Co to znaczy być chorym psychicznie lub uzależnionym?

Choroba psychiczna

Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) choroby psychiczne to zaburzenia zdrowia psychicznego osoby, które często charakteryzują się kombinacją niepokojących myśli, emocji, zachowań i relacji z innymi. Są to na przykład depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia zachowania, choroba afektywna dwubiegunowąa (naprzemienna depresja i mania) oraz psychoza.

Uzależnienie i nałóg

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje uzależnienie jako stan psychiczny i ewentualnie fizyczny charakteryzujący się nienasyconym pragnieniem przyjęcia określonej substancji lub zachowaniem, którego nie można już kontrolować i przez które jest się zdominowanym, pomimo fizycznych, psychicznych lub społecznych niedogodności.

W miarę przyzwyczajania się do substancji uzależniającej istnieje tendencja do zwiększania jej dawki. Uzależnienie opiera się na chęci doświadczania psychologicznych skutków działania substancji uzależniającej oraz coraz większym stopniu również na potrzebie unikania nieprzyjemnych skutków jej braku (objawy odstawienia, takie jak niepokój, zaburzenia snu, bóle głowy, stany lękowe, pocenie się). Uzależnienie jest obecnie postrzegane jako choroba.

Substancje uzależniające mogą obejmować alkohol, leki, narkotyki, tytoń lub hazard.

Jak wpływa choroba psychiczna/uzależnienie pacjenta na bliskie mu osoby?

Osoby bliskie (rodzina, partnerzy, rodzeństwo, dzieci, przyjaciele) pacjentów z chorobą psychiczną lub uzależnieniem mogą doświadczać znacznego stresu i ograniczeń.

Choroba pacjentowi może mieć wpływ na następujące obszary życia osoby bliskiej:

• ich własne zdrowie
• ich własne uczucia i samopoczucie psychiczne
• wykonywaną pracę
• czas wolny i sposób jego organizacji (np. sport, spotkania towarzyskie, kultura, hobby)
• relacje z innymi ludźmi (np. marginalizacja, odrzucenie, wstyd).

Jednocześnie bliscy są bardzo ważnym źródłem wsparcia dla osób chorych. Udowodniono nawet, że przy odpowiednim wsparciu osób, którym pacjent ufa, można oczekiwać szybszej poprawy stanu pacjenta.

Zamartwianie się osób bliskich i szczególna odpowiedzialność wobec osoby chorej mogą prowadzić do trudnego konfliktu wewnętrznego, a w konsekwencji poszukiwania pomocy również dla siebie. Szczególnym wyzwaniem może być zaoferowanie pacjentowi zrozumienia i wsparcia, przy jednoczesnym zapewnieniu mu jak największej niezależności. W dłuższej perspektywie może to oznaczać, że bliska osoba wspierająca sama będzie potrzebować pomocy.

W dłuższej perspektywie można jednak pomóc chorym członkom rodziny lub przyjaciołom tylko wtedy, gdy sami dobrze o siebie zadbamy i będziemy w stanie dobrze zarządzać swoimi rezerwami energii.

Zwłaszcza dzieci chorych psychicznie rodziców są narażone na zwiększone ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych. Rodziny (lub członkowie rodzin) osób chorych psychicznie powinny zatem otrzymać odpowiednie wsparcie na wczesnym etapie.

Możliwe formy wsparcia dla osób bliskich

Można skontaktować się z innymi osobami, które były lub są w podobnej sytuacji, za pośrednictwem organizacji samopomocy. Korzystając z usług telefonicznych lub internetowych, można zachować anonimowość. Można również szukać wsparcia u psychoterapeutów, którzy pomogą poradzić sobie z trudnymi sytuacjami. 

Pierwsze punkty kontaktowe

Lekarze rodzinni mogą być pierwszym punktem kontaktowym, ponieważ są zobowiązani do zachowania poufności. Mogą oni udzielić informacji na temat dalszych usług wsparcia i skierować zarówno pacjenta, jak i osobą bliską do specjalistów.

Anonimowość w Internecie

Wiele stron internetowych posiada własne fora dyskusyjne. W przypadku wyboru tej formy wsparcia, zaleca się, aby nie ujawniać swojego imienia i nazwiska. Należy również pamiętać, że wszelkie informacje publikowane w Internecie mogą być również przeglądane przez nieznajomych. Jest to szczególnie ważne, jeśli mówi się o osobach chorych bez ich wiedzy i/lub zgody.

Samopomoc jako wsparcie dla bliskich osób z chorobą psychiczną

Podstawową ideą samopomocy jest radzenie sobie z osobistymi problemami na własną rękę lub razem z innymi ludźmi poprzez wspólny wysiłek. Samopomoc jest formą pomocy opartą na osobistej inicjatywie i osobistej odpowiedzialności, która jest świadczona bezpłatnie i do której nie jest wymagane specjalne szkolenie - to odróżnia ją od pomocy z zewnątrz. Może być dobrym uzupełnieniem profesjonalnej pomocy podczas choroby.

Może również pomóc zmniejszyć ryzyko ponownego zachorowania pacjentów lub ułatwić ich bliskim radzenie sobie z trudną sytuacją życiową spowodowaną chorobą w rodzinie. Grupy samopomocy mogą wykorzystywać doświadczenie i umiejętności osób chorych, byłych chorych i członków ich rodziny w celu zapewnienia wzajemnego wsparcia i uznania poprzez wymianę informacji i współpracę na równych zasadach.

Informacje i punkty kontaktowe dla osób chorych i ich bliskich

• Centrum Wsparcia dla Osób w Kryzysie Psychicznym: 800 702 222.
• Antydepresyjny telefon zaufania Fundacji ITAKA: 22 484 88 01.
• Fundacja Życie warte jest rozmowy oferuje wsparcie dla:
  • osób w kryzysie i ich bliskich
  • osób w żałobie
  • rodziców dzieci w kryzysie
  • nauczycieli dzieci w kryzysie
  • nastolatków
• Infolinia fundacji oferuje wsparcie:
  • dla dorosłych i ich bliskich: 800 702 222 lub 116 123
  • dla dzieci i młodzieży: 800 121 212 lub 116 111
  • dla rodziców i opiekunów dzieci w kryzysie: 800 800 602
  • dla seniorów: 12 333 70 88
  • bezpłatny telefon kryzysowy Polskiego Forum Migracyjnego w języku ukraińskim i rosyjskim: 669 981 038.
• Na stronie fundacji Życie warte jest rozmowy można znaleźć także najbliższe kontkaty do ośrodków psychiatrycznych i psychologiczno-pedagogicznych w wielu miastach w Polsce i ich okolicach.

Specjalne doradztwo i punkty kontaktowe dla osób uzależnionych i ich bliskich

Istnieją także możliwości uzyskania informacji i wsparcia w zakresie uzależnień.

Infolinie telefoniczne

• Ogólnopolski Telefon Zaufania „Uzależnienia” (Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom): 800 199 990 (16:00-21:00).
• Telefon Zaufania Uzależnień Stowarzyszenia MONAR: 22 823 65 31 (9:00-21:00).
•  Telefon zaufania dla osób uzależnionych od hazardu, internetu, zakupów, pracy, jedzenia, seksu: 801 889 880 (17:00-22:00).
• Telefoniczna Poradnia Pomocy Palącym: 801 108 108.
• Telefon Zaufania dla osób cierpiących z powodu uzaleźnień behawioralnych i ich bliskichh: 801 889 880.

Dodatkowe informacje

• Depresja.
• Zaburzenia lękowe.
• Choroba afektywna dwubiegunowa.
• Uzależnienie, choroby współistniejące - informacje dla lekarzy.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Catrin Grimm, lekarz (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarz naukowy (recenzent)