Status szczepienia

• Szczepienie obowiązkowe od ukończenia 6. tygodnia do ukończenia 19. roku życia zgodnie z Kalendarzem Szczepień oraz jako obowiązkowe szczepienie poekspozycyjne oraz jako obowiązkowe szczepienie dla osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie w związku z przesłankami klinicznymi/epidemiologicznymi lub jako szczepienie zalecane wybranym grupom pacjentów - patrz: WSKAZANIA
• Więcej informacji na temat przeciwtężcowej profilaktyki poekspozycyjnej w artykule: Profilaktyka poekspozycyjna - tężec

Preparaty

• Preparaty pojedynczych szczepionek przeciwko tężcowi:
  • T - toksoid tężcowy, adsorbowana, podanie podskórne
• Preparaty skojarzone szczepionek przeciw tężcowi:
  • DT - szczepionka błoniczo-tężcowa, adsorbowana, podanie podskórne lub domięśniowe
    • rejestracja do ukończenia 7. roku życia
  • DTPw - szczepionka błoniczo-tężcowo-krztuścowa (pełnokomórkowa), adsorbowana, podanie podskórne lub domięśniowe
    • rejestracja do ukończenia 3. roku życia
  • DTPa+IPV - szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi (acelularna, złożona) oraz polio, adsorbowana, podanie domięśniowe
    • rejestracja do ukończenia 13. roku życia
  • Td - szczepionka tężcowo-błonicza, o zmniejszonej zawartości antygenu, adsorbowana, podanie podskórne
  • dTap - szczepionka tężcowo-błoniczo-krztuścowa (acelularna), podanie domięśniowe lub podskórne
  • dTap+IPV - szczepionka przeciwko tężcowi, błonicy, krztuścowi (acelularna) i polio, podanie domięśniowe lub podskórne
  • składnik szczepionek wysokoskojarzonych: 
    • preparaty 5w1: inaktywowana polisacharydowa, skoniugowana - podanie domięśniowe lub podskórne
    • preparaty 6w1: inaktywowana polisacharydowa, skoniugowana - podanie domięśniowe lub podskórne
  • TyT - szczepionka durowo-tężcowa, podanie podskórne

Schemat szczepienia

• Szczepienie podstawowe dzieci przeciw tężcowi jako obowiązkowe zgodnie z Kalendarzem Szczepień przeprowadzane jest z wykorzystaniem szczepionek tężcowo-krztuścowo-błoniczych (DTPw i DTPa) lub alternatywnie preparatów wysokoskojarzonych (5w1 lub 6w1, koszt szczepionek pokrywają rodzice):
  • szczepienie pierwotne: 3 dawki
    • po ukończeniu 6. tygodnia życia, w odstępach co 8 tygodni
  • szczepienie uzupełniające: 1 dawka w 16.-18. miesiącu życia
  • Zgodnie z PSO 2025¹:
    • u dzieci z trwałymi przeciwwskazaniami do szczepienia przeciw krztuścowi szczepionką błoniczo-tężcowo-krztuścową z pełnokomórkowym komponentem krztuśca (DTPw) oraz u dzieci urodzonych przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży lub urodzonych z masą urodzeniową poniżej 2500g w szczepieniach podstawowych należy zastosować szczepionkę błoniczo-tężcowo-krztuścową z bezkomórkowym komponentem krztuśca (DTPa)
    • w przypadku przeciwwskazania do szczepienia przeciw krztuścowi należy zastosować szczepionkę błoniczo-tężcową (DT) - 2 dawki w 1. roku życia i 1 dawkę w 2. roku życia
      • wówczas w 2. miesiącu życia należy podać szczepionkę przeciw WZW typu B, a po 6–8 tygodniach drugą dawkę przeciw WZW typu B jednocześnie z pierwszą dawką szczepionki błoniczo-tężcowej (DT), po następnych 6–8 tygodniach podać drugą dawkę szczepionki błoniczo-tężcowej (DT)
• Szczepienie przypominające:
  • jako szczepienie obowiązkowe zgodnie z Kalendarzem Szczepień - 3 dawki: 
    • w 6. roku życia: 1 dawka (DTPa)
    • w 14. roku życia: 1 dawka (dTap)
    • w 19 roku życia: 1 dawka (Td)
  • jako szczepienie zalecane: 
    • co 10 lat lub w przypadku innych wskazań (patrz: WSKAZANIA): 1 dawka (dTap lub dTap-IPV)

• Miejsce szczepienia przeciw tężcowi w Kalendarzu Szczepień - patrz artykuł: Program Szczepień Ochronnych

• Więcej informacji na temat przeciwtężcowej profilaktyki poekspozycyjnej w artykule: Profilaktyka poekspozycyjna - tężec

Wskazania

• Szczepienie obowiązkowe:
  • od 7. tygodnia życia do ukończenia 19. roku życia zgodnie z Kalendarzem Szczepień
  • poekspozycyjnie jako swoiste zapobieganie tężcowi u zranionych osób narażonych na zakażenie (T, Td lub dTap - więcej informacji w artykule: Profilaktyka poekspozycyjna - tężec)
  • w ramach szczepień osób narażonych w sposób szczególny w związku z przesłankami klinicznymi¹:
    • pacjenci przed lub po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych, narządów wewnętrznych, splenektomii, albo z asplenią, zaburzeniami czynności śledziony
• Szczepienie zalecane: (dTap lub dTap+IPV)
  • osobom dorosłym pojedynczą dawkę przypominającą co 10 lat (dTap)
  • personelowi medycznemu, w szczególności mającemu kontakt z noworodkami i niemowlętami
  • osobom w podeszłym wieku, które ze względu na wykonywane zajęcia są narażone na zakażenie
  • kobietom w ciąży od ukończenia 27 do 36 tygodnia ciąży, a w uzasadnionych przypadkach zagrożenia przedwczesnym porodem - po ukończeniu 20. tygodnia ciąży, w schemacie jednodawkowym, jako zalecane szczepienie ochronne, dla którego zakup szczepionek został objęty finansowaniem ministra właściwego do spraw zdrowia (dTap)
  • osobom z otoczenia noworodków i niemowląt do ukończenia 12 miesiąca życia

Przeciwwskazania

• Ogólnie przyjęte przeciwwskazania do szczepień, brak specyficznych przeciwwskazań dla toksoidu tężcowego

Niepożądane odczyny poszczepienne

• Mogą wystąpić:
  • objawy ogólne: gorączka, złe samopoczucie, bóle głowy, poczucie rozbicia
  • objawy miejscowe: ból, obrzęk, zaczerwienienie, swędzący naciek limfatyczny w miejscu podania
    
    • niekiedy może dojść do powstania podskórnych ziarniniaków przekształcających się w jałowe ropnie
    • utrzymywanie się ziarniniaków powyżej 6 tygodni może świadczyć o nadwrażliwości na glin (adsorbent)

Informacje dodatkowe

• Więcej informacji na temat przeciwtężcowej profilaktyki poekspozycyjnej w artykule: Profilaktyka poekspozycyjna - tężec
• W przypadku konieczności dodatkowych szczepień przeciw tężcowi w ramach profilaktyki poekspozycyjnej u dzieci, nie zaburzają one realizacji Kalendarza Szczepień i szczepienia obowiązkowe zawierające komponent tężcowy powinny być realizowane o czasie
• Przechorowanie tężca nie pozostawia trwałej odporności, dlatego u osób nieszczepionych, po przechorowaniu należy przeprowadzić pełen schemat szczepienia podstawowego
• Obecnie dzięki populacyjnym, powszechnym szczepieniom, zachorowania na tężec w kraju są na stałym, niskim poziomie. W 2022 roku w Polsce rozpoznano 5 przypadków tężca, co przekłada się na zapadalnośc na poziomie 0,01/100 000. Chorują głównie osoby powyżej 65 roku życia.