Jakie choroby mogą wynikać z zmian klimatycznych?

• Skutki zmian klimatycznych, takie jak wzrost temperatur, ekstremalne warunki pogodowe jak fale upałów i powodzie, oraz ich następstwa, na przykład susze i niedobory wody, mają wpływ na zdrowie ludności.
• Obecnie szczególnie dotkliwe konsekwencje zmian klimatycznych można zaobserwować na kontynencie afrykańskim i innych obszarach wokół równika.
• Niemniej jednak, nawet w Europie Środkowej, już teraz odczuwalne są istotne skutki zmian klimatycznych, które wpływają na zdrowie.

Wpływ upału na zdrowie

• Fale upałów i ogólny wzrost temperatury wpływają na zdrowie. Podczas fal upałów szczególnie narażone są małe dzieci, osoby przewlekle chore i starsze.
• Osoby podatne mogą się odwodnić wskutek wzmożonego pocenia się, co może prowadzić do zawałów serca, udarów i zakrzepicy.
• Brak odpowiedniej ilości płynów może również obciążać nerki, prowadząc do ograniczenia ich funkcji.
• Dla kobiet w ciąży fale upałów mogą być również niebezpieczne i prowadzić do zwiększonego ryzyka przedwczesnych porodów i poronienia.
• Upał prowadzi do stresu, może obniżać wydajność, a nawet sprzyjać agresji i skłonności do agresji.
• Dzieci, osoby starsze i przewlekle chore, a także osoby pracujące lub ćwiczące na świeżym powietrzu są narażone na przegrzanie i udar cieplny.

Choroby zakaźne 

• Ogólny wzrost temperatury, na przykład w Niemczech, przyczynia się do migracji owadów, które nie są rodzime dla Europy Środkowej, takich jak azjatycki komar tygrysi.
• Owady te mogą przenosić do Europy choroby, które wcześniej występowały głównie w regionach podzwrotnikowych i tropikalnych, takie jak: zakażenie wirusem Zika, zakażenie wirusem Chikungunya, gorączka Zachodniego Nilu i gorączka denga.
• W cieplejszym klimacie kleszcze rozmnażają się bardziej intensywnie, co prowadzi do zwiększenia przypadków kleszczowego zapalenia mózgu (FSME) oraz boreliozy. Liczba przypadków kleszczowego zapalenia mózgu jest szczególnie wysoka w latach z wysoką temperaturą. Z powodu globalnego ocieplenia, kleszcze stają się aktywne nawet zimą i mogą być nosicielami infekcji także w okresie półroczu zimowego.
• Wysokie temperatury wody (powyżej 20 stopni) prowadzą do namnażania się patogennych vibrio (Vibrio vulnificus) w Morzu Bałtyckim oraz sinic (cyjanobakterii) w jeziorach.

Zaburzenia dróg oddechowych

• Ze względu na dłuższe i cieplejsze lato sezon pylenia jest dłuższy, co prowadzi do zwiększonego obciążenia u alergików.
• Obserwuje się również ogólny wzrost chorób alergicznych, takich jak astma oraz katar sienny.
• Ze względu na cieplejszy klimat, w Europie osiedlają się szczególnie alergizujące gatunki roślin inwazyjnych, np. ambrozja bylicolistna, która pochodzi z Ameryki Północnej.

Choroby psychiczne

• Ekstremalne warunki pogodowe, które prowadzą do klęsk żywiołowych, mogą powodować silny stres psychologiczny u osób dotkniętych katastrofą, ofiar i osób ocalałych.
• Może prowadzić do zespołu stresu pourazowego.
• Mogą także wystąpić zaburzenia lękowe, nadużywanie alkoholu i depresja.

Choroby skóry

• Ze względu na zmiany klimatyczne zwiększa się promieniowanie słoneczne, a wraz z nim ekspozycja na promieniowanie UV.
• Już teraz rośnie liczba przypadków raka skóry (spinalioma, basalioma, melanoma).
• Może również dojść do zwiększenia częstości występowania wyprysku słonecznego oraz oparzeń słonecznych.
• Ciepłolubne szkodniki roślin, takie jak ćma dębowa i inne gatunki gąsienic z kłującymi włoskami, mogą lepiej rozmnażać się w cieplejszym klimacie.
• Prowadzi to do zwiększenia przypadków zapalenia skóry powodowanego przez gąsienice, które jest spowodowane przez kłujące włoski gąsienic. 

Szczególne konsekwencje zdrowotne dla dzieci

• Ulewne deszcze, powodzie i susze wpływają również na ilość i jakość wody pitnej.
  • Może dojść do zwiększenia częstości występowania chorób biegunkowych.
  • Szczególnie narażone są na to dzieci, zwłaszcza maluchy i niemowlęta.
• Dzieci są też szczególnie narażone na udary cieplne.
• Opisana powyżej zwiększona i długotrwała zawartość pyłków dotyka również szczególnie dzieci z chorobami alergicznymi, takimi jak astma.
• Należy się również spodziewać znacznego obciążenia psychicznego u dzieci w wyniku spodziewanego wzrostu liczby klęsk żywiołowych.

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

• Badania i leczenie wyżej wymienionych obrazów klinicznych, które mogą wystąpić w wyniku zmian klimatycznych, są szczegółowo opisane w odpowiednich, powiązanych informacjach dla pacjentów.

Co można zrobić we własnym zakresie?

Ochrona przed upałem i promieniowaniem UV

• W artykule Przegrzanie i udar cieplny opisano, jakie środki zapobiegawcze można podjąć przeciw udarowi cieplnemu, np. picie wystarczającej ilości płynów, unikanie wysiłku fizycznego lub przebywanie w domu w najgorętszej porze dnia.
• Środki ochrony przed słońcem są ważne dla ochrony przed oparzeniem słonecznym i rakiem skóry. Podczas przebywania na zewnątrz należy używać kremów z wysokim współczynnikiem ochrony przeciwsłonecznej (co najmniej SPF 30), nosić odpowiednią odzież, nakrycie głowy i okulary przeciwsłoneczne, a w południe szukać cienia.

Dieta

• Hodowla bydła jest formą rolnictwa o najwyższym bilansie CO₂. Nasza środkowoeuropejska dieta z wieloma produktami zwierzęcymi i niewielką zawartością roślin niesie ze sobą zwiększone ryzyko chorób układu krążenia, nadwagi, nowotworów i chorób reumatycznych. Jeśli zdecydujesz się jeść mniej mięsa i nabiału, a więcej produktów roślinnych, nie tylko wyświadczysz przysługę swojemu zdrowiu, ale także przyczynisz się do zrównoważonego rozwoju. Dieta ta nosi nazwę Planetary Health Diet (dieta przyjazna planecie).
• Ponadto w diecie powinny być preferowane produkty sezonowe i regionalne. Eliminuje to długie drogi transportu i zużycie energii dla szklarni. Przyczynia się to również do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń.

Mobilność

• Jeśli częściej zostawiasz samochód pod domem i zamiast tego wolisz jeździć na rowerze lub chodzić pieszo, to również wnosisz istotny wkład dla swojego zdrowia i klimatu. 

Zabezpieczenie przed klęskami żywiołowymi

• Sprawdź, czy Twoje ubezpieczenie obejmuje szkody spowodowane przez burzę i wodę.
• Przygotuj torbę z najważniejszymi dokumentami na wypadek, gdyby w razie katastrofy wystąpiła nagła konieczność opuszczenia mieszkania lub domu.

Autor

• Dr n. med. Marlies Karsch-Völk, specjalistka ds. medycyny ogólnej, Monachium
• Lek. Marcin Major, recenzent/edytor, Kraków