Co to są plamy starcze?

Plamy starcze

Brodawki łojotokowe, zwane również brodawkami starczymi (verrucae senilis), są często występującą łagodną zmianą powierzchownych komórek skóry. Zmiana skórna jest zwykle dobrze odgraniczona i ma grubą, brodawkowatą i łuszczącą się powierzchnię. Ich barwa może oscylować od koloru skóry do ciemnobrunatnej. Plamy mogą występować pojedynczo lub w grupach od kilku do nawet kilkuset. Najczęściej występują w górnej części ciała, ale mogą tworzyć się również na kończynach, twarzy i skórze głowy.

Brodawki łojotokowe

Częstotliwość występowania

U większości ludzi w ciągu życia rozwija się co najmniej jedna brodawka łojotokowa. Zwykle pojawiają się od 50. roku życia i z wiekiem ich liczba wzrasta. Równie często występuje u mężczyzn, jak i kobiet. Brodawki łojotokowe rzadziej występują u osób pochodzenia afrykańskiego.

Przyczyny

Przyczyna występowania rogowacenia łojotokowego nie jest znana. Przyjmuje się, że rolę w ich rozwoju odgrywają predyspozycje genetyczne, a także promieniowanie UV i procesy starzenia się skóry. Początkowo tworzy się plamka, która dopiero w miarę postępu schorzenia przybiera charakterystyczny kształt płytki lub grudki. Rogowacenie łojotokowe może występować na całym ciele, z wyjątkiem podeszw dłoni i stóp oraz błon śluzowych. Jeśli w tych miejscach występują zmiany pigmentacyjne, może to predysponować do rozwoju czerniaka, czyli nowotworu skóry.

Diagnostyka

Brodawki łojotokowe nie powodują zazwyczaj żadnych dolegliwości, jedynie nieliczne osoby odczuwają świąd. Dotykanie zmiany (np. pocieranie o ubranie) często powoduje krwawienie lub nawet rozwój łagodnego zakażenia. Zdarza się, że część brodawki odrywa się. Duża liczba plam starczych jest często odczuwana jako dyskomfort ze względów estetycznych.

Pojedyncza zmiana najczęściej przypomina spłaszczoną rodzynkę. Zwykle brodawki łojotokowe występują na tułowiu, ale mogą też występować na kończynach, twarzy, a nawet na owłosionej skórze głowy. Ich barwa może oscylować od koloru skóry do ciemnobrunatnej. Rozmiar to zwykle kilka milimetrów do 3 cm średnicy; możliwe są większe zmiany.

Brodawki starcze mają zazwyczaj typowy wygląd, więc ich zdiagnozowanie jest zwykle łatwe. W przypadkach wątpliwych wykonuje się badanie dermatoskopowe lub pobiera się próbkę tkanki i bada pod mikroskopem.

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

Brodawki łojotokowe nie mogą przekształcić się w złośliwy nowotwór skóry (czerniak złośliwy). Zdarza się jednak, że złośliwa plama nowotworowa jest przez długi czas ignorowana, ponieważ przyjmuje się, że jest to brodawka łojotokowa. W razie wątpliwości należy zasięgnąć porady lekarza. Podejrzane w kierunku złośliwych zmian skórnych są:

• umiejscowione na twarzy, dłoniach i podeszwach stóp, a także na błonie śluzowej
• szybko powiększające się
• zmiany koloru
• krwawiące i/lub rany bez wcześniejszego mechanicznego podrażnienia
• zmieniony sposób odczuwania: świąd, ból, uczucie kłucia.

Szczególne formy

Jedną z odmian brodawki starczej jest stucco keratosis. Składa się z wielu suchych, łuszczących się zmian w kolorze skóry lub w kolorze białym. Występują one najczęściej na rękach lub nogach.

Ciemne grudkowe zapalenie skóry (dermatosis papulosa nigra) jest wariantem, który charakteryzuje się występowaniem wielu małych, brązowych lub czarnych guzków. Występuje najczęściej na twarzy u osób o ciemnej karnacji.

Inną szczególną postacią brodawki łojotokowej jest objaw Lesera-Trélata. W tym wariancie w krótkim czasie pojawia się wiele brodawek starczych z towarzyszącym silnym świądem. Nie występują zmiany zapalne w skórze. Istnieje związek z innymi chorobami podstawowymi, w tym ze złośliwymi postaciami nowotworów narządów wewnętrznych.

Leczenie

Brodawka łojotokowa

Leczenie brodawek łojotokowych nie jest konieczne. W przypadku dyskomfortu ze względów estetycznych, stałego mechanicznego drażnienia lub wątpliwości co do rozpoznania, brodawki starcze można usunąć. W tym celu dostępne są różne procedury.

W przypadku łyżeczkowania zmiana skórna jest usuwana za pomocą ostrego narzędzia o kształcie łyżeczki. Dobre rezultaty daje również wymrażanie (krioterapia). Wiąże się ono z mniejszym dyskomfortem po zabiegu. Ponadto do usuwania brodawek wykorzystuje się różne warianty laseroterapii. Jeśli tkanka ma być poddana badaniu histologicznemu (zwykle w przypadku niejasnego rozpoznania), brodawkę starczą wycina się chirurgicznie.

Rokowanie

Brodawki łojotokowe nie ulegają zwyrodnieniu i są łatwe do usunięcia. Jednak zawsze mogą one nawracać nawet po usunięciu.

Dodatkowe informacje

• Brodawki łojotokowe – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Hannah Brand, lekarz, Berlin
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)