Co to jest zespół górnego otworu klatki piersiowej?

Definicja

Zespół górnego otworu klatki piersiowej to ogólny opis różnych objawów, do których dochodzi w następstwie ucisku nerwów lub naczyń w okolicy klatki piersiowej, pomiędzy pierwszym żebrem a obojczykiem. Schorzenie to nazywane jest również zespołem ucisku obręczy barkowej.

 Objawy

Głównymi objawami są: ból ramienia, uczucie ciężkości lub napięcia oraz zaburzenia czucia w obrębie kończyny górnej i dłoni (uczucie mrowienia i drętwienie), zmniejszona wrażliwość na dotyk lub porażenie kończyny.

Dłoń lub cała kończyna mogą być blade i zimne, mogą pojawiać się zaniki mięśniowe, co objawia się utratą siły ręki.

Przyczyny

Przyczyną dolegliwości jest ucisk splotu ramiennego (pęczka nerwów zaopatrujących kończynę górną) i naczyń krwionośnych (tętnicy lub żyły podobojczykowej) w okolicy obręczy barkowej. Prowadzi to do zaburzenia krążenia oraz przekazywania impulsów do włókien nerwowych, co w konsekwencji powoduje charakterystyczne objawy.

Istnieją różne czynniki mogące prowadzić do takiego stanu, jak na przykład:

• odmienności anatomiczne (np. obecność dodatkowego żebra szyjnego lub nietypowe umiejscowienie przyczepów mięśniowych).
• dodatkowe więzadła
• zbliznowacenia, np. po urazie lub radioterapii
• niektóre często powtarzane wzorce ruchowe (prace ponad głową, pływanie, rzucanie, jazda na rowerze, prowadzenie samochodu, noszenie ciężarów lub noszenie plecaka).
• wady postawy
• nadmiernie rozwinięta muskulatura.

Częstość występowania

Jest to schorzenie rzadkie, które występuje głównie między 20. a 50. rokiem życia.

Badania

Badanie fizykalne

Badanie fizykalne może ujawnić cechy zaburzenia krążenia. W niektórych przypadkach uciśnięcie tętnicy na poziomie obręczy barkowej spowoduje osłabienie tętna na nadgarstku. Jeśli problem dotyczy żyły, zwykle widoczne jest sinawe zabarwienie lub występuje obrzęk kończyny, ponieważ krew żylna nie może z niej swobodnie odpłynąć.

Wyniki pomiaru ciśnienia tętniczego mogą być różne na obu ramionach.

Miarodajne diagnostycznie mogą być również próby prowokacyjne, w których na przykład ramię utrzymywane lub ustawiane jest w określonej pozycji przy jednoczesnym odpowiednim skręcie głowy. Dzięki testom można w sposób kontrolowany wywołać charakterystyczne objawy.

Ból może wystąpić przy opukiwaniu okolicy szyi lub górnej krawędzi obojczyka (objaw Tinela-Hoffmana).

Badania uzupełniające

Dla potwierdzenia rozpoznania ewentualnie wykluczenia bądź potwierdzenia innych przyczyn choroby, można przeprowadzić dodatkowo inne badania, w tym badania obrazowe:

• Zdjęcie rentgenowskie kręgosłupa szyjnego i klatki piersiowej
  • odmienności anatomiczne obojczyka, żeber?
  • cechy zużycia trzonów kręgów?
• Badania obrazowe naczyń krwionośnych
  • ultrasonografia naczyń krwionośnych (USG Duplex Doppler)
  • cyfrowa angiografia subtrakcyjna (DSA)
• tomografia komputerowa/rezonans magnetyczny
• Elektroneurografia
  • pomiar szybkości przewodzenia nerwowego.

Leczenie

Leczenie zachowawcze

Leczenie zachowawcze (nieoperacyjne) składa się z treningu oraz specjalnych ćwiczeń pod okiem fizjoterapeutów, zalecane jest w przypadku dolegliwości łagodnych i umiarkowanych i jest skuteczne u około 30–90% pacjentów. Program leczenia obejmuje korekcję wad postawy, ćwiczenia rozciągające, masaże i zabiegi ciepłolecznicze. Leczenie można uzupełnić o leki przeciwbólowe i rozluźniające mięśnie.

Operacja

W leczeniu zespołu górnego otworu klatki piersiowej możliwa jest również interwencja chirurgiczna. Może być wskazana u pacjentów, u których wykryto dodatkowe żebro szyjne jako przyczynę dolegliwości, zabieg polega wówczas na jego usunięciu. W innych przypadkach najczęściej usuwa się całkowicie pierwsze żebro, aby stworzyć więcej miejsca dla nerwów i naczyń. Zabiegi operacyjne powinny być rozważane przede wszystkim u pacjentów wymagających szczególnie dobrej sprawności kończyny górnej (np. sportowcy, muzycy, rzemieślnicy).

Rokowanie

Rokowanie zależy przede wszystkim od czasu trwania i stopnia zaawansowania choroby.
Całkowite ustąpienie dolegliwości lub wyraźne zmniejszenie objawów można uzyskać u 30–90% pacjentów leczonych zachowawczo i u 80% pacjentów leczonych operacyjnie.

Ponowne pojawienie się (nawrót) objawów po operacji jest rzadki, zwykle występuje nie wcześniej niż po 2 latach.

Dodatkowe informacje

• Zespół górnego otworu klatki piersiowej – Informacje dla personelu medycznego

Autor

• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
• Susanna Allahwerde, lekarz rodzinny, Berlin