Co to jest uogólnione zaburzenie lękowe?

Definicja

Uogólnione zaburzenie lękowe charakteryzuje się uogólnionym i uporczywym lękiem, który nie jest związany z konkretnymi sytuacjami lub otoczeniem. Osoby chore doznają napięcia, zmartwień i obaw związanych z codziennymi wydarzeniami oraz problemami przez większość dni (przez co najmniej 6 miesięcy).

Objawy

Często objawy zaburzeń lękowych są fizyczne i występują przez większość dni od co najmniej 6 miesięcy.

Osoby chore mogą często:

• Być stale podenerwowane.
• Drżeć.
• Mieć napięte mięśnie.
• Pocić się/ mieć zlewne poty.
• Być senne.
• Mieć palpitacje, przyspieszone bicie serca, szybkie bicie serca.
• Mieć zawroty głowy.
• Odczuwać dyskomfort w górnej części jamy brzusznej (nudności, np. uczucie mrowienia w brzuchu).
• Mieć suchość w ustach.
• Mieć fale gorąca/ zimne dreszcze.
• zaburzenia snu
• Drażliwość
• Łatwo się męczyć.
• Odczuwać strachliwość.
• Mieć trudności z koncentracją.

Dolegliwości nie są związane z konkretnymi sytuacjami, lecz wywołane są wyraźnym ogólnym zmartwieniem o codzienne sprawy i lękiem przed przyszłymi katastrofami.

Zazwyczaj chorzy obawiają się o zdrowie swoje i swoich bliskich, o pracę i pieniądze.

Przyczyny

W rozwoju uogólnionych zaburzeń lękowych pewną rolę odgrywają zarówno dziedziczność, jak i czynniki pochodzące z otoczenia chorego (dzieciństwa, środowiska społecznego). Początkowo czynnikami wyzwalającymi są często stresujące wydarzenia życiowe, które przyczyniają się do oceny sytuacji jako zagrażającej. Często osoby dotknięte tym problemem nie ufają sobie, że będą w stanie samodzielnie poradzić sobie z problemami i starają się tłumić swoje obawy z nimi związane. To z kolei prowadzi do nasilenia lęku. Ciężkie choroby fizyczne (np. zawał serca) mogą również zwiększać ryzyko wystąpienia uogólnionych zaburzeń lękowych.

Częstotliwość występowania

Zaburzenie lękowe uogólnione jest stosunkowo rzadkim zaburzeniem. Zwykle rozwija się powoli przez wiele lat. Skłonność do zaburzeń lękowych można zauważyć już w dzieciństwie. Średnio pojawiają się one po raz pierwszy w wieku około 30 lat. Kobiety chorują dwa razy częściej niż mężczyźni. Częstotliwość występowania choroby zmniejsza się wraz z wiekiem.

Badania dodatkowe

Wywiad lekarski

Obawy świadczące o uogólnionym zaburzeniu lękowym mogą być wykryte przez lekarzy poprzez szczegółową rozmowę z chorym.

W celu uzyskania jak najdokładniejszego obrazu choroby pytania dotyczą m.in. takich zjawisk jak:

• Charakteru lęków
• Nastroju podstawowego
• Dotychczasowy rozwój choroby
• Obecna sytuacja życiowa i styl życia
• Obciążeń rodzinnych zaburzeniami lękowymi
• Inne choroby psychiczne i/lub somatyczne
• Dolegliwości fizycznych

Wywiad może być uzupełniony o specjalne kwestionariusze lub rozmowy z członkami rodziny.

Skierowanie

Skierowanie do specjalisty może być konieczne w celu przeprowadzenia dalszych badań, określenia stopnia nasilenia dolegliwości, ustalenia innych możliwych dolegliwości psychicznych albo chorób oraz do rozpoczęcia leczenia.

Badanie fizykalne

Aby wykluczyć przyczyny fizyczne, oprócz badania przedmiotowego można wykonać EKG i badania krwi (np. morfologię krwi, poziom cukru we krwi, hormony tarczycy). W niektórych przypadkach przydatne mogą być dalsze badania u specjalistów. Należy podkreślić, że wyżej wymienione badania, które dotyczą stanu fizycznego, służą wykluczeniu innych poważnych chorób. Jeśli już zostały przeprowadzone, to kolejne badania nie przynoszą żadnych dalszych korzyści, a raczej niepokoją pacjenta lub dodatkowo wywołują u niego nowe obawy.

Leczenie

Celem leczenia jest poinformowanie chorego o jego stanie, zmniejszenie lęku i zachowań unikających, przywrócenie sprawności oraz poprawa jakości życia i integracji społecznej.

Rodzaj leczenia powinien wynikać z potrzeb i preferencji. Dostępna jest psychoterapia i leczenie farmakologiczne.

Psychoterapia ambulatoryjna

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest najlepiej zbadaną spośród różnych interwencji psychoterapeutycznych i ma pozytywny wpływ na uogólnione zaburzenie lękowe. Terapeuci mogą np. w ramach terapii poznawczo-behawioralnej uczyć i pomagać zrozumieć:

• Jak ciało reaguje na lęk, jakie procesy zachodzą w ciele i jak są one powiązane z myślami i uczuciami.
• Wyobrażenia bycia w sytuacji lękowej i wytrzymywania jej.
• Jak radzić sobie z uczuciami i napięciem.
• Techniki rozwiązywania problemów w celu zmniejszenia zmartwień i zachowań unikających oraz poprawy samopoczucia psychicznego.

Ewentualnie można skorzystać z psychoterapii psychodynamicznej (np. opartej na psychologii głębi, psychoanalitycznej, terapii grupowej).

Leki

Leki przeciwdepresyjne (np. escitalopram, paroksetyna, wenlafaksyna, duloksetyna) są lekami pierwszego wyboru w leczeniu farmakologicznym. Skuteczność ich jest dobrze udowodniona, ale efekt łagodzący lęk pojawia się z opóźnieniem — dopiero po 3–6 tygodniach.

Kiedy leki przeciwdepresyjne nie działają, lek przeciwpadaczkowy pregabalina jest zatwierdzony do leczenia uogólnionego zaburzenia lękowego. Stosuje się go jednak dość ostrożnie, gdyż może rozwinąć się uzależnienie.

Benzodiazepiny (np. lorazepam, diazepam) są również skuteczne w zaburzeniu lękowym uogólnionym, ale przepisywane są na krótko i tylko w wyjątkowych przypadkach ze względu na działania niepożądane i wysokie ryzyko uzależnienia.

Możliwe jest również leczenie łączone składające się z psychoterapii i farmakoterapii.

Procedury na poziomie ciała

Jako działania uzupełniające zalecane są ćwiczenia relaksacyjne i aktywność fizyczna.

Rehabilitacja

W przypadku wyczerpania działań ambulatoryjnych przy przewlekłych zaburzeniach lękowych i/lub zagrożeniu uczestnictwa w życiu społecznym lub zawodowym (niezdolność do pracy przez okres dłuższy niż 6 tygodni) można ubiegać się o rehabilitację z kasy chorych lub ubezpieczenia emerytalnego.

Co możesz zrobić sam?

Nie należy bać się szukać pomocy medycznej lub psychoterapeutycznej, nawet jeśli może to być trudne. Zachowania unikające zwykle nie prowadzą do poprawy objawów, a często przynoszą pogorszenie.

Codziennie należy przyjmować leki przepisane przez lekarza, nawet jeśli na początku nie zauważa się żadnego efektu. Może upłynąć od 3 do 6 tygodni, zanim przy regularnym przyjmowaniu leków zauważy się pożądany efekt łagodzący lęk. Jeśli objawy uległy poprawie, należy kontynuować przyjmowanie leków przez co najmniej kolejny rok, aby uniknąć nawrotu choroby. Nie należy odstawiać leku gwałtownie i samowolnie, gdyż może to prowadzić do niepożądanych zjawisk odstawieniowych. W przypadku zauważenia jakichkolwiek działań niepożądanych należy omówić je z lekarzem.

Dla powodzenia leczenia ważne jest regularne uczęszczanie na umówione spotkania (psychoterapia, badania kontrolne).

Warto zwiększyć swoją aktywność fizyczną, aby lepiej rozumieć swoje ciało i zmniejszyć związany z nim lęk.

Zapobieganie

Aby zapobiec przewlekłemu przebiegowi, należy wcześnie szukać pomocy lekarskiej i/lub psychoterapeutycznej.

Rokowanie

Uogólnione zaburzenie lękowe jest często stanem przewlekłym, zwłaszcza jeśli nie jest wcześnie leczone lub jeśli pewną rolę odgrywają inne czynniki, np. niedostateczne wsparcie społeczne, samoleczenie alkoholem, narkotykami lub lekami oraz inne choroby psychiczne. Często osoby chore potrzebują wsparcia i leczenia przez całe życie. Rzadko występuje samoistna poprawa bez leczenia.

Dodatkowe informacje

• Lęk
• Zaburzenie lękowe
• Ćwiczenia relaksacyjne
• Aktywność fizyczna: lekarstwo dla ciała i ducha
• Benzodiazepiny
• Uogólnione zaburzenie lękowe — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Catrin Grimm, lekarka w trakcie specjalizacji z psychiatrii i psychoterapii dzieci i młodzieży, Klingenberg nad Menem
• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden