Przyczyny

Ból i sztywność pleców oraz innych stawów w różnych lokalizacjach w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa (ZZSK, chorobie Bechterewa) są spowodowane stanem zapalnym. Dokładna przyczyna powstawania stanów zapalnych nie została dotychczas wyjaśniona.

Zakłada się, że w rozwoju choroby istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne. Wiadomo na przykład, że określony typ antygenów w tkankach, HLA-B27, występuje u 90–95% osób chorych. W populacji ogólnej ten typ antygenu występuje tylko u 8%. Lecz sama obecność HLA-B27 nie wyjaśnia, dlaczego niektóre osoby zapadają na ZZSK. Wielu badaczy podejrzewa, że warunkiem wystąpienia choroby jest kombinacja pewnych genów i że czynniki środowiskowe, takie jak infekcja (np. wirusowa) mogą wywołać chorobę u części osób z predyspozycją genetyczną.

Zapalenie jest spowodowane reakcją układu immunologicznego organizmu. W stawie nie ma bakterii ani wirusów. Atak jest skierowany przede wszystkim na połączenia kości i ścięgien (tzw. przyczepy ścięgniste). Stan zapalny w obrębie przyczepów ścięgien powoduje powolny rozkład tkanki kostnej. Organizm próbuje temu rozkładowi przeciwdziałać, tworząc nową tkankę kostną. W przypadku zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa tkanki tej tworzy się jednak za dużo i wrasta ona w staw i ścięgno. W końcowym stadium tego procesu kości zrastają się, a stawy i kręgosłup sztywnieją i tracą ruchomość.

ZZSK występuje częściej u pacjentów z łuszczycą lub przewlekłymi chorobami zapalnymi jelit, takimi jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna.

Objawy

Informacje ogólne

W porównaniu z innymi chorobami przebiegającymi z zapaleniem stawów, ZZSK charakteryzuje się bardziej sztywnością niż bólem i obrzekiem. Duże stawy (np. kręgosłup, stawy biodrowe i ramienne) są częściej zajęte niż małe (stawy palców u rąk i nóg). W indywidualnych przypadkach mogą występować objawy ogólne, takie jak: utrata masy ciała, utrata apetytu, złe samopoczucie, zmęczenie, gorączka oraz nocne poty. Często występuje również bezsenność.

ZZSK zwykle rozwija się stopniowo. Na początku mogą zdarzać się krótsze okresy niewielkiego bólu i sztywności dolnej części pleców. W miarę rozwoju choroby sztywność staje się bardziej wyraźna i odczuwalna przez większość czasu. Może się rozprzestrzeniać w górę kręgosłupa i na inne stawy. 

Ból dolnej części pleców

Ból i sztywność dolnej części pleców są głównym objawem u około 80% pacjentów. Typowy jest umiejscowiony nisko ból i sztywność pleców, najbardziej odczuwalne rano. Pod wpływem ruchu dolegliwości słabną, a więc zwykle w ciągu dnia następuje poprawa. Inaczej jest w przypadku przeciążeniowego bólu pleców, który zwykle nasila się w miarę obciążania pleców w ciągu dnia. Ból nocny może być tak intensywny, że pacjent musi wstać i się poruszać. Okresy bólu są często dłuższe niż w przypadku bólu wysiłkowego i zwykle trwają ponad 3 miesiące. Ból pleców może się rozprzestrzeniać wzdłuż kręgosłupa w górę, do klatki piersiowej, powodując sztywność i upośledzenie czynności płuc. Ponad połowa chorych zgłasza ból szyi.

Inne objawy w obrębie stawów

U około jednej trzeciej pacjentów z ZZSK rozwija się stan zapalny stawów biodrowych, często choroba dotyka także stawów ramiennych. Wiele osób skarży się na nawracające zapalenia przyczepów ścięgien, zwłaszcza w obrębie ścięgna Achillesa lub pięty (zapalenie powięzi podeszwy).

Inne objawy

U około 25% osób z ZZSK rozwija się zapalenie oka (zapalenie tęczówki lub ciała rzęskowatego). Jest to poważna choroba, wymagająca natychmiastowego leczenia okulistycznego. Jej objawy to bolesne zaczerwienienie oczu, wrażliwość na światło i łzawienie.

U osób, które od wielu lat zmagają się z chorobą Bechterewa, istnieje także ryzyko wystąpienia niektórych chorób serca, w tym arytmii i zmian w obrębie zastawek serca. Mogą również wystąpić zmiany w płucach, zwłaszcza tzw. zwłóknienie płuc, polegające na tym, że tkanka płucna sztywnieje i traci elastyczność.

W miarę przebiegu choroby często zmniejsza się gęstość kości, co może prowadzić do osteoporozy.

ZZSK sporadycznie współwystępuje z chorobami zapalnymi jelit. Niektórzy pacjenci zapadają na tzw. wtórną amyloidozę. Choroba ta może przebiegać w różny sposób, ale najbardziej niebezpieczne są zaburzenia czynności nerek.

Jednak większość pacjentów, dzięki zwiększeniu aktywności fizycznej i przyjmowanym lekom, może pracować zawodowo i dobrze radzi sobie z chorobą.

Dodatkowe informacje

• Co to jest ZZSK?
• Jak rozpoznaje się ZZSK?
• Jak leczy się ZZSK?
• Zapalenie ścięgna Achillesa
• Zapalenie tęczówki
• Zwłóknienie płuc
• Osteoporoza
• Amyloidoza
• Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
• Marie-Christine Fritzsche, lekarz, Freiburg
• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)