Co to jest niedodma?

Niedodma polega na zapadnięciu się fragmentu tkanki płuca, która nie wypełnia się powietrzem podczas wdechu. Zwykle choroba ta dotyka tylko niewielkiego fragmentu płuca, tzn. zapadnięte są tylko nieliczne spośród wielu pęcherzyków płucnych. Większość pęcherzyków płucnych pozostaje nieuszkodzona, więc oddychanie jest utrudnione, ale nadal możliwe.

Przyczyna

Niedodma wrodzona

Wrodzony niedorozwój mniejszych lub bardziej rozległych obszarów płuca dotyczy zwłaszcza wcześniaków, których płuca nie są jeszcze w pełni rozwinięte.

Również wdychanie śluzu lub płynu owodniowego przez drogi oddechowe (tzw. aspiracja) może prowadzić do niedodmy, ponieważ blokuje kanaliki prowadzące do pęcherzyków płucnych.

Niedodma nabyta

Tę postać wywołuje ucisk na tkankę płucną lub zablokowanie dróg oddechowych. Częstą przyczyną tej postaci niedodmy jest zwiększona produkcja śluzu w oskrzelach. Występuje głównie w przebiegu przewlekłych chorób płuc takich jak POChP lub mukowiscydoza. Śluz gromadzi się przed wlotem do oskrzelików i blokuje drogi oddechowe, co powoduje zapadnięcie tego fragmentu płuca.

Płuco może się zapaść również wtedy, gdy powietrze dostanie się między tkankę płuca a opłucną płucną (odma opłucnowa) i będzie uciskać płuco. Może być również skutkiem poważnego urazu klatki piersiowej. Również nowotwór płuca lub powiększone węzły chłonne w okolicach płuc mogą z uwagi na swoją objętość uciskać tkankę płucną, powodując niedodmę.

Znaczący ucisk na płuca mogą również wywierać guzy lub nagromadzenia płynu (wodobrzusze) w jamie brzusznej, jeśli przepona przesunie się do góry i ograniczy przestrzeń dla płuc. Możliwą przyczyną jest również porażenie przepony.

Niedodma nie jest również rzadkością po zabiegach operacyjnych. W warunkach znieczulenia ogólnego nie występuje odruch kaszlowy, a rzęski są porażone. Sprzyja to gromadzeniu się śluzu w oskrzelach. Podczas znieczulenia ogólnego oddech pacjenta jest także płytszy. Połączenie obu tych czynników tworzy sprzyjające warunki dla rozwoju niedodmy.

Diagnostyka

Niewielkie niedodmy często przebiegają bezobjawowo. Typowymi objawami poważniejszych przypadków niedodmy są duszności lub trudności w oddychaniu. Lekarz stwierdza zwykle przyspieszony oddech (tachypnoe), przyspieszone tętno i niebieskawe przebarwienie skóry (sinicę), spowodowane ograniczonym zaopatrzeniem tkanek w tlen. Jeśli objawy te wystąpią w związku z zabiegiem operacyjnym, może to być niedodma. Rozpoznanie można potwierdzić tylko na podstawie badania rentgenowskiego. Na zdjęciu rentgenowskim płuc niedodma zwykle uwidacznia się w postaci niewielkiego, klinowatego, jednolitego cienia. Jeśli zajęte są duże obszary płuc, można również zaobserwować inne nieprawidłowości, takie jak przesunięcie sylwetki serca.

Ponadto we krwi oznacza się parametry zapalne, które mogą potwierdzić ewentualne zakażenie.

Bronchoskopię (badanie dróg oddechowych za pomocą bronchoskopu wprowadzanego do tchawicy) wykonuje się zwykle w przypadku rozleglejszej niedodmy. Pozwala to zidentyfikować przyczyny i usunąć śluz lub inny materiał blokujący drogi oddechowe. Bronchoskopia nie konieczna w przypadku lżejszej niedodmy.

Leczenie

Niewielka niedodma zwykle ustępuje samoistnie. Po zabiegu operacyjnym regularne odkaszliwanie oraz możliwie równomierne i głębokie wdechy i wydechy (co może wymagać podania odpowiednich leków przeciwbólowych) mogą sprawić, że powstała niedodma szybko ustąpi.

W niektórych przypadkach — zwłaszcza w przewlekłych chorobach płuc ze zwiększonym ryzykiem niedodmy — zaleca się naukę technik kaszlu i technik usprawniających oprowadzanie śluzu pod kierunkiem fizjoterapeuty.

Jeśli taka terapia nie przynosi rezultatów, konieczna jest hospitalizacja. Leczenie szpitalne jest uzależnione od przyczyny i może obejmować antybiotykoterapię (jeśli jednocześnie występuje zapalenie płuc), bronchoskopię z usunięciem śluzu/ciała obcego, leki rozszerzające drogi oddechowe, a także wentylację mechaniczną z umiarkowanym dodatnim ciśnieniem w celu ponownego otwarcia pęcherzyków płucnych.

Rokowanie

Większość przypadków niedodmy ustępuje bez leczenia. Większość pacjentów wraca do zdrowia w ciągu kilku tygodni.

W rzadkich przypadkach niedodmy nie udaje się wyleczyć. W dłuższej perspektywie płuca nie odzyskują pełnej wydolności, ponieważ niewielka (lub większa) część płuc nie funkcjonuje już prawidłowo. W przypadku przewlekłej niedodmy w zmienionym chorobowo obszarze łatwiej może się rozwinąć zapalenie płuc. Dlatego ważne jest, aby pacjenci z rozpoznaną niedodmą zgłaszali się do lekarza, jeśli wystąpi u nich gorączka lub kaszel.

Przewlekła niedodma może również prowadzić do stwardnienia tkanki płucnej (zwłóknienie płuc) lub trwałego poszerzenia pęcherzyków płucnych (rozstrzenie oskrzeli), które stają się bezużyteczne podczas oddychania.

Dodatkowe informacje

• POChP
• Mukowiscydoza
• Zapalenie płuc
• Zwłóknienie płuc
• Rozstrzenie oskrzeli
• Samoistna odma opłucnowa
• Wodobrzusze
• Nowotwór płuca
• Antybiotykoterapia
• Niedodma — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema