Czym jest ospa wietrzna?

Ospę wietrzną wywołuje wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV), który występuje na całym świecie. Jest to choroba związana ze swędzącą, pęcherzykową wysypką, której często towarzyszy gorączka i zmęczenie.

Rozpoznanie stawia się na podstawie wywiadu i objawów choroby. Zasadniczo ospa wietrzna jest chorobą wieku dziecięcego, która dotyka nieszczepione dzieci. U dorosłych przebieg choroby jest zwykle cięższy i częściej charakteryzuje się powikłaniami, zwłaszcza w ciąży.

Definicja

• Zakażenie wirusem ospy wietrznej i półpaśca (VZV).
• Infekcja wirusowa może objawiać się 2 różnymi chorobami:
  1. Ospa wietrzna podczas pierwszego zakażenia.
  2. Półpasiec, gdy wirus reaktywuje się w organizmie.

Objawy

Ospa wietrzna, typowa wysypka

• Czas pomiędzy zakażeniem a wystąpieniem choroby (okres inkubacji) mieści się w przedziale 8–21 dni, ale przeważnie wynosi 14–16 dni.
• Na początku gorączka, złe samopoczucie i ból głowy przez 1–2 dni.
• Następuje swędząca wysypka i gorączka przez 3–5 dni.
  • Gorączka rzadko przekracza 39°C.
  • Wysypka
  • Najpierw plamisto-grudkowa, potem pęcherzyki i strupki (zmiany chorobowe).
  • Nowe zmiany powstają w ciągu 1–5 dni, więc wszystkie fazy rozwoju wysypki mogą być obecne w tym samym czasie.
  • Wysypka zaczyna się na tułowiu i twarzy i może szybko rozprzestrzeniać się na inne części ciała obejmując błony śluzowe i owłosioną skórę głowy.
  • Średnio 250–500 pojedynczych zmian.
  • Strupki odpadają po 7–14 dniach, często pozostawiając blady obszar skóry, który może utrzymywać się przez kilka miesięcy, czasem pozostawiając trwałe blizny.

Przyczyny

• Wirus ospy wietrznej i półpaśca należy do rodziny wirusów opryszczki.
• Wirus rozprzestrzenia się poprzez kropelki i aerozole z nosogardzieli od 2 dni przed pojawieniem się wysypki.
• Ryzyko zakażenia istnieje tak długo, jak długo pojawiają się nowe pęcherze i kończy się, gdy wszystkie pęcherze utworzą strup. Z reguły trwa to 3–7 dni.
• Przenoszenie drogą kropelkową
  • Wdychanie cząstek zakaźnych, które częściowo mogą prowadzić do zakażenia także na odległość kilku metrów.
• Przeniesienie poprzez zakażenie wymazowe
• Zawartość pęcherzyków, ślina i płyn łzowy są zakaźne.

Częstość występowania

• W Europie choroba ta dotyka ok. 25 osób na 100 000 mieszkańców
  .
  • 70% zgłoszonych zachorowań dotyczy dzieci w wieku 0–9 lat.

Badania dodatkowe

• Rozpoznanie stawia się na podstawie wywiadu i objawów choroby. Dodatkowe badania są rzadko konieczne.
• W razie niepewności wirus może być wykryty w płynie pęcherzykowym, krwi, płynie mózgowo-rdzeniowym lub materiale z próbki z dolnych dróg oddechowych.

Leczenie

• W większości przypadków choroba mija samoistnie.
  • Dzieci i młodzież, które są poza tym zdrowe, zazwyczaj nie potrzebują leków do walki z wirusem. U osób z osłabionym układem odpornościowym zaleca się leczenie lekami hamującymi rozwój wirusa (acyklowir), jeśli to możliwe w ciągu 24 godzin od wystąpienia wysypki.
  • Terapia przeciwwirusowa (np. acyklowirem) jest wskazana dla chorych z powikłaniami:
  • Zapalenie opon mózgowych
  • Zapalenie płuc
  • Ból nerwowy w twarzy (neuralgia nerwu trójdzielnego)
  • Inne powikłania.
• Jeśli konieczne jest zastosowanie leków uśmierzających ból i obniżających gorączkę, zalecany jest paracetamol. Nie należy przyjmować Ibuprofenu i aspiryny.
• Staranna pielęgnacja skóry może zapobiec zakażeniu pęcherzy.
  • codzienna kąpiel
  • opatrunki
  • leki przeciwświądowe

Co możesz zrobić sam?

• Nie należy zakażać innych osób.
  
  • Należy pozostać w domu do czasu ustąpienia gorączki.
  • Należy unikać kontaktu z osobami nieszczepionymi, osobami z osłabionym układem odpornościowym oraz kobietami w ciąży.
  • Osoby chore nie mogą odwiedzać obiektów publicznych, takich jak szkoły czy przedszkola, dopóki lekarz nie wykluczy ryzyka rozprzestrzeniania choroby.
  • W środowisku domowym nie są zazwyczaj konieczne specjalne środki dla chorych i kontaktujących się z nimi osób.
• Pielęgnacja skóry i leczenie środkami antyseptycznymi zapobiegającymi rozwinięciu zakażeń bakteryjnych.

Rokowanie

Półpasiec

• Rokowanie w zdecydowanej większości przypadków jest dobre.
• Choroba ma zwykle łagodny przebieg i goi się bez dalszych działań.
• Najczęstszym powikłaniem u dorosłych jest zapalenie płuc.
• Reaktywacja komórek wirusa w organizmie może spowodować półpasiec.
• • Po ospie wietrznej niektóre wirusy pozostają w organizmie, a dokładniej w komórkach nerwowych, które wychodzą z rdzenia kręgowego. Tam wirusy pozostają w nieaktywnej formie. Wiele lat później mogą ponownie się uaktywnić. Wtedy wychodzą one poza komórki nerwowe i powodują bolesną wysypkę z małymi pęcherzykami zwaną półpaścem.
• Pacjenci z obniżoną odpornością mają zwiększone ryzyko ciężkiego przebiegu choroby.
• Nie można wykluczyć, że osoby, które już chorowały na ospę wietrzną, zakażą się ponownie.
  • Jednak przy prawidłowo funkcjonującym układzie odpornościowym zdarza się to bardzo rzadko.

Dodatkowe informacje

• Ospa wietrzna w czasie ciąży
• Półpasiec
• Ospa wietrzna — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
• Hannah Brand, dr med., lekarka, Berlin
• Natalie Anasiewicz, lekarka, Fryburg Bryzgowijski