Co to jest za uraz?

Stłuczenie mięśnia czworogłowego uda to uraz, który powoduje krwawienie w obrębie lub wokół uszkodzonego mięśnia. Na ogół uraz ten dotyczy przedniej części uda, czyli mięśnia czworogłowego. Fachowe określenie medyczne tego schorzenia to stłuczenie uda.

Stłuczenie mięśnia czworogłowego zwykle występuje w sportach kontaktowych, takich jak rugby czy piłka nożna.

Anatomia mięśni uda

Mięśnie uda oddzielone są od siebie przegrodami łącznotkankowymi. Wyróżnia się tu trzy grupy mięśniowe: mięsień czworogłowy leżący z przodu uda, mięśnie kulszowo-goleniowe leżące z tyłu i mięśnie przywodziciele znajdujące się po stronie przyśrodkowej uda. Mięsień czworogłowy rozciąga się między górną częścią kości udowej i biodrowej a kością piszczelową ( tibia). Składa się łącznie z 4 brzuśców mięśniowych (tzw. głów): mięśnia prostego uda ( m. rectus femoris), mięśnia obszernego bocznego ( m. vastus lateralis), obszernego przyśrodkowego ( m. vastus medialis) i obszernego pośredniego ( m. vastus intermedius).

Przyczyny

Najczęstszą przyczyną urazu jest siła działająca bezpośrednio, np. silne kopnięcie w udo. Uraz przeważnie dotyczy mięśnia prostego uda, ponieważ jest on położony najbardziej zewnętrznie spośród mięśni grupy przedniej uda. Uraz wywołuje krwawienie i obrzęk mięśnia. W bardzo rzadkich przypadkach rozwija się ostry zespół ciasnoty przedziałów powięziowych z krwiakiem i wzrostem ciśnienia wewnątrz przedziału mięśniowego, a także bólem i ograniczeniem ruchomości. Powikłanie to jest stanem nagłym, gdyż tkance mięśniowej grozi obumarcie (nekroza mięśni). Napięty (skurczony) mięsień czworogłowy wykazuje znacznie wyższą odporność na urazy.

Czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu urazu mięśnia czworogłowego są:

• niedostateczna rozgrzewka przed ćwiczeniami
• przebyte wcześniej urazy mięśnia czworogłowego
• przeciążenie już zmęczonych mięśni.

Objawy i diagnostyka

Po urazie pojawia się ostry ból, który nasila się przy obciążaniu i zginaniu kolana. Na przedniej części uda tworzy się bolesny obrzęk. Może być również widoczny krwiak. Obecność obrzęku powoduje u niektórych pacjentów zmniejszenie możliwości zginania kolana. Zaburzenia czucia w kończynie wskazują na zespół ciasnoty przedziałów powięziowych.

Mechanizm urazu i występujące objawy są na tyle typowe, że zwykle nie nastręczają żadnych problemów z postawieniem rozpoznania. W przypadku rozległego urazu (np. całkowite zerwanie mięśnia) konieczne są badania obrazowe. Do obrazowania uszkodzeń mięśnia czworogłowego bardzo dobrze nadaje się rezonans magnetyczny (RM). Badanie USG jest jednak znacznie tańsze, a przy tym dużo szybsze, dlatego można je wykorzystać jako badanie orientacyjne. W przypadku ciężkich urazów konieczne jest niekiedy wykonanie zdjęcia rentgenowskiego, aby wykluczyć potencjalne złamania kości.

Terapia

Schemat postępowania RICE obejmuje środki pierwszej pomocy w urazach sportowych. Jest to skrót z języka angielskiego, który oznacza odpowiednio:

• Rest (odpoczynek)
• Ice (lód)
• Ccompression (ucisk) 
• Elevation (uniesienie).

Działania te zapobiegają pojawieniu się poważnych obrzęków po urazie, mogą też łagodzić ból.

Kolejnym etapem opieki w wypadkach nagłych jest jak najszybsze ustabilizowanie kolana w zgięciu pod kątem 120 stopni, na okres około 24 godzin. Można do tego użyć bandaża elastycznego lub ortezy. Powoduje to nacisk mięśni uda na kość i zapobiega dalszemu krwawieniu oraz skraca okres gojenia. Miejsce urazu powinno być schłodzone co 2–3 godziny przez ok. 20 minut. Do poruszania się należy wtedy używać kul ortopedycznych. Po jednej dobie można przystąpić do ostrożnego uruchamiania chorej kończyny.

Preparaty z grupy NLPZ (m.in. ibuprofen lub naproksen) są często stosowane jako środki przeciwbólowe. Mogą jednak zaburzać proces gojenia się ścięgien. Dlatego należy stosować inne środki. Zapytaj o nie swojego lekarza prowadzącego.

U niektórych pacjentów krwiaki w mięśniu wymagają leczenia chirurgicznego (ewakuacja krwiaka). Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych jest prawie zawsze wskazaniem do operacji.

Rehabilitacja i rokowanie

Generalnie zaleca się wczesne uruchamianie chorej kończyny, na początku bez oporu i bez dużego obciążenia. Rozciąganie uszkodzonych mięśni do granicy bólu pomaga zapobiegać bliznowatym przykurczom mięśni i ścięgien.
Przy odpowiedniej terapii drobne urazy mięśniowe goją się całkowicie w ciągu kilku dni lub kilku tygodni.

Dodatkowe informacje

• Ostry zespół ciasnoty przedziałów powięziowych
• Urazy mięśnia czworogłowego – Informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Hannah Brand, lekarka, Berlin
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent