Co to jest grzybica paznokci?

Grzybica paznokci (onychomykoza, łac. tinea unguium) to zakażenie grzybicze paznokci palców dłoni lub stóp. Patogenami za nią odpowiedzialnymi są dermatofity, grzyby drożdżopodobne lub grzyby pleśniowe. Dotknięty chorobą paznokieć staje się matowy i łamliwy, a także żółknie. Paznokcie u stóp są znacznie częściej atakowane zakażeniami grzybiczymi niż paznokcie u rąk. Często w tym samym czasie występuje grzybica stóp.

Objawy

Atakowana przez grzyby jest głównie płytka paznokciowa. Zakażenie często zaczyna się na przedniej krawędzi lub z boku paznokcia, a stamtąd rozprzestrzenia się do środka i prowadzi do powstania żółtego przebarwienia. Na początku powierzchnia paznokcia jest gładka i równa. Stopniowo przednia część paznokcia ulega zgrubieniu i odrywa się od łożyska. Paznokieć deformuje się i może pojawić się ból. Z czasem dochodzi do zniszczenia całej substancji budulcowej paznokcia. W niektórych przypadkach zakażenie może rozpocząć się na wale paznokciowym i skórkach i stamtąd rozprzestrzeniać. 

Jeśli grzybica paznokcia nie jest leczona przez dłuższy czas, może rozprzestrzenić się na pozostałe paznokcie. Często jednocześnie występuje zakażenie grzybicze skóry między palcami, wokół paznokci lub pod podeszwami stóp (grzybica stóp). 

Przyczyny

• Najczęstszymi patogenami grzybicy paznokci są dermatofity, a następnie grzyby drożdżopodobne i pleśniowe. Zdarzają się również zakażenia mieszane.
• Zazwyczaj można się zarazić od członków rodziny, na basenach, kąpieliskach, w saunie czy w siłowni.
• Zakażeniu grzybicą paznokci sprzyja słabe krążenie, zbyt ciasne obuwie, nadpotliwość, złe ułożenie stóp, osłabiony układ odpornościowy oraz choroby takie jak cukrzyca lub łuszczyca. Czynniki dziedziczne również wpływają na podatność na zakażenie.

Częstotliwość występowania

• Grzybica paznokci występuje u ok. 4% populacji. Częstość występowania wzrasta z wiekiem, przy czym dotyczy około połowy osób po 70. roku życia.
• Mężczyźni chorują na grzybicę paznokci częściej niż kobiety.

Badania

Grzybicę paznokci łatwo zdiagnozować ze względu na typowy wygląd objawów. Jednak zakażenie grzybicze może być również mylone z innymi chorobami paznokci. Na przykład objawy takich chorób jak łuszczyca, zapalenie fałdu paznokciowego lub zmiany na paznokciach mogą wyglądać łudząco podobnie do zakażenia grzybiczego.

Przed rozpoczęciem leczenia grzybicy paznokci zazwyczaj pobiera się próbkę spod paznokcia, aby określić za pomocą mikroskopii lub posiewu, czy rzeczywiście występuje zakażenie grzybicze. W niejasnych przypadkach badanie można powtórzyć z nową próbką. Możliwe jest również wykrycie grzybicy za pomocą nowoczesnej metody PCR. Jeśli pacjent stosował już miejscowy środek przeciwgrzybiczy, to próbka z paznokcia do posiewu może zostać pobrana dopiero po ok. 4 tygodniach. W przypadku tabletek przeciwgrzybiczych wiarygodne badania można przeprowadzić dopiero po 6 miesiącach od zakończenia przyjmowania leku.

Leczenie

Zazwyczaj zmiany w paznokciach u stóp stanowią niewielki defekt kosmetyczny i leczenie nie zawsze jest konieczne. Grzybica paznokci nie goi się jednak samoistnie. Ewentualne leczenie farmakologiczne powinno być prowadzone przez dłuższy czas, a po zakończeniu terapii istnieje duże ryzyko nawrotu choroby. Zmiany na paznokciach u rąk lepiej niż na paznokciach u stóp reagują na leczenie farmakologiczne.

Terapia przeprowadzana jest miejscowo, np. poprzez nałożenie lakieru do paznokci lub ogólnie, np. poprzez przyjmowanie tabletek bądź poprzez połączenie obu tych opcji.

Leczenie miejscowe

Leczenie miejscowe może być skuteczne w przypadku ograniczonego zakażenia, jeśli zajęte jest mniej niż 50% powierzchni paznokcia.

Miejscowe leczenie grzybicy paznokci prowadzi się przez kilka miesięcy za pomocą leków przeciwgrzybiczych, takich jak bifonazol, cyklopiroks czy amorolfina. Środki te nakłada się w postaci roztworu, kremu lub lakieru na zmieniony chorobowo paznokieć.

Wyniki takiego długotrwałego leczenia nie są szczególnie dobre. W przypadku rozległego zakażenia pomocne może być wcześniejsze zmiękczenie chorego paznokcia maścią z mocznikiem.

Tabletki

Leczenie tabletkami jest zalecane w przypadku zakażenia co najmniej połowy powierzchni paznokcia lub kilku paznokci jednocześnie bądź gdy leczenie miejscowe okazało się nieskuteczne. Leczenie jest długotrwałe i trwa zwykle 6-12 tygodni. Poprawa rozpoczyna się po kilku miesiącach od zakończenia leczenia. Wyniki leczenia można ocenić dopiero po 12-18 miesiącach, dopiero wtedy odrasta zdrowy paznokieć u stopy. W przypadku paznokci u rąk trwa to około pół roku.

Niektóre ze stosowanych leków mają poważne skutki uboczne i często ich stosowanie wiąże się ze wzrostem parametrów wątrobowych. W tej sprawie należy zasięgnąć porady lekarskiej!

Inne formy leczenia

• Chirurgiczne usunięcie zakażonego paznokcia nie jest zalecane.
• Jedną z przyczyn słabej niekiedy skuteczności leczenia miejscowego jest fakt, że leki nie wnikają dostatecznie głęboko do wnętrza paznokcia. Jednoczesna fototerapia lub laseroterapia może zapewnić łatwiejsze przenikanie leku do paznokcia. Sama laseroterapia rzadko jest skuteczna.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Osoby z grzybicą stóp lub grzybicą paznokci powinny nosić oddychające obuwie i bawełniane skarpety, które należy często zmieniać i prać w temperaturze minimum 60°C.
• Jeśli to możliwe, powinno się zdejmować buty w pomieszczeniach.
• Po kąpieli lub prysznicu ważne jest dokładne osuszenie dłoni i stóp.
• Aby uniknąć przeniesienia na inne osoby, należy nosić klapki kąpielowe w łazience i na publicznych basenach.

Rokowanie

• Po skutecznym leczeniu grzybicy paznokci istnieje ryzyko nawrotu i ponownego zakażenia.
• U pacjentów chorujących na cukrzycę, zaburzenia krążenia lub przyjmujących leki, które hamują działanie układu odpornościowego, ryzyko rozprzestrzenienia się zakażenia grzybiczego jest wysokie i może dojść do nadkażeń bakteryjnych.

Dodatkowe informacje

• Grzybica stóp
• Zakażenia grzybicze skóry
• Zakażenie grzybicą paznokci – informacje dla personelu medycznego

Ilustracje

Grzybica paznokci

Autorzy