Czym jest nadczynność przytarczyc?

Definicja

W przypadku nadczynności przytarczyce wytwarzają zbyt wiele substancji, czyli parathormonu (PTH). Ten hormon odpowiada za regulację poziomu wapnia we krwi. W przypadku wzmożonego wydzielania parathormonu z kości uwalnia się wapń.

Cztery przytarczyce (łac. glandulae parathyreoideae) znajdują się zwykle w bezpośrednim sąsiedztwie górnych i dolnych biegunów tarczycy. Wytwarzają one parathormon (PTH).

Objawy

U ponad połowy wszystkich pacjentów początkowo nie występują żadne objawy. Ewentualne objawy choroby mają często łagodną postać i nie są charakterystyczne. Choroba może objawiać się zmęczeniem i znużeniem, zaburzeniami koncentracji i trawienia, zwiększonym parciem na pęcherz i nasilonym pragnieniem. U osób chorych występują również często kamienie nerkowe. Mogą się one tworzyć wskutek zwiększonego wydzielania wapnia przez nerki. Ponieważ PTH powoduje w zaawansowanym stadium choroby zwiększoną absorpcję wapnia ze szkieletu, mogą występować złamania kości wskutek osteoporozy.

Przyczyny

Przyczyną nadmiernego wydzielania hormonów przez przytarczyce może być łagodny guz, tak zwany gruczolak, czy też, rzadziej, nowotwór. Powodują one zwiększone wydzielanie hormonów. Występuje wtedy „pierwotna nadczynność przytarczyc”.

Z uwagi na niedobór magnezu wywołany inną chorobą, taką jak np. niewydolność nerek, w przypadku „wtórnej nadczynności przytarczyc” występuje większe zapotrzebowanie na wytwarzany przez przytarczyce w większych ilościach parathormon.

Częstotliwość występowania

Autonomiczne wytwarzania nadmiaru PTH występuje u około 0,1–0,3% społeczeństwa. Pierwotna nadczynność przytarczyc pojawia się najczęściej po 50. roku życia i dotyka trzy razy częściej kobiety niż mężczyzn.

Badania

Z uwagi na to, że pierwotna nadczynność przytarczyc ma często niewiele niezbyt charakterystycznych objawów, jest bardzo trudna do zdiagnozowania. W większości przypadków podejrzenie tej choroby nasuwa się za sprawą wyników badań.

W celu potwierdzenia rozpoznania wykonuje się badanie stężenia wapnia we krwi i w moczu. Na podstawie badania krwi określa się wartość PTH.

Warto również wykonać badanie USG szyi i nerek. W niektórych przypadkach należy także przeprowadzić inne badania, takie jak badanie z zakresu medycy nuklearnej (scyntygrafia) umożliwiające zobrazowanie przytarczyc lub densytometrię kostną.

Postępowanie

W przypadku łagodnej lub niedającej określonych objawów postaci choroby mogą wystarczać badania laboratoryjne, densytometria kostna oraz obrazowanie nerek. Należy także pamiętać o przyjmowaniu wystarczającej ilości płynów (2,5–3 l/d) oraz o przyjmowaniu wystarczającej ilości wapnia z pożywieniem (800–1000 mg/d), jego niedobór może bowiem powodować wzrost stężenia parathormonu. Należy także wyrównać ewentualny niedobór witaminy D.

W przypadku, gdy stężenie wapnia we krwi i w moczu jest bardzo wysokie oraz występuje obniżona gęstość kości lub pacjent ma poniżej 50. lat, to nawet przy braku typowych objawów wskazana jest operacja. Podczas przeprowadzanej zwykle metodą małoinwazyjną operacji usuwa się dotkniętą zmianami tkankę. W niektórych przypadkach można także wykonać ablację przezskórną, podczas której chora tkanka zostaje zniszczona wskutek oddziaływania wysokiej temperatury.

Wtórną nadczynność przytarczyc leczy się także poprzez kontrolowanie choroby podstawowej. W przypadku powikłań związanych z nerkami i kośćmi można też zastosować farmakoterapię. W przypadku ciężkiego przebiegu choroby zachodzi konieczność przeprowadzenia operacji.

Rokowanie

U wielu pacjentów nadczynność przytarczyc rozwija się przez dłuższy czas bezobjawowo. W przypadku operacji skuteczność leczenia wynosi 95–99%. Gdy nie można przeprowadzić operacji lub gdy pacjent nie wyraża na nią zgody, niekiedy wystarcza systematyczna kontrola parametrów krwi, czynności nerek oraz gęstości kości, które pozwalają uniknąć powikłań.

Dodatkowe informacje

• Kamienie moczowe/kamienie nerkowe
• Osteoporoza
• Niedobór witaminy D
• Nadczynność przytarczyc – informacje dla lekarzy

Autorzy

•  Susanna Allahwerde, lekarz, specjalista chorób wewnętrznych, Berlin
•  Caroline Beier, dr n. med, specjalista chorób wewnętrznych, Hamburg
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent