Czym jest rozstrzenie oskrzeli?

Definicja

Rozstrzenie oskrzeli to stałe poszerzenie fragmentu dolnych dróg oddechowych (oskrzeli) znajdujących się w płucach. Ściana oskrzeli zostaje objęta stanem zapalnym i ulega pogrubieniu. Zmiany mogą być ograniczone do jednego płata lub segmentu płuca lub być rozproszone i uwidaczniać się w jednym lub obydwu płucach. Schorzenie to najczęściej jest spowodowane przewlekłą chorobą płuc.

Objawy

Do typowych objawów rozstrzenia oskrzeli należą przewlekły kaszel oraz częste wykrztuszanie śluzu, który ma często żółtą barwę i nieprzyjemny zapach spowodowane nadkażeniem bakteryjnym. Może także występować suchy kaszel lub pojawiać się krwawa wydzielina z dróg oddechowych. Objawy obejmują także niekiedy duszności, ból w klatce piersiowej, uczucie zmęczenia oraz utratę masy ciała. Podczas ostrego pogorszenia stanu (zaostrzenia) może też występować gorączka. Spowodowane przewlekłym niedoborem tlenu zmiany są też czasami widoczne na palcach dłoni (tzw. palce pałeczkowate).

Przyczyny

 Reakcję zapalną w obrębie oskrzeli może powodować wiele różnych chorób. Powodują one uszkodzenie błony śluzowej. Uniemożliwia to odpowiednie usuwanie śluzu oraz bakterii. Ściana oskrzeli ulega stopniowemu uszkodzeniu i wybrzusza się.

Rozstrzenie oskrzeli to często skutek przewlekłej choroby płuc, jednakże u nawet 50% chorych nie można ustalić choroby podstawowej stanowiącej przyczynę schorzenia.

Częste choroby podstawowe

• Najczęstszą przyczynę rozstrzenia oskrzeli u młodych osób stanowi obecnie mukowiscydoza. Jest to wrodzona choroba powodująca między innymi wytwarzanie w płucach bardzo gęstego śluzu, który trudno jest usunąć z oskrzeli.
• Inne rzadsze choroby dziedziczne
• Infekcje i zapalenie płuc (obecnie dzięki szczepieniom i lepszym możliwościom leczenia przyczyna ta występuje rzadko)
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)
• Różne choroby płuc o podłożu zapalnym
• Rak płuc
• Stany osłabienia odporności (np. wywołane wirusem HIV)

Częstotliwość występowania

Częstotliwość występowania choroby pozostaje kwestią sporną. Prawdopodobnie jest ona zbyt rzadko diagnozowana. Rozstrzenie oskrzeli występuje częściej u kobiet oraz osób w podeszłym wieku.

Badania

• Chorobę należy podejrzewać w przypadku występowania wyżej wymienionych typowych objawów.
• Podczas badania lekarz osłuchuje klatkę piersiową. Często słyszalne są nieprawidłowe, „mokre” szmery oddechowe.
• Wydolność płuc mierzy się spirometrem.
• Badania krwi pozwalają zasygnalizować występowanie potencjalnych chorób podstawowych.
• Zmiany mogą być widoczne na zdjęciu rentgenowskim. Mniej zaawansowane rozstrzenie oskrzeli pozostaje jednak często niewykryte.
• Najważniejszym badaniem ułatwiającym rozpoznanie jest tomografia komputerowa płuc.
• Bada się również plwociny, by określić rodzaj drobnoustrojów, które spowodowały chorobę.
• W niektórych przypadkach pacjentów poddaje się bronchoskopii, która polega na badaniu dolnych dróg oddechowych bronchoskopem.

Postępowanie

• Leczenie ma na celu polepszenie wydolności płuc, złagodzenie dolegliwości oraz zapobieganie zaostrzeniu choroby.
• W stosownych przypadkach należy leczyć także choroby podstawowe.

Fizjoterapia

• Wykonywanie specjalnych ćwiczeń ułatwia odkrztuszanie śluzu.
• Pomocne są także inhalacje 7-procentowym roztworem soli kuchennej.
• Aby usprawnić oddychanie, warto rozważyć odpowiednie ćwiczenia.

Leki

• Przyjmowanie środków wykrztuśnych ułatwia usuwanie śluzu.
• W przypadku oznak zwężenia (obstrukcji) dróg oddechowych podaje się z kolei leki je rozszerzające.
• W przypadku infekcji oraz zaostrzenia choroby stosuje się antybiotykoterapię. Odpowiednio dobrane leki należy przyjmować przez 14 dni. W cięższych przypadkach konieczna jest hospitalizacja.
• Antybiotyki można także stosować profilaktycznie. W przypadku wystąpienia ponad trzech zaostrzeń zaleca się podawanie ich przez dłuższy czas.

Operacja

• W niektórych przypadkach możliwy jest także zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu fragmentów płuc z rozstrzeniem oskrzeli. Jednak zmiany muszą być nieznaczne i ograniczone miejscowo.
• Jeżeli inne działania nie przyniosą spodziewanych efektów, a choroba jest już w zaawansowanym stadium, można rozważyć przeszczep płuc.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• W celu rozrzedzenia śluzu należy pić odpowiednią ilość wody.
• Warto rzucić palenie.
• Należy codziennie oczyszczać drogi oddechowe. W tym celu trzeba postępować zgodnie ze wskazówkami fizjoterapeuty.
• Systematyczne treningi pozwolą zyskać większą wydolność organizmu oraz złagodzą dolegliwości.

Profilaktyka

• Komitet ds. szczepień (Ständige Impfkommission, STIKO) zaleca pacjentom cierpiącym na przewlekłe choroby dróg oddechowych szczepienia przeciwko grypie i pneumokokom.

Rokowanie

Choroba ma charakter przewlekły i jest nieuleczalna. Rokowania zależą od leżącego u jej podstaw schorzenia.

U osób cierpiących na ciężkie rozstrzenie oskrzeli mogą występować poważniejsze epizody z kaszlem i obfitym krwiopluciem. Niekiedy pojawia się zaburzenie pracy serca (niewydolność prawej komory serca) lub niewydolność oddechowa.

Warto jak najwcześniej rozpocząć leczenie, aby móc w miarę możliwości zapobiegać tym poważnym konsekwencjom lub je złagodzić.

Dodatkowe informacje

• Mukowiscydoza
• Zapalenie płuc
• POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc)
• Rozstrzenie oskrzeli – informacje dla lekarzy

Autorka

• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden