Co to jest zespół kompulsywnego objadania się?

Definicja

Zespół kompulsywnego objadania się charakteryzuje się częstymi epizodami objadania napadowego, podczas których w ograniczonym czasie (np. 2 godzin) spożywane są duże ilości jedzenia — bez wymiotowania, w przeciwieństwie do bulimii. Podczas objadania napadowego chorzy mają poczucie utraty kontroli, tzn. nie mogą przestać jeść.

Objawy

Typowymi objawami zespołu kompulsywnego objadania się mogą być:

• W ograniczonym okresie czasu, np. w ciągu dwóch godzin jest zjadania ilość pożywienia wydatnie przekraczająca to, co większość osób zjadłaby w porównywalnym czasie i w podobnych okolicznościach.
• Napady objadania się
  • z uczuciem niemożności zakończenia posiłku lub niemożności określenia, co i ile się zjada.
  • Co najmniej raz w tygodniu w ciągu co najmniej 3 miesięcy
• Szybkie spożywanie dużych ilości jedzenia bez uczucia głodu.
• Nieprzyjemne uczucie pełności po jedzeniu
• Jedzenie w samotności ze wstydu przed innymi ludźmi
• Poczucie wstydu, winy i obrzydzenia po napadach, a tym samym cierpienie z powodu choroby.

W przeciwieństwie do zwykłego „przejadania się", objawy zespołu kompulsywnego objadania się są znacznie poważniejsze, a cierpienie chorych większe.

Powikłania

Najczęstszym następstwem zespołu kompulsywnego objadania się są nadwaga. Istnieje również zwiększone ryzykonadciśnienie tętnicze wysokiego stężenia lipidów (hiperlipidemii)chorób serca cukrzycy typu 2schorzeń wątroby i pęcherzyka zółciowego, zgagi oraz zespołu bezdechu sennego.

Przyczyny

Objadanie napadowe może być postrzegane jako próba radzenia sobie ze stresem i problemami emocjonalnymi. Samo zachowanie żywieniowe, motywacja psychiczna do objadania napadowego (np. radzenie sobie ze stresem, uspokojenie się), utrata kontroli i skutki, takie jak otłuszczenie, utrwalają lub nasilają to zaburzenie. Bardzo niewiele wiadomo na temat przyczyn, rozwoju tej choroby i związku między objadaniem napadowym anadwagą.

Częstotliwość występowania

W krajach uprzemysłowionych około 0,1% dorosłych cierpi z powodu zespołu kompulsywnego objadania się. Prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń związanych z objadaniem się w ciągu całego życia wynosi około. 2 %. Mężczyźni wydają się być dotknięci tym zaburzeniem z podobną częstotliwością jak kobiety, a zespół kompulsywnego objadania się występuje u chłopców i mężczyzn częściej niż inne zaburzenia odżywiania.

Zespół kompulsywnego objadania się występuje częściej w starszych grupach wiekowych (około 40 lat) niż inne zaburzenia odżywiania, a średni wiek jego wystąpienia wynosi 23 lata.

Wielu chorych (50–80%) cierpi równocześnie z powodu innych problemów psychicznych, takich jak specyficzna postać fobii (37%), fobia społeczna (32%) i inne zaburzenia lękowe, depresja (32%), zespół stresu pourazowego (26%), zaburzenia osobowości, nadużywanie alkoholu (21%) oraz uzależnienie od narkotyków.

Badania dodatkowe

Historia choroby - rozmowa

W trakcie szczegółowej rozmowy lekarz może zadawać pytania dotyczące następujących kwestii:

• Czy tracisz kontrolę nad ilością spożywanych pokarmów?
• Czy zazwyczaj jesz za dużo?
• Czy po napadzie objadania się próbujesz pozbyć się tego, co zjadłeś, wymiotując lub zażywając środki przeczyszczające?
• Czy miewasz depresyjne nastroje albo jesteś niezadowolony ze swojego wyglądu lub masy ciała?
• Jak zmieniła się Twoja masa ciała w ciągu ostatniego czasu/lat?
• Jak się odżywiasz?
• Jakie są Twoje obecne nawyki żywieniowe?
• Jak i kiedy dochodzi do napadu objadania się?
• Jak często zdarza Ci się objadać i jak bardzo cierpisz z tego powodu?
• Czy jesteś aktywny fizycznie?

Specjalne kwestionariusze mogą potwierdzić podejrzenie zaburzenia odżywiania lub współwystępującego zaburzenia psychicznego.

