Co to jest zapalenie sutka?

Zapalenie sutka to bakteryjne lub niebakteryjne zapalenie piersi u kobiet karmiących piersią. Ten obraz kliniczny występuje najczęściej kilka tygodni po porodzie. Do najczęstszych objawów zapalenia sutka należą zastój mleka (mleko nie może przedostać się przez pierś) i ból piersi. Skóra piersi staje się twarda, zaczerwieniona i opuchnięta. Ponadto często występuje gorączka, dreszcze, ból głowy i utrata apetytu.

Jeśli zapalenie sutka pozostaje nieleczone przez kilka dni, może dojść do powstania owrzodzenia piersi (ropnia). Pierś jest obrzęknięta i można w niej wyczuć delikatny guzek. Zapalenie sutka występuje w okresie połogu u do 20% kobiet karmiących piersią.

Przyczyny

Zapalenie sutka często rozwija się w kilku etapach. Na początku przewody mleczne zostają zablokowane, a pierś nie jest wystarczająco opróżniana. Jeśli mleko zostanie wtłoczone do tkanki piersi, może to spowodować bolesną reakcję zapalną, ponieważ w mleku, które nie wydostało się z piersi, mogą namnażać się bakterie. Do najczęściej występujących bakterii należy Staphylococcus aureus. Bakterie przenikają przez pęknięcia w skórze wokół brodawek sutkowych i dostają się do przewodów mlecznych.

Do czynników ryzyka zapalenia sutka należą zastój mleka, zablokowane przewody mleczne oraz rany i popękane brodawki sutkowe. Nieprawidłowa technika karmienia piersią zwiększa ryzyko pękania brodawek sutkowych. Jednak zapalenie sutka może również wystąpić pomimo dobrej techniki karmienia piersią.

Do pozostałych czynników ryzyka zapalenia sutka należą osłabienie ogólnego stanu fizycznego, zapalenie sutka po poprzednich ciążach i ciasny biustonosz, który powoduje niewystarczające opróżnianie piersi. Kobiety rodzące po raz pierwszy mają większe ryzyko zachorowania na zapalenie sutka.

Objawy i rozpoznanie

Zapalenie sutka rozpoznaje się na podstawie następujących objawów: stwardniała, opuchnięta, bolesna, ciepła i czerwona pierś, zwykle tylko po jednej stronie. Gorączka i grypopodobne uczucie choroby z towarzyszącym bólem kończyn i dreszczami to również możliwe objawy. Może wystąpić powiększenie węzłów chłonnych w dole pachowym. Czasami od klatki piersiowej do dołu pachowego biegną czerwone smugi. Rany lub pęknięcia na brodawkach sutkowych wskazują na zakażenie bakteryjne. Ponadto w celu potwierdzenia rozpoznania można przeprowadzić badanie mikrobiologiczne krwi lub mleka.

Jak leczy się zapalenie sutka?

Postępowanie niefarmakologiczne

Skuteczne opróżnianie piersi jest niezbędne w leczeniu zapalenia sutka. Może być stosowane w ciągu pierwszych 24 godzin jako jedyny środek zapobiegawczy, o ile nie występuje poważne pogorszenie stanu ogólnego i wysoka gorączka. Dodatkowo należy nosić dobrze dopasowany biustonosz.

Karmienie piersią może być zazwyczaj kontynuowane również jako element terapii w przypadku zapalenia sutka leczonego antybiotykami. Ewentualna przerwa w karmieniu piersią jest ustalana indywidualnie i jest konieczna w przypadku zakażenia niektórymi bakteriami lub podczas stosowania niektórych antybiotyków. W przypadku braku możliwości karmienia piersią pierś należy opróżniać za pomocą laktatora.

Ciepło, np.: gorący prysznic, może łagodzić ból i wspomagać wypływ mleka. W przypadku obrzęku i po karmieniu piersią ulgę może przynieść okład z lodu. Okładów z lodu nie należy stosować bezpośrednio przed karmieniem piersią, ponieważ hamują one wypływ mleka. 

Środki przeciwbólowe

Silny ból ogranicza wypływ mleka. W razie potrzeby można bezpiecznie stosować paracetamol lub ibuprofen w celu złagodzenia bólu. W przypadku pęknięć lub owrzodzeń na brodawkach sutkowych neutralna maść (np. z lanoliną) może wspomóc gojenie się ran.

Antybiotykoterapia

Jeśli opróżnienie piersi nie da żadnych efektów najpóźniej po 48 godzinach, lekarz wdraża leczenie antybiotykami. Terapia obejmuje np. niektóre tabletki z penicyliną, które zwalczają zakażenie bakteryjne i nie szkodzą dziecku. Ważne jest, aby leczenie zostało przeprowadzone do końca. Zwykle trwa co najmniej 10 dni. W przeciwnym razie reakcja zapalna może ponownie się nasilić.

Leczenie ropni

Jeśli w piersi nagromadzi się ropa (ropień), należy ją odsączyć przez drenaż. W wielu klinikach odbywa się to pod kontrolą badania ultrasonograficznego w znieczuleniu miejscowym. Ropień jest drenowany za pomocą cienkiej rurki. Czasami rurka pozostaje w miejscu jej umieszczenia w celu płukania. Niekiedy konieczne jest ponowne nakłucie.

Zapobieganie

Aby zapobiec nowym zakażeniom piersi, można podjąć następujące działania:

• Przestrzeganie regularnego opróżniania i prawidłowej techniki karmienia piersią
• Utrzymywanie piersi w cieple
• Nakładanie na brodawki sutkowe maści z lanoliną w celu zapobiegania powstawaniu pęknięć i ran
• Smoczki należy wygotowywać codziennie, a sprzęt do odciągania pokarmu i butelki — po każdym użyciu.

Dodatkowe informacje

• Zapalenie sutka w okresie połogu — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Marcin Major, lekarz, Kraków (recenzent)
• Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń