Czym jest alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych?

Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych to grupa chorób płuc wywołanych zapaleniem tkanki płucnej po narażeniu na pyły organiczne, takie jak grzyby, bakterie, białka zwierzęce i inne pyły odzwierzęce. Często nazywa się tę jednostkę chorobową tzw. płucem hodowcy ptaków lub płucem rolnika. Mogą jednak występować także inne odmiany alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych związane z wykonywanym zawodem.

Podczas choroby stan zapalny obejmuje pęcherzyki płucne stanowiące najmniejsze rozgałęzienia oskrzeli płuc. Choroba może mieć różny stopień nasilenia, a także rozmaite objawy i związane z nią dolegliwości. W zależności od pacjenta przebiega też w różny sposób. Wyróżnia się postać ostrą, podostrą oraz przewlekłą.

Najczęstszą przyczyną alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych jest narażenie na pył w miejscu pracy. Z tego powodu najbardziej zagrożone są osoby pracujące w rolnictwie oraz mające styczność z żywym ptactwem. Spośród osób, które mają styczność z tego typu pyłami, na tę przypadłość cierpi jedynie niewielki odsetek (0–10%).

Przyczyny

Główną przyczyną choroby jest wdychanie pyłów organicznych zawierających pierwotniaki, grzyby oraz bakterie lub białka zwierzęce albo roślinne. Niekiedy powoduje ją także wdychanie substancji chemicznych, takich jak izocyjaniany czy bezwodniki kwasowe, a także metali, takich jak beryl i kobalt. Najczęściej jednak jej przyczynę stanowi wdychanie zarodników grzybów lub białek ptasich, które powodują powstanie tzw. płuca rolnika lub płuca hodowcy ptaków.

Ostra postać choroby rozwija się z powodu nadwrażliwości alergicznej, a podostra – wskutek trwającego kilka tygodni lub miesięcy narażenia na wspomniane wyżej substancje. Przewlekły przebieg choroby charakteryzuje się wolniej manifestującą się reakcją nadwrażliwości, w przypadku której tkanka łączna wrasta w płuca, co oznacza, że prawidłowa tkanka płuc zostaje zastąpiona „niedziałającą”. Dochodzi wówczas do zwłóknienia płuc oraz stopniowego pogarszania się ich sprawności.

Choroba dotyka zwykle osoby niepalące. Zakłada się, że palenie papierosów stanowi pewnego rodzaju czynnik ochronny.

Objawy

Jak już wspomniano, alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych może przybrać postać ostrą, podostrą lub przewlekłą.

Objawy postaci ostrej pojawiają się od kilku godzin do kilku dni po intensywnym narażeniu na określone substancje (kontakt z alergenami) i przypominają objawy grypy (gorączka, dreszcze i kaszel).

Postać podostrą charakteryzują z kolei trudności z oddychaniem i kaszel. Często dochodzi do czasowego nasilenia objawów wskutek ciągłej, trwającej kilka tygodni czy nawet miesięcy ekspozycji na wywołujące to schorzenie czynniki.

Postać przewlekła to natomiast skutek nieznacznego narażenia na wymienione substancje przez kilka miesięcy lub lat. Do objawów choroby należą trudności z oddychaniem, kaszel, uczucie zmęczenia oraz utrata masy ciała.

Diagnostyka

Diagnozę w kierunku choroby zaleca się u osób cierpiących na problemy z płucami, które były narażone na kontakt z pyłami organicznymi. Badanie lekarskie pozwoli określić, czy u pacjenta występuje choroba płuc, lecz nie pomoże wykryć jej postaci. Badania krwi dają, co do zasady, nie do końca miarodajne rezultaty, umożliwiają jednak poznanie poziomu przeciwciał. Niepokojące zmiany może zasygnalizować badanie wydolności płuc. U osób cierpiących na ostrą postać choroby lub jej wczesne stadium zdjęcia rentgenowskie nie wykazują zwykle zmian w płucach. Tomografia komputerowa płuc umożliwia wykrycie tego schorzenia już na wczesnym etapie. Poprawa stanu zdrowia po ograniczeniu ekspozycji na pyły również sama w sobie świadczy o diagnozie.

Na zdjęciach rentgenowskich oraz obrazach z tomografii komputerowej płuc pacjentów cierpiących na podostrą i przewlekłą postać tej dolegliwości widoczne są pewne charakterystyczne zmiany.

Leczenie

Podstawą leczenia jest unikanie kontaktu z powodującym chorobę alergenem. Odpowiednio wczesne rozpoznanie i podjęcie leczenia umożliwiają pełne wyzdrowienie.

W przypadku przewlekłej postaci choroby jej przebieg można złagodzić poprzez przerwanie ekspozycji na szkodliwe substancje oraz przyjmowanie leków.

U osób cierpiących na postać ostrą, leczenie kortykosteroidami może ograniczyć objawy choroby i skrócić jej przebieg. Nie zawsze jednak da się w ten sposób zapobiec zwłóknieniu płuc. Leczenie kortykosteroidami jest także konieczne wówczas, gdy choroba ma charakter przewlekły.

Rokowanie

Rokowania w przypadku ostrego zapalenia pęcherzyków płucnych są dobre pod warunkiem wczesnego rozpoznania. W przypadku osób cierpiących na jego przewlekłą postać choroby uszkodzenia płuc są jednak często nieodwracalne. Dalszemu postępowi choroby można jednak zapobiegać, konsekwentnie unikając narażenia na powodujące ją zapylenie.

Dodatkowe informacje

• Zwłóknienie płuc
• Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
• Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń