Content

Program Szczepień Ochronnych (PSO)¹

• Program Szczepień ochronnych stanowi załącznik do komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie zasad przeprowadzania szczepień ochronnych w danym roku i jest najbardziej szczegółową podstawą prawną regulującą kwestie szczepień.
• Jest publikowany w Dzienniku Urzędowym Ministra Zrowia do 31 października w roku poprzedzającym realizację
• Program Szczepień Ochronnych składa się z następujących części - poniżej w artykule przedstawiono szerzej każdą z nich:
  • szczepienia obowiązkowe
    • szczepienia obowiązkowe dzieci i młodzieży według wieku - kalendarz szczepień
      • wariant szczepień z użyciem szczepionki wysokoskojarzonej (DTaP-IPV-Hib)
      • wariant szczepień z użyciem szczepionki wysokoskojarzonej (DTaP-IPV-Hib-HBV) w schemacie 3+1
      • wariant szczepień z użyciem szczepionki wysokoskojarzonej (DTaP-IPV-Hib-HBV) w schemacie 2+1
    • szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie w związku z przesłankami klinicznymi lub epidemiologicznymi
    • szczepienia poekspozycyjne
  • szczepienia zalecane
    • szczepienia zalecane dzieci i młodzieży
    • szczepienia zalecane dorosłych
    • szczepienia zalecane kobiet w ciąży
    • szczepienia zalecane dla osób wykonujących zawód medyczny
    • szczepienia zalecane dla innych grup pracowników
    • szczepienia poekspozycyjne
  • informacje uzupełniające - zasady szczepień przeciw wybranym chorobom zakaźnym
  • ogólne zasady przeprowadzania i organizacji szczepień

Szczepienia obowiązkowe

Szczepienia obowiązkowe dzieci i młodzieży według wieku - Kalendarz Szczepień

• O ile Charakterystyka Produktu Leczniczego nie wskazuje inaczej, szczepienia przewidziane zgodnie z kalendarzem szczepień do realizacji w określonym miesiącu lub roku życia dziecka mogą być wykonywane jednocześnie w trakcie jednej wizyty szczepiennej – szczepionki należy podawać w różne miejsca ciała z użyciem oddzielnych strzykawek i igieł zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego; decyzję o liczbie i rodzaju szczepień wykonywanych w czasie jednej wizyty szczepiennej podejmuje lekarz
• Poniżej zamieszczono kalendarz szczepień zgodnie z PSO 2025, w tym wariant z zastosowaniem szczepionki wysokoskojarzonej (DTaP-IPV-Hib)

WIEK	SZCZEPIENIE PRZECIW	UWAGI
W ciągu 24 godzin po urodzeniu	GRUŹLICY - śródskórnie         WZW typu B (pierwsza dawka szczepienia podstawowego) - domięśniowo lub podskórnie	Szczepienie noworodków przeciw GRUŹLICY powinno być przeprowadzone w 1. dobie życia albo nie później niż do dnia wypisu ze szpitala   Dopuszcza się przesunięcie terminu wykonania szczepień przeciw WZW B z 1. doby zycia na I wizytę szczepienną (7. tydzień) u noworodków matek, u których udokumentowano obecność przeciwciał antyHBs>100U/l - w aktualnej ciąży
W 2. miesiącu życia (od ukończenia 6. tygodnia życia)	ROTAWIRUSY (pierwsza dawka szczepienia podstawowego w schemacie 2 lub 3-dawkowym) – doustnie WZW typu B (druga dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie     BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI (pierwsza dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie                   HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu b (pierwsza dawka szczepienia podstawowego) - domięśniowo lub podskórnie STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE (pierwsza dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo	Druga dawka szczepionki WZW typu B może być podana po 4 tygodniach od pierwszej   W przypadku dzieci z przeciwwskazaniami do szczepienia przeciw KRZTUŚCOWI szczepionką pełnokomórkową oraz u dzieci urodzonych przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży lub urodzonych z masą urodzeniową poniżej 2500 g należy zastosować szczepionkę z bezkomórkowym komponentem krztuśca W przypadku dzieci z przeciwwskazaniami do szczepienia przeciw KRZTUŚCOWI szczepienie jest przeprowadzane szczepionką błoniczo-tężcową (DT)
W 4. miesiącu życia (po upływie 4 tygodni od pierwszej dawki)	ROTAWIRUSY (druga dawka szczepienia podstawowego w schemacie 2- lub 3-dawkowym) - doustnie
W 4. miesiącu życia (od ukończenia 12. tygodnia życia)	POLIOMYELITIS (pierwsza dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie
W 4. miesiącu życia (od ukończenia 14. tygodnia życia – po upływie 8 tygodni od pierwszej dawki)	BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI (druga dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu b (druga dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE (druga dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo
W 5.–6. miesiącu życia (po upływie 4 tygodni od drugiej dawki)	ROTAWIRUSY (trzecia dawka szczepienia podstawowego w przypadku schematu 3-dawkowego)
W 6. miesiącu życia (po upływie 8 tygodni od drugiej dawki)	BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI (trzecia dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu b (trzecia dawka szczepienia podstawowego)
W 6. miesiącu życia (po upływie 8 tygodni od pierwszej dawki)	POLIOMYELITIS (druga dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie
W 7. miesiącu życia (od ukończenia 6. miesiąca życia)	WZW typu B (trzecia dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie
W 13.–15. miesiącu życia (od ukończenia 12. miesiąca życia)	ODRZE, ŚWINCE, RÓŻYCZCE (szczepienie podstawowe) – domięśniowo lub podskórnie     STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE (trzecia dawka szczepienia podstawowego) - domięśniowo	Podawane w wywiadzie przebycie zachorowania na ODRĘ, ŚWINKĘ lub RÓŻYCZKĘ nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia   co najmniej 6 miesięcy od drugiej dawki
W 16.–18. miesiącu życia	BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI (czwarta dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu b (czwarta dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie POLIOMYELITIS (trzecia dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie
W 6. roku życia	BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI (pierwsza dawka szczepienia przypominającego) – domięśniowo lub podskórnie         POLIOMYELITIS (szczepienie przypominające) – domięśniowo lub podskórnie ODRZE, ŚWINCE, RÓŻYCZCE (szczepienie przypominające) – domięśniowo lub podskórnie	Szczepionką zawierającą bezkomórkowy komponent krztuśca np. DTaP-IPV W przypadku dzieci z przeciwwskazaniami do szczepienia przeciw KRZTUŚCOWI szczepienie jest przeprowadzane szczepionką błoniczo-tężcową (DT)
W 14. roku życia	BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI (druga dawka szczepienia przypominającego) – domięśniowo lub podskórnie	Szczepionką ze zmniejszoną zawartością komponentu krztuścowego zawierającą bezkomórkowy komponent krztuśca Tdap W przypadku dzieci z przeciwwskazaniami do szczepienia przeciw KRZTUŚCOWI szczepienie jest przeprowadzane szczepionką błoniczo-tężcową (Td)
W 19. roku życia	BŁONICY, TĘŻCOWI (trzecia dawka szczepienia przypominającego) – domięśniowo lub podskórnie	Szczepionką przeciw BŁONICY i TĘŻCOWI (Td)

Wariant kalendarza szczepień z wykorzystaniem szczepionki wysokoskojarzonej (DTaP-IPV-Hib)

WIEK	SZCZEPIENIE PRZECIW	UWAGI
W ciągu 24 godzin po urodzeniu	GRUŹLICY - śródskórnie         WZW typu B (pierwsza dawka szczepienia podstawowego) - domięśniowo lub podskórnie	Szczepienie noworodków przeciw GRUŹLICY powinno być przeprowadzone w 1. dobie życia albo nie później niż do dnia wypisu ze szpitala   Dopuszcza się przesunięcie terminu wykonania szczepień przeciw WZW B z 1. doby zycia na I wizytę szczepienną (7. tydzień) u noworodków matek, u których udokumentowano obecność przeciwciał antyHBs>100U/l - w aktualnej ciąży
W 2. miesiącu życia (od ukończenia 6. tygodnia życia)	ROTAWIRUSY (pierwsza dawka szczepienia podstawowego w schemacie 2 lub 3-dawkowym) – doustnie WZW typu B (druga dawka szczepienia podstawowego) - domięśniowo lub podskórnie   BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI, POLIOMYELITIS i HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu b (pierwsza dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie       STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE (pierwsza dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo	wykonywane szczepionką skojarzoną (DTaP-IPV-Hib) W przypadku dzieci z przeciwwskazaniami do szczepienia przeciw KRZTUŚCOWI szczepienie jest wykonywane szczepionką błoniczo-tężcową (DT) oraz szczepionką przeciw HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu b
W 4. miesiącu życia (po upływie 4 tygodni od pierwszej dawki)	ROTAWIRUSY (druga dawka szczepienia podstawowego w schemacie 2- lub 3-dawkowym) - doustnie
W 4. miesiącu życia (od ukończenia 14. tygodnia życia)	BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI, POLIOMYELITIS i HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu b (druga dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie
W 4. miesiącu życia (od ukończenia 14. tygodnia życia – po upływie 8 tygodni od pierwszej dawki)	STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE (druga dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo
W 5.–6. miesiącu życia (po upływie 4 tygodni od drugiej dawki)	ROTAWIRUSY (trzecia dawka szczepienia podstawowego w przypadku schematu 3-dawkowego)
W 6.–7. miesiącu życia	WZW typu B (trzecia dawka szczepienia podstawowego) - domięśniowo lub podskórnie BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI, POLIOMYELITIS i HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu b (trzecia dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie
W 13.–15. miesiącu życia (od ukończenia 12. miesiąca życia)	ODRZE, ŚWINCE, RÓŻYCZCE (szczepienie podstawowe) – domięśniowo lub podskórnie     STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE (trzecia dawka szczepienia podstawowego) - domięśniowo	Podawane w wywiadzie przebycie zachorowania na ODRĘ, ŚWINKĘ lub RÓŻYCZKĘ nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia
W 16.–18. miesiącu życia	BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI, POLIOMYELITIS i HAEMOPHILUS INFLUENZAE typu b (czwarta dawka szczepienia podstawowego) – domięśniowo lub podskórnie

Wariant kalendarza szczepień z wykorzystaniem szczepionki wysokoskojarzonej (DTaP-IPV-Hib-HBV) w schemacie 3+1 oraz 2+1

• PSO 2026 uwzględnia również schemat z wykorzystaniem szczepionki wysokoskojarzonej 6w1, może być podawana według dwóch schematów:
  • schemat podstawowy 3+1

    • trzy dawki szczepienia pierwotnego: podawane w odstępach wynoszących minimum 1 miesiąc. Szczepienie rozpoczyna się zazwyczaj po ukończeniu przez dziecko 6 tygodni życia. Kolejne szczepienia wykonuje się najczęściej w 3. i 5. miesiącu życia. Jedna dawka uzupełniająca powinna być podana co najmniej 6 miesięcy po trzeciej dawce szczepienia, pomiędzy 12. a 18. miesiącem życia.

  • schemat skrócony 2+1

    • w indywidualnych przypadkach, na podstawie decyzji lekarza dopuszcza się zastosowanie 3-dawkowego schematu szczepienia. Pierwszą dawkę podaje się po ukończeniu 6 tygodni życia. Drugą dawkę najwcześniej po 8 tygodniach od pierwszej (zazwyczaj w 3. lub 4. miesiącu życia). Jedna dawka uzupełniająca powinna być podana co najmniej 6 miesięcy po ostatniej dawce szczepienia, między 11. a 18. miesiącem życia

Indywidualny kalendarz szczepień

• W przypadku odstępstw od realizacji szczepień dzieci zgodnie z PSO (opóźnienia w realizacji z przyczyn medycznych, unikanie obowiązku szczepień, chęć uwzględnienia preparatów wysokoskojarzonych) często zachodzi konieczność ustalania indywidalnego kalendzarza szczepień
  • najczęściej dotyczy dzieci z opóźnieniami lub brakami w relizacji programu szczepień
• W przypadku układania dla pacjenta indywidualnego kalendarza szczepień należy wziąć pod uwagę jego wiek, obowiązujący w danym roku kalendarz szczepień, stan uodpornienia, możliwość zastosowania szczepionek skojarzonych oraz możliwość jednoczesnego szczepienia różnymi preparatami podczas jednej wizyty
  • obowiązek przeprowadzania niektórych szczepień istnieje tylko do granicy określonego wieku² (np. w przypadku szczepienia przeciw H. influenzae typu B obowiązek istnieje do ukończenia 5. roku życia, w przypadku szczepienia przeciw gruźlicy obowiązek istnieje do ukończenia 15. roku życia itd.)

Alternatywny kalendarz szczepień

• Alternatywny kalendarz szczepień dotyczy stosowania alternatywnych preparatów szczepionek - zwykle wysokoskojarzonych, zamiast preparatów zapewnionych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne, u dzieci bez braku i opóźnień w realizacji szczepień
  • stosowanie preparatów wysokoskojarzonych poprawia komfort i bezpieczeństwo szczepień, zmniejsza liczbę iniekcji
  • alternatywne kalendarze szczepień dotyczą zazwyczaj najmłodszych dzieci - najwięcej szczepień wykonuje się w pierwszym roku życia
  • schematy szczepień podstawowych preparatami wysokoskojarzonymi odbiegają w niewielkim stopniu od schematów preparatów pojedynczych - należy kierować się zaleceniami zawartymi w ChPL w trakcie ustalania terminów kolejnych szczepień 
    • PSO na 2025 rok uwzględnia schemat szczepień obowiązkowych z wykorzystaniem szczepionki wysokoskojarzonej (DTaP-IPV-Hib)

Szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie w związku z przesłankami klinicznymi lub epidemiologicznymi

• Szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny są w całości finansowane ze środków publicznych
• W PSO 2025 wyszczególniono grupę pacjentów szczególnie narażonych - biorców przeszczepów oraz pacjentów po splenektomii/z zaburzeniami czynności śledziony, którzy obowiązani są do szczepień przeciwko kilkunastu chorobom:
  • błonicy
  • inwazyjnym zakażeniom H. influenzae typu B
  • inwazyjnym zakażeniom S. pneumoniae
  • krztuścowi
  • śwince
  • poliomyelitis
  • różyczce
  • odrze
  • tężcowi
  • wirosowemu zapaleniu wątroby typu B
• Ponadto wyszczególniono szczepienia przeciw ospie wietrznej, WZW typu B oraz zakażeniom S. pneumoniae, jako obowiązkowe dla poszczególnych grup osób - tabela poniżej

SZCZEPIENIE	OSOBY OBOWIĄZANE DO PODDANIA SIĘ SZCZEPIENIU	UWAGI
inwazyjne zakażenia STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE	osoby do ukończenia 19. roku życia: -po urazie lub z wadą ośrodkowego układu nerwowego, przebiegającą z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego -przed wszczepieniem lub po wszczepieniu implantu ślimakowego -przed lub po leczeniu immunosupresyjnym lub biologicznym -z wrodzonymi lub nabytymi niedoborami odporności, z nowotworami, małopłytkowością idiopatyczną, sferocytozą wrodzoną -z wrodzonymi wadami serca i przewlekłymi chorobami serca -z przewlekłą niewydolnością nerek lub zespołem nerczycowym -z chorobami metabolicznymi, w tym cukrzycą -z przewlekłymi chorobami płuc, w tym astmą	zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego oraz z aktualną wiedzą medyczną   więcej informacji w artykule: Szczepienie przeciw pneumokokom
WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU B	-uczniowie szkół medycznych, którzy nie byli szczepieni przeciw WZW typu B -osoby szczególnie narażone na zakażenie w wyniku styczności z osobą zakażoną WZW typu B, które nie były szczepione przeciw WZW typu B -osoby zakażone wirusem zapalenia wątroby typu C -osoby wykonujące zawód medyczny narażone na zakażenie, które nie były szczepione przeciw WZW typu B -osoby w fazie zaawansowanej choroby nerek z filtracją kłębuszkową poniżej 30 ml/min oraz osoby dializowane -osoby przed lub po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych, narządów wewnętrznych, splenektomii, albo z asplenią, z zaburzeniami czynności śledziony -kobiety planujące ciążę, które nie były szczepione przeciw WZW typu B	zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego oraz z aktualną wiedzą medyczną więcej informacji w artykule: Szczepienie przeciw WZW typu B Nie należy szczepić osób uprzednio zaszczepionych podstawowo przeciw WZW typu B, o ile posiadają wykrywalny poziom przeciwciał anty Hbs. U osób zdrowych nie przewiduje się rutynowych szczepień przypominających. W celu oceny odporności poszczepiennej u osób z grup ryzyka zakażenia WZW typu B, zaleca się określenie poziomu przeciwciał anty HBs nie wcześniej, niż po 4 tygodniach od podania ostatniej dawki szczepienia podstawowego (najlepiej między 4. i 6. tygodniem).
OSPA WIETRZNA	osoby do ukończenia 19. roku życia, które nie chorowały na ospę wietrzną: -z upośledzeniem odporności wrodzonym lub nabytym o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby -przed planowanym leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią -dzieci i młodzież z otoczenia osób określonych powyżej -dzieci i młodzież przebywające w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, zakładach opiekuńczo-leczniczych, rodzinnych domach dziecka, domach dla matek z małoletnimi dziećmi, domach pomocy społecznej, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych, żłobkach lub klubach dziecięcych	zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego oraz z aktualną wiedzą medyczną więcej informacji w artykule: Szczepienie przeciw ospie wietrznej

Szczepienia poekspozycyjne

• Szczepienia poekspozycyjne są w całości finansowane ze środków publicznych, zarówno dla osób ubezpieczonych jak i nieubezpieczonych, niezależnie od czasu pobytu na terytorium Rzeczpospolitej
• Szczepienia poekspozycyjne wg PSO obejmują szczepienie przeciw tężcowi, błonicy oraz wśckeliźnie dla osób narażonych
• Szczegółowe informacje na temat postępowania poekspozycyjnego w przypadku tężca i wścieklizny w artykułach:
  • Profilaktyka poekspozycyjna - tężec
  • Profilaktyka poekspozycyjna - wścieklizna
• Poniższa tabela przedstawia obowiązkowe szczepienia poekspozycyjne,  zgodnie z PSO na 2025 rok¹

SZCZEPIENIE	OSOBY OBOWIĄZANE DO PODDANIA SIĘ SZCZEPIENIU	UWAGI
BŁONICA	obowiązek dotyczy osób narażonych na zakażenie, które miały styczność z chorym na błonicę	szczepionką skojarzoną przeciw błonicy i tężcowi (Td) albo szczepionką monowalentną przeciw błonicy (d albo D). liczba dawek i schemat szczepienia – zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego i zaleceniami lekarza.
TĘŻEC	obowiązek dotyczy osób zranionych, narażonych na zakażenie tężcem	szczepionką monowalentną przeciw tężcowi (T) albo szczepionką skojarzoną przeciw błonicy i tężcowi (Td) albo szczepionką przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ze zmniejszoną zawartością komponentu krztuścowego zawierającą bezkomórkowy komponent krztuśca (Tdap) – w przypadku osób objętych zgodnie z częścią I. PSO obowiązkiem szczepień przeciw krztuścowi liczba dawek i schemat szczepienia – zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego i zaleceniami lekarza
WŚCIEKLIZNA	obowiązek dotyczy osób mających styczność ze zwierzęciem chorym na wściekliznę lub podejrzanym o zakażenie wirusem wścieklizny	liczba dawek i schemat szczepienia – zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego i zaleceniami lekarza

Szczepienia zalecane

• W tej części PSO 2026 zawarto informacje na temat listy szczepień zalecanych dla wybranych grup populacji oraz wskazania do ich podania
• W przypadku szczepień zalecanych koszt zakupu szczepionki pokrywa osoba szczepiona, z wyjątkiem szczepień zalecanych objętych finansowaniem przez ministra właściwego do spraw zdrowia³ (obecnie jest to szczepienie przeciw COVID-19, HPV oraz krztuścowi - informacje o wskazaniach do szczepień w artykułach szczegółowych)
• Poniżej zamieszczono listy szczepień zalecanych dla danych populacji wraz z odnośnikami do artykułów zawierających szczegółowe informacje na temat wskazań do szczepienia

Szczepienia zalecane dzieci i młodzieży

• Szczepienie przeciw grypie
• Uodpornienie bierne przeciw RSV
  • uwzględnione po raz pierwszy w PSO 2026¹
  • zalecane noworodkom, niemowlętom, dzieciom do lat 2 przez zastosowanie preparatu przeciwciał monoklonalnych w zapobieganiu chorobie dolnych dróg oddechowych
• Szczepienie przeciw inwazyjnym zakażeniom N. meningitidis
• Szczepienie przeciw inwazyjnemu zakażeniu H. influenzae typu B
• Szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu
• Szczepienie przeciw WZW typu B
• Szczepienie przeciw WZW typu A
• Szczepienie przeciw odrze, śwince, różyczce
• Szczepienie przeciw zakażeniom HPV
• Szczepienie przeciw gruźlicy
• Szczepienie przeciw cholerze
• Szczepienie przeciw durowi brzusznemu
• Szczepienie przeciw wściekliźnie
• Szczepienie przeciw poliomyelitis
• Szczepienie przeciw ospie wietrznej
• Szczepienie przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu
• Szczepienie przeciw żółtej gorączce
• Szczepienie przeciw chorobie denga
• Szczepienie przeciw chorobie MPOX
• Szczepienie przeciw COVID-19

Szczepienia zalecane dorosłych

• Szczepienie przeciw grypie
• Szczepienie przeciw zakażeniom wywołanym przez RSV
• Szczepienie przeciw inwazyjnym zakażeniom N. meningitidis
• Szczepienie przeciw inwazyjnym zakażeniom S. pneumoniae
• Szczepienie przeciw inwazyjnemu zakażeniu H. influenzae typu B
• Szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu
• Szczepienie przeciw WZW typu B
• Szczepienie przeciw WZW typu A
• Szczepienie przeciw odrze, śwince, różyczce
• Szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi
• Szczepienie przeciw zakażeniom HPV
• Szczepienie przeciw gruźlicy
• Szczepienie przeciw cholerze
• Szczepienie przeciw durowi brzusznemu
• Szczepienie przeciw wściekliźnie
• Szczepienie przeciw poliomyelitis
• Szczepienie przeciw ospie wietrznej
• Szczepienie przeciw półpaścowi
• Szczepienie przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu
• Szczepienie przeciw żółtej gorączce
• Szczepienie przeciw chorobie denga
• Szczepienie przeciw chorobie MPOX
• Szczepienie przeciw COVID-19

Szczepienia zalecane dla kobiet w ciąży

• Szczegółowe informacje na temat szczepień w okresie prekoncepcyjnym i w ciąży w artykule: Szczepienia kobiet w ciąży
• Bezpłatne szczepienia dla kobiet w ciąży zgodnie z obowiązującym obwieszczeniem Ministra Zdrowia w sprawie wykazu zalecanych szczepień ochronnych, dla których zakup szczepionek został objęty finansowaniem przez ministra do spraw zdrowia, są wykonywane w:
  • podmiotach leczniczych wykonujących świadczenia w ramach podstawowej opieki zdrowotnej
  • aptekach (z wyj. Tdap)
  • oddziałach szpitalnych podczas trwającej hospitalizacji
• Szczepienie przeciw grypie
• Szczepienie przeciw zakażeniom wywołanym przez RSV
• Szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi
• Szczepienie przeciw COVID-19

Szczepienia zalecane dla osób wykoujących zawód medyczny

• Szczepienie przeciw grypie
• Szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi
• Szczepienie przeciw COVID-19
• Szczepienie przeciw inwazyjnym zakażeniom S. pneumoniae
• Szczepienie przeciw inwazyjnym zakażeniom N. meningitidis
• Szczepienie przeciw WZW typu A
• Szczepienie przeciw odrze, śwince, różyczce
• Szczepienie przeciw ospie wietrznej
• Szczepienie przeciw durowi brzusznemu
• Szczepienie przeciw chorobie MPOX
• Poniższa tabela przedstawia szczegółowe zalecenia do podania szczepionek

SZCZEPIENIE	ZALECENIA
COVID-19	wszystkie osoby wykonujące zawód medyczny
GRYPA	wszystkie osoby wykonujące zawód medyczny
BŁONICA, TĘŻEC, KRZTUSIEC	wszystkie osoby wykonujące zawód medyczny; szczepienie przypominające – 1 dawka co 10 lat
PNEUMOKOKI	osoby wykonujące zawód medyczny w szpitalnych oddziałach pediatrycznych, chorób wewnętrznych oraz geriatrycznych
MENINGOKOKI	Szczepienie przeciw serogrupie B oraz 4-walentną szczepionką przeciw serogrupom A, C, W, Y zalecane w ramach profilaktyki przedekspozycyjnej osobom wykonującym zawód medyczny, które mają intencjonalny kontakt z chorymi z inwazyjną chorobą meningokokową lub meningokokami (pracownicy SOR, OIT, pracownicy laboratorium). Szczepienie zalecane w ramach profilaktyki poekspozycyjnej osobom wykonującym zawód medyczny, które miały bliski kontakt z chorym na inwazyjną chorobę meningokokową.
WZW A	Szczepienie zalecane w ramach profilaktyki przedekspozycyjnej osobom wykonującym zawód medyczny, które mają intencjonalny kontakt z chorymi z WZW A lub wirusem HAV (pracownicy poradni i oddziałów zakaźnych, pracownicy laboratorium). Szczepienie zalecane w ramach profilaktyki poekspozycyjnej osobom wykonującym zawód medyczny, które miały bliski kontakt z chorym na WZW A.
ODRA, ŚWINKA, RÓŻYCZKA	szczepienie zalecane wszystkim osobom wykonującym zawód medyczny, które nie chorowały i nie otrzymały pełnego schematu szczepień (2 dawki). Zaleca się weryfikację stanu uodpornienia pracowników (serologia).
OSPA	wszystkie osoby wykonujące zawód medyczny, które nie chorowały i nie otrzymały pełnego schematu szczepień (2 dawki)
MPOX	Szczepienie zalecane w ramach profilaktyki przedekspozycyjnej osobom wykonującym zawód medyczny, które mają intencjonalny kontakt z chorymi na Mpox lub wirusem Mpox (pracownicy poradni i oddziałów zakaźnych, pracownicy laboratorium)
DUR BRZUSZNY	Szczepienie zalecane w ramach profilaktyki przedekspozycyjnej osobom wykonującym zawód medyczny, które mają intencjonalny kontakt z chorymi na dur brzuszny lub pałeczką Salmonella Typhi (pracownicy poradni i oddziałów zakaźnych, pracownicy laboratorium).

Szczepienia zalecane dla innych grup pracowników

• Szczepienia pracowników narażonych na działanie czynników chorobotwórczych są finansowane dwutorowo
  • większość szczepień jest finansowana przez pracodawcę, na mocy odpowiednich ustaw (wymieniono poniżej)
  • szczepienia pracowników medycznych przeciw WZW typu B są finansowane ze środków publicznych jako szczepienia obowiązkowe, szczepienia zalecane dla tej grupy są natomiast ujęte w PSO w części: Szczepienia zalecane dla osób wykonujących zawód medyczny, koszt szczepionki pokrywa pracownik
• Szczepienia pracownicze określone w poniższych rozporządzeniach - są w całości finansowane przez pracodawców
  • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2012 r. w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności (Dz. U. poz. 40)⁴
  • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. poz. 716, z 2008 r. poz. 288 oraz z 2020 r. poz. 2234)⁵
• Rodzaje czynności zawodowych oraz zalecane dla nich szczepienia ochronne zawiera poniższa tabela

GRUPA PRACOWNIKÓW	ZALECANY ZAKRES SZCZEPIEŃ
pracownicy sektora edukacji i opieki społecznej	Szczepienie przeciw COVID-19 Szczepienie przeciw grypie Szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi Szczepienie przeciw odrze, śwince, różyczce Szczepienie przeciw ospie wietrznej Szczepienie przeciw pneumokokom Szczepienie przeciw meningokokom
pracownicy sektora turystycznego	Szczepienie przeciw WZW typu A Szczepienie przeciw COVID-19 Szczepienie przeciw grypie Szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi Ponadto szczepienia zalecane w odpowiednich regionach endemicznych
pracownicy sektora gastronomicznego	Szczepienie przeciw WZW typu A Szczepienie przeciw COVID-19 Szczepienie przeciw grypie
pracownicy sektora komunalnego	Szczepienie przeciw WZW typu A Szczepienie przeciw COVID-19 Szczepienie przeciw grypie Szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi Szczepienie przeciw durowi brzusznemu
pracownicy sektora leśnego i rolnego	Szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi Szczepienie przeciw grypie Szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu Szczepienie przeciw WZW typu A Szczepienie przeciw COVID-19 Szczepienie przeciw wściekliźnie
pracownicy sektoru transportu i budownictwa	Szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi Szczepienie przeciw grypie Szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu
służby mundurowe	Szczepienie przeciw COVID-19 Szczepienie przeciw grypie Szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi Szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu Szczepienie przeciw meningokokom Szczepienie przeciw WZW typu B Szczepienie przeciw WZW typu A

Szczepienia zalecane poekspozycyjne

• Szczepienie przeciw odrze
• Szczepienie przeciw ospie wietrznej
• Szczepienie przeciw WZW typu A
• Szczepienie przeciw WZW typu B
• poniższa tabela przedstawia skrótowo zalecane szczepienia poekspozycyjne na podstawie PSO 2026

SZCZEPIENIE PRZECIW	ZALECENIA	UWAGI
ODRA	Osoby nieszczepione lub o niepewnym statusie lub szczepione jedną dawką, po kontakcie z przypadkiem lub podejrzeniem odry	Szczepionka MMR w ciągu 72 h od ekspozycji; w razie potrzeby immunoglobulina lub gammaglobulina do 6 dni po ekspozycji (maksymalnie do 10 dni)
OSPA WIETRZNA	Osoby podatne (niechorujące wcześniej, nieszczepione, szczepione niekompletnie) po kontakcie z chorym	Szczepienie w ciągu 72 h od kontaktu (maksymalnie do 5 dni); w razie potrzeby swoista  immunoglobulina do 96 h od ekspozycji
WZW TYPU A	Osoby po kontakcie z chorym na WZW A	Szczepienie w ciągu 14 dni od kontaktui; w razie potrzeby immunoglobuliny do 14 dni od ekspozycji
WZW TYPU B	Osoby po kontakcie z materiałem potencjalnie zakaźnym (krew/płyny ustrojowe)	Profilaktyka poekspozycyjna (szczepienie/szczepienie i immunoglobulina/immunoglobulina) w zależności od statusu szczepienia narażonego i statusu HBsAg źródła w ciągu 12-24 h od ekspozycji (do 7 dni)

Informacje uzupełniające

Szczepienia dzieci urodzonych przedwcześnie

• Zalecane jest szczepienie dzieci urodzonych przedwcześnie zgodnie z ich wiekiem chronologicznym, tj. liczonym od momentu narodzin
• U dzieci urodzonych poniżej 32. tygodnia ciąży zalecane jest wykonanie pierwszych szczepień (BCG, WZW typu B, DTaP, IPV, Hib, PCV, ROTA) w trakcie hospitalizacji, o ile pozwala na to ich stan kliniczny
• Informacje o dedykowanych schematach szczepienia, które są zalecane u dzieci urodzonych przedwcześnie znajdują się w sekcjach dotyczących poszczególnych szczepień, zaleceniach towarzystw naukowych oraz Charakterystyce Produktu Leczniczego szczepionki, którą planuje się wykonać szczepienie

