Co to jest potnica?

Definicja

Potnica to nawracająca lub przewlekła choroba skóry występująca w obrębie dłoni (80%), stóp (10%) lub w obu obszarach (10%). Wysypka objawia się w postaci małych lub większych pęcherzy wypełnionych płynem oraz swędzącej, zaczerwienionej skóry. Inne nazwy tej choroby to wyprysk dyshydrotyczny lub wyprysk pęcherzykowy. Ciężka postać choroby nazywana jest również wypryskiem potnicowym.

Objawy 

Potnica

Charakterystyczne dla choroby jest swędzenie i zaczerwienienie skóry na dłoniach i ewentualnie stopach, a także pojawiające się nagle pęcherze wypełnione płynem.

Na dłoniach i bokach palców pojawiają się symetryczne pęcherzyki lub większe pęcherze wypełnione przezroczystym płynem. W 10% przypadków objawy występują również na stopach, podeszwach stóp i bokach palców u stóp, a w kolejnych 10% wysypka występuje tylko w obrębie stóp. Pęcherze sięgają do głębszych warstw skóry, a otaczająca je skóra jest zwykle zaczerwieniona. Wykwity mogą się rozprzestrzeniać, a pojedyncze pęcherzyki mogą się łączyć w większe pęcherze. Pęcherze zwykle zanikają bez pęknięcia. Rozdrapywanie pęcherzy powoduje wydostawanie się z nich płynu i dłuższe gojenie. Po ustąpieniu wykwitów skóra się łuszczy.

Jeśli choroba trwa dłuższej, płytka paznokci może się zmienić i stać się szorstka, ulec pogrubieniu i przebarwieniu. Skóra między palcami może się oddzielać i łuszczyć. W niektórych przypadkach może dojść do nadkażenia pęcherzy przez bakterie i zakażenia skóry z występowaniem ropnych krost.

Przyczyny

Przyczyna nie jest znana, ale przypuszcza się, że spowodowana jest wzajemnym oddziaływaniem kilku czynników. Prawdopodobną przyczyną jest reakcja organizmu na czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Potnica często występuje w połączeniu z innymi chorobami skóry, takimi jak wyprysk atopowy, wyprysk kontaktowy, alergia na metale, zakażenie grzybicze lub infekcja bakteryjna. Połowa pacjentów chorujących na potnicę cierpi również na wyprysk atopowy.

Ponadto w rozwoju potnicy odgrywają rolę czynniki środowiskowe i stres emocjonalny. Kontaktowe czynniki drażniące i alergeny, praca z bardzo ciepłą lub bardzo zimną wodą, nikotyna, leczenie immunoglobulinami oraz zakażenie HIV sprzyjają chorobie.

Częstotliwość występowania

Obraz kliniczny występuje często i może być trudny do odróżnienia od normalnego wyprysku kontaktowego. Od 5% do 50% wszystkich przypadków potnicy występuje u osób z wypryskami na dłoniach. Choroba ta częściej występuje w cieplejszych strefach klimatycznych oraz wiosną i latem i obserwuje się ją we wszystkich grupach wiekowych bez względu na płeć.

Badania

• Podczas badania lekarskiego lekarz ogląda skórę, pyta o dolegliwości i wcześniejsze choroby.
• Należy wykluczyć inne choroby (np. zakażenia grzybicze).
• W przypadku podejrzenia reakcji alergicznej przydatne jest wykonanie testu alergicznego.

Leczenie

• Przy łagodnych dolegliwościach pomocne są maści lub kąpiele z dodatkiem garbników.
• Jeśli znane są czynniki wyzwalające chorobę, należy ich unikać. 
• Podstawowe leczenie polega na stosowaniu maści lub kremów zawierających glikokortykosteroidy. Zazwyczaj początkowo wybiera się preparat o średniej sile działania, który stosuje się 1 do 2 razy dziennie. Gdy wysypka się zmniejszy, leki można stosować rzadziej.
• Dodatkowo należy smarować dłonie maścią nawilżającą.
• Zakażenie pęcherzyków leczy się antybiotykami.
• W przypadku niektórych osób dotkniętych potnicą terapia metodą biofeedbacku może pomóc w redukcji stresu.
• Terapia światłem (UVA lub UVB) również może prowadzić do złagodzenia objawów.
• Czasami pomagają również zastrzyki z toksyną botulinową.

Profilaktyka

• Należy unikać kontaktu z substancjami, na które jest się uczulonym.
• Jeśli to możliwe, należy unikać ekstremalnych temperatur i stresu.
• Należy regularnie stosować krem nawilżający.

Rokowanie

Łagodne dolegliwości mogą samoistnie ustąpić w ciągu 2-3 tygodni. Choroba ma często charakter przewlekły z nawracającymi wysypkami skórnymi. Z biegiem lat większość chorych doświadcza mniejszej liczby epizodów zmian skórnych.

Ból w dłoniach często powoduje ograniczenia w czynnościach wykonywanych za pomocą rąk. Możliwe powikłania to infekcje bakteryjne i zmiany płytki paznokci.

Dodatkowe informacje

• Potnica – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)