Diagnostyka

Nie ma badań, które pozwalają w 100% pewnie rozpoznać zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK, chorobę Bechterewa), dlatego lekarz musi dokładnie wiedzieć, jak rozwijały się dolegliwości. Ból pleców w ZZSK trwa zwykle dłużej niż 3 miesiące. Bada się między innymi plecy i zleca badania krwi. Często pomocne jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego kręgosłupa. Należy wykluczyć inne choroby dające podobne objawy.

Po otrzymaniu wyników badań dodatkowych lekarz na podstawie różnych kryteriów określa, czy ma do czynienia z ZZSK. Rozpoznanie opiera się przy tym na występowaniu lub braku występowania pewnych cech. Typowym objawem u ludzi młodych jest ból i sztywność w okolicy lędźwiowej, najczęściej poranna. Lekarz wykonuje badanie fizykalne, w którym zazwyczaj stwierdza ograniczoną ruchomość w odcinku lędźwiowym i piersiowym kręgosłupa. Dodatkowo zastosowanie znajdują badania obrazowe.

Wywiad chorobowy

W porównaniu do innych zaburzeń stawów, ZZSK charakteryzuje się raczej sztywnością niż bólem czy obrzękiem stawów. Częściej dotyczy dużych stawów niż małych. W nielicznych przypadkach chorobie mogą towarzyszyć objawy ogólne, takie jak: utrata masy ciała, utrata apetytu, ogólnie złe samopoczucie, zmęczenie, gorączka i nocne poty. Nierzadko występują zaburzenia snu i senność w ciągu dnia. Choroba często rozwija się powoli przez wiele lat.

Głównymi objawami są zazwyczaj sztywność i ból pleców. Stan zapalny stawów biodrowo-krzyżowych jest odczuwany jako rozlany jednostronny lub obustronny ból pośladków, który często promieniuje do górnej tylnej części uda. Charakterystyczne są takie objawy jak wyraźna sztywność i ból pleców w godzinach porannych, ustępujące w ciągu dnia i pod wpływem aktywności fizycznej, inaczej niż się to dzieje w przypadku przeciążeniowych bólów pleców. Nocne bóle zmuszają pacjentów do wstania z łóżka i poruszania się. Fazy bólu często trwają dłużej niż w przypadku bólu z przeciążenia, zwykle ponad trzy miesiące. Ból może się rozprzestrzeniać na górną część pleców i klatkę piersiową, co dodatkowo może prowadzić do sztywności i nasilającej się duszności.

Badania rentgenowskie

Badanie rentgenowskie kręgosłupa może ujawnić charakterystyczne zmiany kostne w odcinku lędźwiowym. Typowe zmiany są widoczne w przejściu między kręgami lędźwiowymi a kośćmi miednicy, jak również w przestrzeniach międzykręgowych w odcinku lędźwiowym.

Często choroba musi już trwać od jakiegoś czasu, nim zmiany kostne staną się widoczne w zwykłym badaniu rentgenowskim. Dlatego we wczesnej fazie choroby konieczne może być zastosowanie innych technik obrazowania, takich jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny, które pozwolą wykryć zmiany na wcześniejszym etapie.

Dalsze badania

ZZSK nie ujawni żadne badanie krwi. Są natomiast pewne badania, które mogą wskazać na prawdopodobieństwo choroby, jeśli w tym samym czasie występują inne typowe objawy.

Szybkość opadania krwinek czerwonych (OB) i białko C-reaktywne (CRP) we wczesnej fazie choroby są często prawidłowe, ale rosną w miarę jej przebiegu. Te parametry krwi są jednak podwyższone również w wielu innych zaburzeniach reumatycznych i zapalnych. Pacjenci z ZZSK często mają nieznacznie obniżony poziom hemoglobiny we krwi, ale może to być również spowodowane wieloma innymi schorzeniami.

U 95% pacjentów z ZZSK wykrywa się antygen tkankowy HLA-B27. Jednak ten typ antygenu na powierzchni tkanek jest rozpowszechniony również u osób bez ZZSK, a u ponad 90% nosicieli nigdy nie rozwija się choroba. Dlatego też testy wykrywające HLA-B27 nie mogą ani potwierdzić, ani z całą pewnością wykluczyć rozpoznania zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa.

U pacjentów, którzy od dłuższego czasu chorują na ZZSK, przydatne może się okazać wykonanie kilku innych badań. Ważne jest bowiem, aby nie przeoczyć innych postaci choroby. Dlatego bada się również oczy, jelita, skórę, nerki, serce i płuca. Często wykonuje się np. EKG w celu zbadania serca oraz badanie moczu.

Które choroby można pomylić z chorobą Bechterewa?

Cały szereg schorzeń daje podobne objawy do ZZSK. Często jest to zwyrodnienie stawów, dna moczanowa, uszkodzenie kości, ból pleców spowodowany napięciem mięśni, wypadnięcie krążka międzykręgowego oraz osteoporoza. Szczegółowy opis dolegliwości, badanie lekarskie i zdjęcia rentgenowskie zwykle pozwalają odróżnić ZZSK od innych chorób.

Dodatkowe informacje

• Co to jest ZZSK?
• ZZSK, objawy
• Jak leczy się chorobę ZZSK?
• Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
• Marie-Christine Fritzsche, lekarz, Freiburg
• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)