Zasady szczepień przeciw wybranym chorobom zakaźnym

• W tej części PSO zawarto informacje szczegółowe dotyczące wybranych szczepień, poniżej podano odnośnik do artykułu na temat danego szczepienia, zawierającego te oraz inne informacje
  • Szczepienie przeciw gruźlicy
  • Szczepienie przeciw WZW typu B
  • Szczepienie przeciw zakażeniom wywołanym przez rotawirusy
  • Szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi
  • Szczepienie przeciw poliomyelitis
  • Szczepienie przeciw inwazyjnemu zakażeniu H. influenzae typu B
  • Szczepienie przeciw inwazyjnym zakażeniom S. pneumoniae
  • Szczepienie przeciw ospie wietrznej
  • Szczepienie przeciw odrze, śwince, różyczce
• Szczepienia przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, H. influenzae typu B oraz WZW B z użyciem szczepionki wysokoskojarzonej 6w1
  • szczepionka może być podawana według dwóch schematów:
    • schemat podstawowy 3+1

      • trzy dawki szczepienia pierwotnego: podawane w odstępach wynoszących minimum 1 miesiąc. Szczepienie rozpoczyna się zazwyczaj po ukończeniu przez dziecko 6 tygodni życia. Kolejne szczepienia wykonuje się najczęściej w 3. i 5. miesiącu życia. Jedna dawka uzupełniająca powinna być podana co najmniej 6 miesięcy po trzeciej dawce szczepienia, pomiędzy 12. a 18. miesiącem życia.

    • schemat skrócony 2+1

      • w indywidualnych przypadkach, na podstawie decyzji lekarza dopuszcza się zastosowanie 3-dawkowego schematu szczepienia. Pierwszą dawkę podaje się po ukończeniu 6 tygodni życia. Drugą dawkę najwcześniej po 8 tygodniach od pierwszej (zazwyczaj w 3. lub 4. miesiącu życia). Jedna dawka uzupełniająca powinna być podana co najmniej 6 miesięcy po ostatniej dawce szczepienia, między 11. a 18. miesiącem życia

Ogólne zasady przeprowadzania i organizacji szczepień

• W tej części PSO zawarto ogólne informacje na temat przeprowadzania szczepień a także informacje na temat szczepień wyrównawczych w ramach indywidualnych kalendarzy szczepień oraz szczepień pracowniczych
• Więcej szczegółowych informacji na ten temat w artykule: Ogólne zasady i cel wykonywania szczepień
• Informacje z tej części PSO zamieszczono poniżej.

 

• Obowiązkowe szczepienia ochronne są realizowane szczepionkami, które zostały zakupione przez ministra właściwego do spraw zdrowia z przeznaczeniem dla realizacji Programu Szczepień Ochronnych w populacji ogólnej lub w określonych grupach ryzyka klinicznego i epidemiologicznego. Obowiązkowe szczepienie ochronne może być wykonane szczepionką inną niż szczepionka zakupiona przez ministra właściwego do spraw zdrowia. W takim przypadku osoba szczepiona ponosi koszt zakupu szczepionki.
• Przy przeprowadzaniu szczepień ochronnych należy stosować następujące zasady:
  • o ile Charakterystyka Produktu Leczniczego nie wskazuje inaczej, szczepienia przewidziane zgodnie z kalendarzem szczepień do realizacji w określonym miesiącu lub roku życia dziecka mogą być wykonywane jednocześnie w trakcie jednej wizyty szczepiennej – szczepionki należy podawać w różne miejsca ciała z użyciem oddzielnych strzykawek i igieł zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego. Decyzję o liczbie i rodzaju szczepień wykonywanyc w czasie jednej wizyty szczepiennej podejmuje lekarz za zgodą rodziców lub opiekunów prawnych
  • odstęp czasu między dwiema różnymi szczepionkami zawierającymi żywe drobnoustroje powinien być nie krótszy niż 4 tygodnie; odstęp czasu między różnymi szczepionkami niezawierającymi żywych drobnoustrojów jest dowolny, z zachowaniem niezbędnego odstępu dla uniknięcia nałożenia się ewentualnego niepożądanego odczynu poszczepiennego (NOP) na kolejne szczepienie
  • odstęp czasu między szczepionką zawierającą żywe drobnoustroje, a szczepionką niezawierającą żywych drobnoustrojów jest dowolny, z zachowaniem niezbędnego odstępu dla uniknięcia nałożenia się ewentualnego NOP na kolejne szczepienie
  • odstęp czasu między kolejnymi dawkami tej samej szczepionki powinien być zgodny z Charakterystyką Produktu Leczniczego dotyczącymi schematu szczepienia; może on ulec wydłużeniu, ale nie powinien być skracany;
  • określony w części I. PSO (Szczepienia obowiązkowe dzieci i młodzieży) wiek dziecka należy rozumieć jak w przykładzie: dziecko, które ukończyło 5 lat jest w 6. roku życia
  • od dnia 1 października 2023 r. wszystkie szczepienia zalecane są niezwłocznie po ich wykonaniu dokumentowane w elektronicznej Karcie Szczepień (e-Karcie Szczepień)
  • szczepienie zalecane, udokumentowane w papierowej dokumentacji medycznej pacjenta, może być wpisane jako szczepienie historyczne w e-Karcie Szczepień

Szczepienia wyrównawcze

• W przypadku dzieci i młodzieży, u których z różnych przyczyn (np. długotrwałe odroczenie terminu przeprowadzenia szczepienia, niedopełnienie obowiązku szczepień, przesłanki epidemiologiczne lub organizacyjne w zakresie szczepień) nie przeprowadzono obowiązkowych szczepień ochronnych w terminach określonych w obowiązującym kalendarzu szczepień, należy jak najszybciej przeprowadzić szczepienia wyrównawcze, aby zminimalizować ryzyko zachorowania u nieszczepionej osoby
• Szczepienie wyrównawcze przeciw zakażeniom i chorobom zakaźnym objętym obowiązkiem szczepień ochronnych, są obowiązkowe do ukończenia wieku wskazanego w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 27 września 2023 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych². Po ukończeniu wieku, dla którego dane szczepienie jest obowiązkowe, szczepienie to nie jest już wymagane prawem i staje się szczepieniem jedynie zalecanym (osoba szczepiona ponosi koszt zakupu szczepionki). W przypadku szczepionek, które wymagają wielodawkowego schematu szczepienia podstawowego, szczepienie rozpoczęte przed ukończeniem wieku, dla którego jest ono obowiązkowe, jest kontynuowane bezpłatnie u osoby szczepionej, aż do zakończenia schematu szczepienia podstawowego z użyciem szczepionek zakupionych ze środków publicznych – którymi rozpoczęto szczepienie
• Szczepienia wyrównawcze należy prowadzić według indywidualnego planu szczepień – indywidualnego kalendarza szczepień, zwanego dalej „IKSz” (patrz wyżej)
• Przeprowadzone w ramach IKSz szczepienia mają prowadzić co najmniej do uodpornienia przeciw chorobom zakaźnym, które są objęte obowiązkowymi szczepieniami ochronnymi, a ponadto za zgodą rodziców, opiekunów prawnych lub osoby szczepionej również przeciw innym chorobom zakaźnym
• W IKSz lekarz planuje, przy zastosowaniu dostępnych szczepionek dla danej osoby (biorąc pod uwagę jej wiek i stan zdrowia), schemat szczepienia zgodny z określonymi w Charakterystyce Produktu Leczniczego najkrótszymi odstępami czasu między dawkami
• W ramach IKSz można stosować szczepionki zakupione przez rodziców, opiekunów prawnych lub osobę szczepioną
• IKSz wpisuje się do dokumentacji medycznej
• U osób, u których nie zostało udokumentowane przeprowadzenie szczepienia podstawowego powinno się przeprowadzić szczepienie podstawowe, w przypadku wątpliwości, co do stanu uodpornienia, przeprowadzenie szczepienia może być poprzedzone oznaczeniem poziomu przeciwciał odpornościowych
• U osób, u których zostało udokumentowane przeprowadzenie szczepienia podstawowego w niepełnym zakresie, niezależnie od odstępu czasu od podania ostatniej udokumentowanej dawki szczepienia, nie należy ponawiać pełnego szczepienia podstawowego, lecz jedynie uzupełnić brakujące dawki szczepienia podstawowego. Dla osób z obniżoną odpornością immunologiczną mogą znajdować zastosowanie odrębne wytyczne w tym zakresie
• U osoby nieszczepionej przeciw gruźlicy, która miała styczność z chorym na gruźlicę należy przeprowadzić diagnostykę, a w przypadku wykluczenia gruźlicy wykonać niezwłocznie szczepienie

Uprawnienia osób wykonujących zawód medyczny, które przeprowadzają badanie kwalifikacyjne oraz wykonują szczepienie

• PSO 2026 uwzględnia kwalifikacje osób przeprowadzających szczepienia ochronne - określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 27 września 2023r.² w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych i ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi z dnia 5 grudnia 2008r.⁶
• Poniższa tabela przedstawia wybrane grupy zawodów medycznych i przypisane im uprawnienia w zakresie kwalifikacji i przeprowadzania szczepień

	GRUPA PACJENTÓW
	DZIECI DO 9. ROKU ŻYCIA	DZIECI W WIEKU 9-18 LAT	DOROŚLI
SZCZEPIENIA OBOWIĄZKOWE - KWALIFIKACJA	lekarz	lekarz	-
SZCZEPIENIA OBOWIĄZKOWE - WYKONANIE	lekarz felczer pielęgniarka położna higienistka szkolna ratownik medyczny	lekarz felczer pielęgniarka położna higienistka szkolna ratownik medyczny	-
SZCZEPIENIA ZALECANE - KWALIFIKACJA	lekarz felczer	lekarz felczer pielęgniarka położna	lekarz felczer lekarz dentysta pielęgniarka położna ratownik medyczny *po szkoleniu w CMKP: fizjoterpauta diagnosta laboratoryjny farmaceuta
SZCZEPIENIA ZALECANE - WYKONANIE	lekarz felczer pielęgniarka położna higienistka szkolna ratownik medyczny	lekarz felczer pielęgniarka położna higienistka szkolna ratownik medyczny	lekarz felczer lekarz dentysta pielęgniarka położna higienistka szkolna ratownik medyczny fizjoterpauta diagnostka laboratoryjny farmaceuta (po kwalifikacji własnej lub lekarskiej)