Co to jest samoistna odma opłucnowa?

Samoistna odma opłucnowa to nagłe, pozornie przypadkowe nagromadzenie powietrza między płucem a opłucną (w jamie opłucnej), bez żadnych czynników zewnętrznych (np. urazów), które mogłyby wyjaśniać powstanie odmy. Nagromadzenie powietrza jest spowodowane pękaniem pęcherzyków na powierzchni płuc. Wskutek tego powietrze z pęcherzyków przedostaje się do wąskiej przestrzeni między płucami a opłucną ścienną. Ta przestrzeń (jama opłucna) jest zwykle bardzo ciasna i wypełniona płynem, który rozciąga płuca na zewnątrz, gdy klatka piersiowa się rozszerza (podczas wdechu). Jeśli do tej przestrzeni dostanie się powietrze, działająca w normalnych warunkach siła ssąca zanika, a płuco odrywa się od opłucnej i zapada się, całkowicie lub częściowo.

Powietrze może przy tym przepływać z (uszkodzonych) pęcherzyków płucnych do jamy opłucnej od wewnątrz, ale także z zewnątrz przez otwartą ranę. Duże zagrożenie występuje wtedy, gdy powietrze przedostaje się do jamy opłucnej przy każdym oddechu, ale nie może się z niej wydostać, tak jakby był tam zawór. Zwiększająca się ilość powietrza przesuwa jedno płuco, a w efekcie także tchawicę i ewentualnie serce do boku: tworzy się tak zwana odma prężna, która wymaga natychmiastowego leczenia.

Początek odmy opłucnowej

Pełnoobjawowa odma opłucnowa

Typowe objawy to nagły ból w klatce piersiowej, a następnie trudności w oddychaniu. Objawy często występują w spoczynku lub podczas snu, rzadko podczas wysiłku. Choroba ta dotyka najczęściej młodych, wysokich i szczupłych mężczyzn. W przypadku odmy prężnej trudności z oddychaniem szybko przybierają na sile.

Samoistnej odmy opłucnowej doświadcza około 18–25 mężczyzn i ok. 6 kobiet na 100 000 osób. Pierwotna odma opłucnowa prężna (zob. niżej) dotyka zwykle młodszych mężczyzn, a postać wtórna — starsze osoby.

Przyczyny

Rozróżnia się pierwotną i wtórną samoistną odmę opłucnową:

• Tak zwana pierwotna samoistna odma opłucnowa jest spowodowana niewielkim uszkodzeniem tkanki płucnej, w wyniku którego powietrze wydostaje się z płuc przez otwór w tkance.
• Wtórna samoistna odma opłucnowa jest powikłaniem chorób przewlekłych, takich jak POChP, rozedma płuc, astma, mukowiscydoza lub ciężkie zakażenia płuc (zapalenie płuc, gruźlica). Palenie tytoniu zwiększa ryzyko wystąpienia tych powikłań. Przypuszcza się, że palenie tytoniu prowadzi do osłabienia tkanki płucnej, które wiąże się z ryzykiem wycieku powietrza.

Dziedziczność prawdopodobnie odgrywa rolę w rozwoju pierwotnej postaci tej choroby; ryzyko wystąpienia odmy opłucnowej zwiększają również choroby tkanki łącznej (zespół Marfana) i zaburzenia metaboliczne. Palenie tytoniu sprawia, że ryzyko wystąpienia odmy opłucnowej jest 22 razy wyższe u mężczyzn i 8 razy wyższe u kobiet.

Diagnostyka

Chorobę rozpoznaje się w oparciu o badanie lekarskie, a diagnozę potwierdza się zdjęciem rentgenowskim płuc. Doświadczony lekarz jest w stanie rozpoznać chorobę na podstawie badania USG.

Badania krwi lub EKG mogą posłużyć do wykluczenia innych chorób dających podobne objawy.

Leczenie

W łagodnych przypadkach (<15% przypadków) konieczne jest jedynie monitorowanie stanu pacjenta (na oddziale). płuca w miarę gojenia się tkanki płucnej i wchłaniania powietrza stopniowo odzyskują normalny kształt. leczenie nie jest wtedy konieczne, ale przebieg choroby jest ściśle monitorowany.>

W przypadku cięższej postaci odmy opłucnowej przez ścianę klatki piersiowej do jamy opłucnej wprowadza się cewnik (drenaż). Cewnik jest podłączony do urządzenia, które wysysa powietrze, aby płuca mogły powrócić do swojego pierwotnego kształtu. W razie potrzeby podaje się tlen. Drenaż usuwa się, gdy tylko tkanka się zagoi.

Jeśli dolegliwości są lekkie, ale pacjent cierpi również na inne choroby, lekarz prawdopodobnie zaleci dłuższą hospitalizację, aby można było skutecznie leczyć pozostałe choroby.

W ciężkich przypadkach, zwłaszcza po nawrocie odmy opłucnowej, można również wykonać zabieg chirurgiczny.

Rokowanie

Rokowanie jest na ogół bardzo dobre. W większości przypadków proces zdrowienia postępuje szybko i samoistnie lub pod wpływem leczenia. Tylko u pacjentów w wieku powyżej 90 lat śmiertelność jest dość wysoka i wynosi prawie 10%. Większość pacjentów bez założonego drenażu może opuścić szpital po 2–3 dniach. Jeśli zastosowano drenaż, pobyt wydłuża się o kilka dni.

U dość dużego odsetka występują powtórne epizody samoistnej odmy opłucnowej. Dlatego ważne jest, aby pacjent unikał sytuacji, które mogą wywołać nowy epizod:

• Należy rzucić palenie.
• Rozrzedzone powietrze może być czynnikiem wyzwalającym chorobę, dlatego należy unikać przebywania na dużych wysokościach (podróż samolotem prawdopodobnie nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem).
• Nie nurkować.

Aby zapobiec nawrotom, istnieje również możliwość farmakologicznego sklejenia blaszek opłucnej (pleurodezy), aby uniemożliwić ponowne oderwanie opłucnej od płuca.

Dodatkowe informacje

• Odma prężna
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Samoistna odma opłucnowa — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema