Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Patologia wywołana chorobą stawu kolanowego.
• Nagromadzenie płynu stawowego w przestrzeni między mięśniami półbłoniastym (musculus semimembranosus) a brzuchatym łydki (musculus gastrocnemius).¹ 
  • Kaletka maziowa jest połączona z torebką stawową.² 
• Synonim: torbiel dołu podkolanowego, cysta Bakera, Baker's cyst.

Epidemiologia

• Chorobowość
  • 2% u pacjentów bez dolegliwości stawu kolanowego.³
  • 19% u pacjentów z problemami dotyczącymi kolan.⁴
  • 37% u pacjentów z objawową chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego.³
• Najczęściej u dorosłych, wzrasta z wiekiem.
• Rzadko u dzieci, w tych przypadkach schorzenie zwykle o charakterze pierwotnym i występujące obustronnie.¹

Etiologia i patogeneza

• U dorosłych torbiel Bakera występuje wtórnie do choroby stawu kolanowego.
• Podwyższone ciśnienie wewnątrztorebkowe spowodowane wysiękiem w stawie
  • Brak zewnętrznego wsparcia anatomicznego na poziomie kłykcia przyśrodkowego kości udowej (locus minoris resistentiae)⁵
    • Tworzenie się szczeliny w torebce stawowej i wypływ wysięku do kaletki maziowej.
  • Mechanizm zaworu między kaletką a torebką stawową⁶
    • Wysięk przepływa wyłącznie w kierunku kaletki maziowej.
• Najczęstsze przyczyny nadprodukcji płynu stawowego:
  • urazy, choroba zwyrodnieniowa stawów oraz uszkodzenia łąkotki^3,7
  • u 83% pacjentów z torbielą Bakera uszkodzenie łąkotki, zwłaszcza rogu tylnego.⁸ 
• U dzieci choroba może być wrodzona.

ICD–10

• M71 Inne choroby kaletek maziowych.
  • M71.2 Torbiel podkolanowa [torbiel Bakera].

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Wywiad lekarski, badanie przedmiotowe i diagnostyka obrazowa.

Diagnostyka różnicowa

• Zakrzepica żył głębokich.
• Uraz, krwiak.
• Tętniak tętnicy podkolanowej.
• Uszkodzenie łąkotki.
• Guz.
• Powiększone węzły chłonne.

Wywiad lekarski

• Uczucie napięcia i ból w dole podkolanowym.
• Bóle kończyn dolnych.
• Jeśli torbiel uciska naczynia lub nerwy
  • parestezje, zaburzenia perfuzji obwodowej.
• Pacjenci zazwyczaj zauważają obrzęk w dole podkolanowym.
• Choroba jest silnie związana ze schorzeniami zapalnymi stawu kolanowego i chorobą zwyrodnieniową stawów.
• Zmniejszenie rozmiaru torbieli przy ograniczeniu aktywności fizycznej/oszczędzaniu stawu kolanowego

Badanie fizykalne

• Miękki, torbielowaty guz w dole podkolanowym
  • najlepiej widoczny po wyprostowaniu kolana.
• Z reguły torbiel nie jest bolesna.
• Częściowo ograniczony zakres ruchomości stawu kolanowego
• Badanie pod kątem chorób stawu kolanowego stanowiących przyczynę torbieli:
  • objawy ze strony łąkotki
  • choroba zwyrodnieniowa stawów
  • niestabilność.

Badania uzupełniające w ramach podstawowej opieki zdrowotnej

• Badanie krwi w przypadku podejrzenia reumatycznej choroby podstawowej lub procesu zapalnego.

Diagnostyka specjalistyczna

• Badanie USG
  • guz bezechowy  
  • możliwe odróżnienie od tętniaków¹
  • prawie 100% czułość ⁶
  • wada: brak możliwości odzwierciedlenia niektórych przyczyn choroby kolana (patologii łąkotek, chrząstek).
• Badanie rentgenowskie stawu kolanowego w 2 projekcjach
  • wskazane w celu wykrycia przyczyny wysięku w stawie kolanowym⁹
    • choroba zwyrodnieniowa stawów, wolne ciała chrzęstne.
• RM
  • złoty standard do oceny torbieli Bakera⁶
    • dobra ocena struktur wewnętrznych stawu kolanowego
  • wada: badanie kosztowne.

Wskazania do skierowania do specjalisty

• W przypadku pierwotnych chorób stawów, które powinny być leczone przez specjalistę.

Lista kontrolna dotycząca skierowania

Leczenie

Cele leczenia

• Złagodzenie objawów.
• Leczenie przyczynowe choroby podstawowej stawu kolanowego.

Ogólne informacje o leczeniu

• Torbiele bezobjawowe
  • brak konieczności leczenia.
• Torbiele objawowe
  • Leczenie chirurgiczne jest uzależnione od stopnia nasilenia objawów oraz odpowiedzi na leczenie zachowawcze.
• Punkcja odbarczająca przynosi natychmiastową ulgę w bólu.
  • krótkotrwały efekt, bardzo wysoki wskaźnik nawrotów.

Leczenie farmakologiczne

• NLPZ w ramach krótkotrwałego leczenia przeciwbólowego, długotrwałe leczenie nie jest wskazane.
• Iniekcje glikokortykosteroidów
  • Możliwa opcja terapeutyczna w przypadku uporczywych dolegliwości.¹⁰
  • Łączona z wcześniejszą aspiracją zawartości torbieli pod kontrolą ultrasonograficzną.
  • Iniekcja glikokortykosteroidów do torbieli jest skuteczniejsza niż iniekcja dostawowa
    • większa redukcja rozmiaru torbieli i skuteczniejsze złagodzenie dolegliwości¹¹
    • dawkowanie: triamcinolon (aktualnie niedostępny w Polsce) 40 mg¹¹lub betametazon 7–14 mg lub metyloprednizolon 20–80 mg.

Inne możliwości leczenia

• Może być wskazana fizjoterapia w zależności od choroby podstawowej.
• Zabieg chirurgiczny w przypadku przebiegu opornego na leczenie zachowawcze – artroskopia jest zabiegiem chirurgicznym z wyboru.¹ 
• Usunięcie patologicznych zmian wewnątrzstawowych oraz resekcja torbieli i zamknięcie jej wrót.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Wtórna manifestacja wewnątrzstawowej choroby stawów – przebieg jest zależny od nasilenia choroby podstawowej.
• Jeśli chorobę podstawową można skutecznie leczyć, torbiel zwykle ustępuje.

Powikłania

• Infekcja torbieli.
• Powstawanie przetok.
• Pęknięcie torbieli  
  • penetracja płynu do mięśni kończyn dolnych z ostrą reakcją zapalną
  • w przypadku bardzo dużej torbieli ryzyko zespołu ciasnoty międzypowięziowej.

Rokowanie

• Z reguły tylko niewielkie ograniczenie ruchomości.
• Torbiele Bakera korelują ze stopniem nasilenia choroby stawu kolanowego.
• Wysoki wskaźnik nawrotów u pacjentów leczonych chirurgicznie.¹²

Dalsze postępowanie

• Wykluczenie powikłań związanych ze wzrostem torbieli
  • ucisk nerwów lub naczyń.

Informacje dla pacjentów

Edukacja pacjenta

• Torbiel Bakera jest jedynie objawem towarzyszącym innemu schorzeniu stawu kolanowego.
• Decydujące znaczenie ma leczenie choroby podstawowej.

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Torbiel Bakera.

Ilustracje