Co to jest uogólnione zaburzenie lękowe?

Definicja

Uogólnione zaburzenie lękowe charakteryzuje się uogólnionym i uporczywym lękiem, który nie jest związany z konkretnymi sytuacjami lub otoczeniem. Osoby chore doznają napięcia, zmartwień i obaw związanych z codziennymi wydarzeniami oraz problemami przez większość dni (przez co najmniej 6 miesięcy).

Objawy

Często objawy zaburzeń lękowych są fizyczne i występują przez większość dni od co najmniej 6 miesięcy.

Osoby chore mogą często:

• być stale podenerwowane
• drżeć
• mieć napięte mięśnie
• pocić się/ mieć zlewne poty
• być senne
• mieć uczucie kołatania serca lub przyspieszone bicie serca, szybkie bicie serca
• mieć zawroty głowy
• odczuwać dyskomfort w górnej części jamy brzusznej (nudności, np. uczucie mrowienia w brzuchu)
• mieć suchość w ustach
• mieć fale gorąca/ zimne dreszcze
• mieć zaburzenia snu
• drażliwość
• łatwo się męczyć
• odczuwać strach/lęk
• mieć trudności z koncentracją.

Dolegliwości nie są związane z konkretnymi sytuacjami, lecz wywołane są wyraźnym ogólnym martwieniem się o codzienne sprawy i lękiem przed przyszłymi potencjalnymi katastrofami.

Zazwyczaj chorzy obawiają się o zdrowie swoje i swoich bliskich, o pracę i pieniądze.

Przyczyny

W rozwoju uogólnionych zaburzeń lękowych pewną rolę odgrywają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe, czyli pochodzące z otoczenia chorego (dzieciństwa, środowiska społecznego). Początkowo czynnikami wyzwalającymi są często stresujące wydarzenia życiowe, które przyczyniają się do oceny sytuacji jako zagrażającej. Często osoby chore nie wierzą, że będą w stanie samodzielnie poradzić sobie z problemami i starają się tłumić swoje obawy z nimi związane. To z kolei prowadzi do nasilenia lęku. Poważne choroby (np. zawał serca, choroba nowotworowa) mogą również zwiększać ryzyko wystąpienia uogólnionych zaburzeń lękowych.

Częstość występowania

Uogólnione zaburzenie lękowe wystepuje stosunkowo rzadko. Zwykle rozwija się powoli przez wiele lat. Skłonność do zaburzeń lękowych można zauważyć już w dzieciństwie. Średnio pojawiają się one po raz pierwszy w wieku około 30 lat. Kobiety chorują dwa razy częściej niż mężczyźni. Częstość występowania choroby zmniejsza się wraz z wiekiem.

Badania dodatkowe

Wywiad lekarski

Obawy świadczące o uogólnionym zaburzeniu lękowym mogą być wykryte przez lekarzy poprzez szczegółową rozmowę z chorym.

W celu uzyskania jak najdokładniejszego obrazu choroby pytania dotyczą m.in. takich zjawisk jak:

• charakter lęków
• nastrój podstawowy
• dotychczasowy rozwój choroby
• obecna sytuacja życiowa i styl życia
• zaburzenia lękowe u innych członków rodziny
• inne choroby psychiczne i/lub somatyczne
• dolegliwości fizyczne.

Wywiad może być uzupełniony o specjalne kwestionariusze lub rozmowy z członkami rodziny.

Skierowanie do specjalisty

Skierowanie do specjalisty może być konieczne w celu przeprowadzenia dalszych badań, określenia stopnia nasilenia objawów, ustalenia innych możliwych dolegliwości psychicznych albo chorób oraz do rozpoczęcia leczenia.

Badanie fizykalne

Aby wykluczyć przyczyny somatyczne, oprócz badania przedmiotowego można wykonać EKG i badania krwi (np. morfologię, poziom cukru we krwi, hormony tarczycy). W niektórych przypadkach przydatne mogą być dalsze badania u specjalistów. Należy podkreślić, że wyżej wymienione badania, które dotyczą stanu fizycznego, służą wykluczeniu innych poważnych chorób. Jeśli już zostały przeprowadzone, to kolejne badania nie przynoszą żadnych dalszych korzyści, a raczej niepokoją pacjenta lub dodatkowo wywołują u niego nowe obawy.

Leczenie

Celem leczenia jest poinformowanie chorego o jego stanie, zmniejszenie lęku i zachowań unikających, przywrócenie sprawności oraz poprawa jakości życia i integracji społecznej.

Rodzaj leczenia powinien wynikać z potrzeb i preferencji pacjenta. Dostępna jest psychoterapia i leczenie farmakologiczne.

Psychoterapia ambulatoryjna

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest najlepiej zbadaną spośród różnych interwencji psychoterapeutycznych i ma pozytywny wpływ na uogólnione zaburzenie lękowe. Terapeuci mogą np. w ramach terapii poznawczo-behawioralnej uczyć i pomagać zrozumieć:

• Jak ciało reaguje na lęk, jakie procesy zachodzą w ciele i jak są one powiązane z myślami i uczuciami.
• Wyobrażenia bycia w sytuacji lękowej i radzenia sobie z nią.
• Jak radzić sobie z uczuciami i napięciem.
• Techniki rozwiązywania problemów w celu zmniejszenia zmartwień i zachowań unikających oraz poprawy samopoczucia psychicznego.

Ewentualnie można skorzystać z psychoterapii psychodynamicznej (np. opartej na psychologii głębi, psychoanalitycznej, terapii grupowej).

Farmakoterapia

Leki przeciwdepresyjne są lekami pierwszego wyboru w leczeniu farmakologicznym. Skuteczność ich jest dobrze udowodniona, ale efekt łagodzący lęk pojawia się z opóźnieniem — dopiero po 3–6 tygodniach.

W wybranych przypadkach, kiedy leki przeciwdepresyjne nie działają, można zastosować zatwierdzony do leczenia uogólnionego zaburzenia lękowego lek przeciwpadaczkowy. Stosuje się go jednak dość ostrożnie, gdyż może rozwinąć się uzależnienie.

Benzodiazepiny są również skuteczne w uogólnionym zaburzeniu lękowym, ale przepisywane są na krótko i tylko w wyjątkowych przypadkach ze względu na działania niepożądane i wysokie ryzyko uzależnienia.

Możliwe jest również leczenie łączone składające się z psychoterapii i farmakoterapii.

Procedury na poziomie ciała

Jako działania uzupełniające zalecane są ćwiczenia relaksacyjne i aktywność fizyczna.

Co możesz zrobić sam?

Nie należy bać się szukać pomocy medycznej lub psychoterapeutycznej, nawet jeśli może to być trudne. Zachowania unikające zwykle nie prowadzą do poprawy objawów, a często przynoszą pogorszenie.

Codziennie należy przyjmować leki przepisane przez lekarza, nawet jeśli na początku nie zauważa się żadnego efektu. Może upłynąć od 3 do 6 tygodni, zanim przy regularnym przyjmowaniu leków zauważy się pożądany efekt łagodzący lęk. Jeśli objawy uległy poprawie, należy kontynuować przyjmowanie leków przez co najmniej kolejny rok, aby uniknąć nawrotu choroby.

Nie należy odstawiać leku gwałtownie i samowolnie, gdyż może to prowadzić do niepożądanych objawów odstawiennych. W przypadku zauważenia jakichkolwiek działań niepożądanych należy omówić je z lekarzem.

Dla powodzenia leczenia ważne jest regularne uczęszczanie na umówione spotkania (psychoterapia, wizyty kontrolne).

Warto zwiększyć swoją aktywność fizyczną, aby lepiej rozumieć swoje ciało i zmniejszyć związany z nim lęk.

Zapobieganie

Aby zapobiec przewlekłemu przebiegowi, należy wcześnie szukać pomocy lekarskiej i/lub psychoterapeutycznej.

Rokowanie

Uogólnione zaburzenie lękowe jest często stanem przewlekłym, zwłaszcza jeśli nie jest wcześnie leczone lub jeśli pewną rolę odgrywają inne czynniki, np. niedostateczne wsparcie społeczne, samoleczenie alkoholem, narkotykami lub lekami oraz inne choroby psychiczne. Często osoby chore potrzebują wsparcia i leczenia przez całe życie. Rzadko występuje samoistna poprawa bez leczenia.

Dodatkowe informacje

• Lęk.
• Zaburzenia lękowe.
• Techniki relaksacyjne.
• Aktywność fizyczna: lekarstwo dla ciała i ducha.
• Benzodiazepiny.
• Uogólnione zaburzenie lękowe — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Catrin Grimm, lekarz (recenzent/redaktor)
• Martina Bujard, dziennikarz naukowy (recenzent/redaktor)