 Badanie przedmiotowe

Oprócz szczegółowego badania przedmiotowo-neurologicznego, podczas którego m.in. sprawdza się wzrost, masę ciała, puls i ciśnienie tętnicze, można wykonać badania krwi i EKG. W uzasadnionych przypadkach można również wykonać badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej.

W trakcie badania przedmiotowego lekarz będzie również poszukiwał oznak wyżej wymienionych możliwych chorób następczych i, jeśli będzie to konieczne, rozpocznie dalsze etapy badania.

Skierowanie do specjalisty

W miarę możliwości chorzy są zwykle kierowani do psychoterapeutów w celu dalszej informacji i leczenia, najlepiej we współpracy z odpowiednio przeszkolonymi dietetykami.

Leczenie

Celami leczenia są:

• Zmniejszenie częstotliwości napadowego objadania się 
• Unikanie lub redukcja nadwagi.
• Zmniejszanie objawów współistniejących zaburzeń psychicznych lub zapobieganie im.
• Zmniejszenie niepokoju związanego z postrzeganiem własnego ciała.

Psychoterapia

Psychoterapia jest terapią z wyboru w leczeniu zespołu kompulsywnego objadania się. Preferowaną metodą terapeutyczną jest terapia poznawczo-behawioralna, która może odbywać się w formie psychoterapii indywidualnej lub grupowej. Leczenie przynosi u ok. 50-70% pacjentów dobry skutek, utrzymującym się przez co najmniej dwa lata. Samopomoc pod nadzorem profesjonalistów jako uproszczona forma terapii, zgodna z zasadami terapii poznawczo-behawioralnej, pozwala osiągnąć porównywalnie dobre wyniki. Dla dzieci i młodzieży zalecana jest psychoterapia z udziałem rodziców.

Redukcja masy ciała

W przypadku nadwagi dostępne są specjalne programy redukcji masy ciała o udowodnionej skuteczności, będące połączeniem doradztwa żywieniowego, instruktażu ćwiczeń i zmiany zachowań.

Leki

Obecnie żadne leki nie są dopuszczone do leczenia zespołu kompulsywnego objadania się. W razie potrzeby możliwe jest jednak wsparcie leczenia za pomocą leków po dokładnym poinformowaniu o ryzyku, korzyściach i działaniach niepożądanych, zwłaszcza jeśli sama psychoterapia nie przynosi oczekiwanych rezultatów lub jest odrzucana przez chorego.

Możliwe leki obejmują: leki przeciwdepresyjne, niektóre leki stosowane w leczeniu ADHD, niektóre leki stosowane w leczeniu padaczki.

Skierowanie do szpitala

Jeśli leczenie ambulatoryjne okazuje się być niewystarczające, zaburzenie jest bardzo nasilone, a inne choroby psychiczne lub somatyczne bądź otoczenie dodatkowo ją uniemożliwiają, można w rzadkich wdrożyć leczenie w szpitalu.

Co możesz zrobić sam?

• Sprawdź dokładnie, czy jesteś naprawdę głodny, czy może towarzyszy Ci inne uczucie (np. smutek, samotność, wewnętrzna pustka), które sprawia, że zjadasz duże ilości!
• Ustabilizuj lub zredukuj swoją masę ciała!
• Jedz regularnie 3 posiłki dziennie!
• Odżywiaj się zdrowo (poradnictwo żywieniowe może w tym pomóc):
• Z wysoką zawartością błonnika i niskokalorycznie
• z dużą ilością owoców i warzyw
• jak najmniej cukru
• produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu
• więcej tłuszczów nienasyconych niż nasyconych
• Zadbaj o wystarczającą ilość ruchu!

Rokowanie

Niewiele wiadomo na temat naturalnego przebiegu tej choroby. Może ustąpić samoistnie lub przejść w stan przewlekły. Psychoterapia może przynieść redukcję objadania napadowego w dość krótkim czasie. Nawet po 12 latach dwie trzecie leczonych osób nie cierpi już z powodu zaburzenia odżywiania.

Nawroty wydają się występować szczególnie w okresach stresu i napięcia psychicznego, a chorzy mają tendencję do spożywania dużych ilości jedzenia.

Dodatkowe informacje

• nadwaga
• odpowiednia dieta
• aktywność fizyczna: lekarstwo dla ciała i ducha
• Zespół kompulsywnego objadania się (Binge-eating-disorder - BED) — Informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Catrin Grimm, lekarz w trakcie specjalizacji z psychiatrii i psychoterapii dzieci i młodzieży, Klingenberg nad Menem