Czym jest chrypka?

Chrypka lub dysfonia (zanik głosu) to zaburzenie głosu objawiające się ochrypłym, nieczystym lub niewyraźnym głosem o zmienionym brzmieniu. Chrypka może mieć wiele różnych przyczyn, ale większość z nich nie jest groźna. Wizyta u lekarza zazwyczaj więc nie jest konieczna. Większość osób doświadczyła już kiedyś chrypki w związku z infekcją górnych dróg oddechowych, spowodowaną np. przeziębieniem lub zapaleniem migdałków Chrypka pojawia się często także w przypadku nadwyrężenia głosu lub jego nieprawidłowej emisji. Tego rodzaju przypadłość dotyka też niejednokrotnie długoletnich palaczy. Rzadko zdarza się, by miała poważne przyczyny.

Co może być przyczyną?

Najczęstsze przyczyny

• Ostre zapalenie krtani u dorosłych
• Jest to niegroźna infekcja wirusowa, która szybko powoduje chrypkę. U pacjentów może występować jednocześnie ból szyi i suchy kaszel. Niekiedy wydanie głosu staje się całkowicie niemożliwe. Objawy utrzymują się zazwyczaj od 10 dni do 4 tygodni.
• Ostre zapalenie krtani u małych dzieci (podgłośniowe zapalenie krtani, zwane pseudokrupem)
• Jest to również infekcja wirusowa górnych dróg oddechowych. W większości przypadków dzieci budzą się po kilku godzinach snu ze świszczącym oddechem i suchym, szczekającym kaszlem. Występuje u nich nieznacznie podwyższona lub prawidłowa temperatura ciała oraz niewielkie pogorszenie ogólnego samopoczucia. Szybką poprawę zapewnia zazwyczaj wdychanie zimnego powietrza lub ciepłej pary wodnej.
• Przewlekłe podrażnienie krtani (przewlekłe zapalenie krtani)
• Jego przyczynę stanowi zazwyczaj nadmierne forsowanie głosu, wieloletnie palenie tytoniu lub nadużywanie alkoholu. Chrypkę może także powodować zgaga.
• Polipy na strunach głosowych
• Zwane także „guzkami strun głosowych”. Tworzą się w przypadku silnego nadwyrężenia strun głosowych (dlatego nazywa się je guzkami śpiewaczymi”), zwłaszcza w połączeniu z paleniem papierosów.
• Leki
• Chrypkę mogą także powodować niektóre lekarstwa. Są to między innymi środki do inhalacji zawierające kortykosteroidy – patrz też astma.

Rzadkie przyczyny

• Nowotwór krtani
• Nowotwór złośliwy występujący u osób w podeszłym wieku wskutek wieloletniego palenia tytoniu lub spożywania alkoholu.
• Objawy mogą obejmować przewlekłą chrypkę i kaszel, uczucie obecności ciała obcego w gardle oraz ból przy przełykaniu.
• Porażenie nerwów strun głosowych
• Zabiegi chirurgiczne w obrębie szyi i klatki piersiowej mogą spowodować uszkodzenie nerwu zaopatrującego mięśnie krtani.
• Chrypkę może także powodować uciskający nerw nowotwór tarczycy.
• Porażenie lub brak kontroli mięśni w obszarze krtani wskutek zaburzenia neurologicznego, takiego jak np. choroba Parkinsonalub szczególnej postaci drżenia, drżenia samoistnego.
• Przyczyny natury psychicznej (stres, przeciążenie, choroby fizyczne), uwidaczniające się między innymi zachrypniętym, cichym głosem.

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

Do lekarza należy zgłosić się wówczas, gdy chrypka utrzymuje się przez ponad cztery tygodnie. 
Badania lekarskie są konieczne także w przypadku krwioplucia, długotrwałych trudności w przełykaniu lub występującego jednocześnie, niepożądanego spadku masy ciała.

Badania

• Lekarz wykonuje badanie szyi i gardła. Lekko dociska język drewnianym patyczkiem w dół, oświetlając gardło od zewnątrz. Wykonuje także palpację szyi od jej zewnętrznej strony.
• W wielu przypadkach nie ma potrzeby wykonywania badań krwi ani innych badań.

Skierowanie do specjalisty (np. laryngologa)

• W przypadku wątpliwości dotyczących diagnozy lub gdy chrypka nie ustaje samoczynnie po upływie czterech tygodni pacjent zostaje skierowany do specjalisty.
• Może także zaistnieć konieczność przeprowadzenia laryngoskopii. To bezbolesne badanie, które przeprowadza się na krześle zabiegowym po podaniu lekkiego znieczulenia w sprayu. Polega na wprowadzeniu przez usta lub nos kamery.
• W przypadku podejrzenia poważniejszej choroby zaleca się rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografię komputerową (TK).

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Ostra chrypka ustaje zazwyczaj samoczynnie po upływie kilku dni, pod warunkiem oszczędzania strun głosowych.
• Zaleca się unikanie nawet szeptania, ponieważ powoduje ono równie duże obciążenie, jak zwykłe mówienie. Najlepiej jest w miarę możliwości całkowicie przestać mówić czy szeptać.
• Osoby pracujące głosem powinny udać się na kilkudniowe zwolnienie lekarskie.
• W przypadku długo utrzymującej się chrypki, po wykluczeniu leżących u podstaw chorób, można skorzystać z konsultacji logopedycznych, aby dowiedzieć się, jak właściwie emitować głos. Odpowiednia technika mowy oraz oszczędzanie strun głosowych są ważne zwłaszcza w przypadku osób, których zawód wymaga intensywnej komunikacji.
• Warto także rzucić palenie i ograniczyć picie alkoholu.

Dodatkowe informacje

• Palenie szkodzi zdrowiu
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Chrypka – informacje dla lekarzy

Autorka

• Dr n. med. Natalie Anasiewicz,  Davos