Co to jest?

Blizny przerostowe to pogrubiałe blizny w granicach pierwotnego urazu. Keloid jest definiowany jako bliznowacenie, które wykracza poza pierwotną granicę urazu. Keloid jest nie tylko szpecący, ale także powoduje świąd i dyskomfort. Występuje jednakowo często zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.

Keloidy są 5–15 razy częstsze u osób pochodzenia afrykańskiego, gdzie częstość występowania wynosi 4,5–16%. W populacji północnej i zachodniej Europy rozwój keloidów jest znacznie rzadszy, ale brakuje dokładnych danych. Częstość występowania blizn przerostowych jest nieznana, ale szacuje się, że jest wyższa niż w przypadku keloidów.

W badaniu przedmiotowym odróżnienie normalnej blizny od blizny przerostowej może być trudne, a blizna często może mieć cechy obu postaci.

Poważne blizny keloidowe najczęściej występują w okolicy ramion, przedniej powierzchni klatki piersiowej, górnej części pleców i ucha.

Lokalizacja

Nadmierne bliznowacenie często pojawia się nad ramieniem, z przodu klatki piersiowej, w górnej części pleców i na uchu. Podczas badania może być trudno odróżnić normalne blizny od blizn przerostowych, a tkanka bliznowata często ma cechy obu postaci.

Przyczyny

Jeśli odległość między krawędziami rany jest duża, istnieje ryzyko nadmiernego bliznowacenia, np. w przypadku ran, które rozchodzą się. Wykazano, że osoby młodsze, które mają bardziej napiętą skórę niż starsze, są znacznie bardziej narażone na nadmierne bliznowacenie. W przypadku ran o dużej powierzchni, takich jak oparzenia termiczne, rana ściąga się, kurczy, a tym samym zwiększa się napięcie w obszarze skóry, który się zagoił. Może to prowadzić do zwiększonego bliznowacenia.

Ważne jest, aby mieć świadomość, że blizny przekształcają się w ciągu jednego do dwóch lat i dopiero po tym czasie można określić, jaki będzie ostateczny wynik.

Zapobieganie

Leczenie nadmiernego bliznowacenia może być trudne. Ważne jest, aby w ramach możliwości przestrzegać środków ostrożności i zapobiegać rozwojowi keloidów lub blizn przerostowych. Tam, gdzie możliwe jest kontrolowanie lokalizacji blizny, jak w przypadku planowanego zabiegu chirurgicznego, ważne jest, aby rana znajdowała się w miejscach naturalnego napięcia skóry, aby zminimalizować napięcie blizny. Podczas szycia rany lekarz umieszcza szwy pod skórą, tak aby nie wywierały w niej znacznego napięcia. Powoduje to również zamknięcie wszelkich ubytków, które mogłyby zostać wypełnione przez tkankę bliznowatą.

Rana powinna być odciążona przez trzy do sześciu miesięcy po operacji.

Leczenie

Istnieje kilka możliwości leczenia rozwiniętych keloidów i blizn przerostowych.

Leczenie kompresyjne

Ucisk, w postaci ciasnych bandaży, od dawna jest standardowym sposobem leczenia blizn przerostowych po oparzeniach termicznych. Zmniejszenie blizny uzyskuje się poprzez zastosowanie nacisku na bliznę. Leczenie uciskowe powinno trwać 6–12 miesięcy. Ucisk należy codziennie zwolnić na 30 minut.

Silikon

Leczenie za pomocą żeli i plastrów silikonowych zmniejsza rozległość blizn przerostowych, jednocześnie zmiękczając tkankę bliznowatą i zmniejszając świąd. Badania wykazały, że zabiegi z użyciem preparatów silikonowych są skuteczne i powodują niewiele reakcji niepożądanych zarówno w przypadku blizn przerostowych, jak i keloidów. Plastry silikonowe powinny być umieszczone na ranie przez całą dobę. Jedną z zalet leczenia silikonem jest to, że jest ono bezbolesne i dlatego szczególnie nadaje się do leczenia dzieci. Preparaty silikonowe i zabiegi uciskowe to środki z wyboru w leczeniu nadmiernego bliznowacenia.

Farmakoterapia

Można wykonywać zastrzyki z glikokortykosteroidów, jeśli efekt kompresji i leczenia silikonem jest niewystarczający lub w połączeniu z jedną z innych metod leczenia. W 50–100% przypadków może wystąpić pozytywny efekt, ale często dochodzi do pogorszenia po leczeniu.

Zastrzyki są podawane w miesięcznych odstępach. Mogą one powodować miejscowe zmiany skórne, które zwykle ustępują po zakończeniu leczenia. Leczenie powierzchniowe kremami steroidowymi wykazało minimalny efekt.

Testowano również inne leki, ale bez zadowalających rezultatów.

Leczenie chirurgiczne

Pacjenci, u których leczenie zachowawcze nie przyniosło efektu w ciągu jednego roku, są kandydatami do leczenia chirurgicznego. Jednak samo leczenie chirurgiczne wiąże się z wysokim ryzykiem nawrotu, wynoszącym nawet 45–100%. Dlatego ważne jest, aby przestrzegać wyżej wymienionych środków zapobiegawczych, a po zabiegu zastosować leczenie uciskowe, silikonowe lub steroidowe. W bardzo trudnych przypadkach operacja może być połączona z napromienianiem podczas zabiegu. Przeszczep skóry może być odpowiedni w przypadku większych uszkodzeń skóry.

Inne formy leczenia

Radioterapia w przypadku keloidów wykazała pozytywny efekt w wielu badaniach. Napromienianie jest jednak wykonywane tylko u pacjentów, którzy nie reagują na wcześniej opisane metody leczenia.

Istnieją badania, w których zastosowanie różnych typów laserów zmniejszyło nadmierne blizny w ponad 50% przypadków. Postępy w technologii laserowej szybko się rozwijają i osiągane są coraz lepsze wyniki laseroterapii. 

Dodatkowe informacje

• Keloidy i blizny przerostowe — dla lekarzy

Autorzy

• Philipp Ollenschläger, dziennikarz medyczny, Kolonia
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)