest cesarskie cięcie.

Jeśli łożysko uległo częściowemu oddzieleniu, a ciąża trwa krócej niż 34 tygodni, płuca płodu mogą nie być jeszcze prawidłowo ukształtowane. W takim przypadku konieczne może być zastosowanie środków hamujących poród (w przypadku łagodnych objawów rozpoczynania się porodu) i glikokortykosteroidów w celu przyspieszenia dojrzewania płuc. Jeśli lekarz oceni, że można czekać na poród, a 34. tydzień nie został jeszcze osiągnięty, przeprowadza się u ciężarnej dokładnie badania w krótkich odstępach czasu, w tym USG. Celem jest jak najszybsza reakcja na pierwsze oznaki oddzielenia łożyska.

Rokowanie

Śmiertelność okołoporodowa z powodu przedwczesnego oddzielenia łożyska jest wysoka. Aż 15% martwych urodzeń w trzecim trymestrze ciąży jest spowodowanych przedwczesnym oddzieleniem się łożyska.

Dodatkowe informacje

• Zatrucie ciążowe
• Rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe (DIC)

Autorzy

• Philipp Ollenschläger, dziennikarz medyczny, Kolonia
• Lek. Marcin Major , recenzent/edytor, Kraków