Co to jest zespół bólu mięśniowo-powięziowego?

Definicja

Zespół bólu mięśniowo-powięziowego to stan charakteryzujący się uporczywym bólem w nadmiernie napiętych i wrażliwych na nacisk mięśniach, a czasami także w całej grupie mięśniowej. O zespole bólu mięśniowo-powięziowego mówi się, gdy objawy utrzymują się przez co najmniej trzy miesiące.

Objawy

Ból w zespole bólu mięśniowo-powięziowego ma charakter tępy, głęboko umiejscowiony, często w obrębie mięśni karku, obręczy barkowej i pleców. U kobiet może pojawić się również ból w podbrzuszu. W obrębie dotkniętych mięśni można wyczuć stwardnienia, które są wrażliwe na ucisk. U niektórych pacjentów pojawiają się punkty spustowe, które wywołują ból promieniujący do innych części ciała, takich jak sąsiednie stawy. Ból często narasta stopniowo, a z biegiem czasu nawet minimalne obciążenie lub ucisk wyzwalają dolegliwości. Towarzyszy mu także stres, napięcie, niepokój oraz zaburzenia snu.

Przyczyny

Zespół bólu mięśniowo-powięziowego może wynikać z indywidualnej podatności pacjenta w połączeniu z czynnikami obciążającymi. W większości przypadków schorzenie jest efektem długotrwałego, jednostronnego obciążenia mięśnia, co prowadzi do mikrourazów włókien mięśniowych. Długotrwałe napięcie w obrębie mięśni również sprzyja rozwojowi choroby. Jednostajne wzorce ruchowe wykonywane przy jednostronnym obciążeniu są również jednym z czynników ryzyka.

Częstość występowania

Zespół bólu mięśniowo-powięziowego jest jedną z najczęstszych przyczyn miejscowego bólu mięśni.

Badania

Diagnostyka opiera się głównie na szczegółowym wywiadzie oraz badaniu fizykalnym, w którym lekarz może zidentyfikować punkty spustowe bólu. Jeśli istnieje podejrzenie schorzeń reumatycznych, wykonuje się badanie krwi. W przypadkach, które są trudne do rozpoznania, lekarz może zlecić badania obrazowe, takie jak ultrasonografia (w tym sonoelastografia) lub rezonans magnetyczny (RM), aby wykluczyć inne przyczyny dolegliwości.

Leczenie

Nie istnieje jedna uniwersalna metoda leczenia, która działałaby u wszystkich pacjentów. Terapia obejmuje różnorodne techniki, które mogą przyczynić się do zmniejszenia bólu.

• Ćwiczenia rozciągające – regularne wykonywanie ćwiczeń rozciągających, które można wykonywać samodzielnie.
• Fizjoterapia – obejmuje techniki rozluźniania mięśni, rozciągania oraz wzmacniania osłabionych partii ciała.
• Trening – połączenie ćwiczeń aerobowych z ćwiczeniami siłowymi.
• Masaż punktów spustowych – stosowanie masażu w obrębie wrażliwych punktów może przynieść ulgę w bólu.
• Ostrzykiwanie punktów spustowych – metoda polegająca na nakłuwaniu określonych punktów spustowych za pomocą igieł (tzw. „suche igłowanie”, ang. dry needling), co przypomina akupunkturę. Czasami stosuje się „igłowanie mokre”, czyli dodatkowe podanie środka znieczulającego lub soli fizjologicznej w miejsce ukłucia.
• TENS – przezskórna elektrostymulacja nerwów, która może łagodzić ból.
• Akupunktura – może być stosowana, zwłaszcza w formie akupunktury laserowej.
• Terapia poznawczo-behawioralna – pomocna, zwłaszcza w przypadkach towarzyszących zaburzeń lękowych lub problemów ze snem.
• Leki przeciwbólowe – stosowanie leków przeciwbólowych w okresach silnych dolegliwości. Najczęściej są to niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen lub diklofenak w formie żeli, a także plastry z lidokainą. W przypadku przewlekłego bólu mogą być stosowane także leki przeciwdepresyjne, takie jak amitryptylina.

Co można zrobić we własnym zakresie?

Aby złagodzić dolegliwości, warto poszukać przyczyny bólu i wyeliminować ją. Może to obejmować zmianę sposobu wykonywania codziennych czynności lub modyfikację miejsca pracy. Ważne jest, aby unikać dalszego przeciążania bolącego mięśnia.
Zaleca się regularne wykonywanie ćwiczeń rozciągających, wzmacniających oraz ogólnych, które poprawiają krążenie. Warto także stosować zabiegi ciepłem i zimnymi okładami.
Nauka technik relaksacyjnych również może pomóc w zmniejszeniu napięcia.
Leki przeciwbólowe dostępne bez recepty powinny być stosowane wyłącznie w krótkich okresach, aby uniknąć efektu uzależnienia lub przyzwyczajenia.

Profilaktyka

• Zapewnienie ergonomicznych warunków pracy.
• Regularne ćwiczenia rozciągające oraz treningi aerobowe.
• Unikanie powtarzających się obciążeń fizycznych.

Rokowanie

Rokowanie jest dobre, o ile schorzenie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznane i rozpoczęte leczenie. Zespół bólu mięśniowo-powięziowego jest niegroźny, a większość pacjentów wraca do zdrowia. W niektórych przypadkach konieczne może być wprowadzenie zmian w sposobie pracy. Czasami konieczne jest także krótkie zwolnienie lekarskie. Ważne jest, aby pozostać aktywnym fizycznie, co sprzyja procesowi leczenia.

Dodatkowe informacje

• Aktywność fizyczna: lekarstwo dla ciała i ducha
• Zespół bólu mięśniowo-powięziowego – Informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Hannah Brand, lekarz, Berlin
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent