Informacje ogólne

Definicja

• Wole to określenie powiększonej tarczycy.
• Prawidłowa tarczyca waży 20–30 g, a każdy płat ma wymiary ok. 2 x 4 x 2,5 cm (szerokość, wysokość, grubość).
• Prawidłowa objętość tarczycy to maksymalnie 18 ml w przypadku kobiet oraz maksymalnie 25 ml w przypadku mężczyzn.
  • U dzieci wartości graniczne różnią się zależnie od wieku: 6–10 lat <8 ml, 11–14 lat <10 ml, 15–18 lat <15 ml.¹
• Duże wole może być widoczne w normalnej pozycji szyi.
• Wole może mieć postać wola prostego (miąższowe, rozlane), bez guzków, lub wola jednoguzkowego albo wieloguzkowego.

Epidemiologia

• Guzki tarczycy, zwłaszcza u kobiet², występują często; można je stwierdzić w badaniu palpacyjnym u 4–7% osób dorosłych.
• Częstość występowania wola wzrasta wraz z wiekiem i stopniem niedoboru jodu.^3-4
• Tylko w niewielkiej liczbie przypadków przyczyną wyczuwalnych guzków tarczycy jest nowotwór.⁵
• Rak tarczycy jest najczęstszym nowotworem złośliwym gruczołów wydzielania wewnętrznego. W Polsce obserwuje się 4200 nowych zachorowań rocznie. Zachorowanie może nastąpić w każdym wieku, szczyt zachorowania przypada na 50–55 rok życia. Częstość zachorowania wzrasta w krajach rozwiniętych, co najpewniej związane jest z rozpowszechnieniem diagnostyki ultrasonograficznej. 
• Patrz też artykuł wole guzkowe.

Zagadnienia diagnostyczne

• Czy wytwarzanie hormonów przez tarczycę jest prawidłowe? Określenie na podstawie następujących elementów:
  • wywiad
  • badanie przedmiotowe
  • stężenie TSH i fT4 w surowicy.
• Czy wole powoduje miejscowe powikłania wynikające z ucisku na tchawicę/przełyk?
• Czy może występować nowotwór złośliwy?
  • Podejrzane guzki tarczycy należy poddać dodatkowym badaniom.
• Wcześniejsza radioterapia w obrębie szyi, zwłaszcza w dzieciństwie, zwiększa ryzyko raka tarczycy.⁶

Powód konsultacji

• Powiększenie tarczycy (wole) diagnozuje się przypadkowo u pacjentów, którzy zgłosili się do lekarza z innego powodu lub u osób, które chcą zasięgnąć porady z powodu wola lub wywołanych przez nie powikłań.

Niebezpieczna choroba wymagająca leczenia

• Rak tarczycy.
• Miejscowe powikłania wynikające z ucisku na tchawicę/przełyk.

ICD-10

• E01 Niedoczynność tarczycy z powodu niedoboru jodu i pokrewnych przyczyn.
  • E01.0 Rozlane (endemiczne) wole z powodu niedoboru jodu.
  • E01.1 Wieloguzkowe (endemiczne) wole z powodu niedoboru jodu.
  • E01.2 Wole z powodu niedoboru jodu (endemiczne), nieokreślone.
• E03 Inne postacie niedoczynności tarczycy.
  • E03.0 Wrodzona niedoczynność tarczycy z wolem rozlanym.
• E04 Inne wole nietoksyczne.
  • E04.0 Wole nietoksyczne rozlane.
  • E04.1 Guzek tarczycy pojedynczy, nietoksyczny.
  • E04.2 Wole wieloguzkowe, nietoksyczne.
  • E04.8 Wole nietoksyczne, inne, określone.
  • E04.9 Wole nietoksyczne, nieokreślone.
• E05 Nadczynność tarczycy [tyreotoksykoza].
  • E05.0 Tyreotoksykoza z wolem rozlanym.
  • E05.1 Tyreotoksykoza z pojedynczym toksycznym guzkiem.
  • E05.2 Tyreotoksykoza z wolem toksycznym wieloguzkowym.
• E06 Zapalenie tarczycy.
  • E06.3 Zapalenie tarczycy autoimmunologiczne.
  • E06.5 Zapalenie tarczycy przewlekłe, inne.
• E07 Inne choroby tarczycy.
  • E07.1 Wole związane z dyshormonozą.
• P72 Inne przemijające zaburzenia gruczołów wydzielania wewnętrznego noworodkowe.
  • P72.0 Wole noworodkowe, niesklasyfikowane gdzie indziej.

Diagnostyka różnicowa

Wole 

• Patrz artykuł wole guzkowe.
• Wole proste, wole jedno– lub wieloguzkowe i wole guzkowe–koloidowe, to warianty tej samej choroby, która rozwija się wraz z upływem czasu.
• Powolne tempo rozwoju.
• Zazwyczaj stadium eutyreozy. 

Wole, rozlane, nietoksyczne

• Patrz artykuł niedobór jodu.
• Różnorodne przyczyny: endemiczne, wrodzone, fizjologiczne, zapalenie tarczycy, choroba autoimmunologiczna.
• Wole fizjologiczne występuje przede wszystkim u nastolatków i kobiet w ciąży.

Wole, rozlane, toksyczne: choroba Gravesa–Basedowa

• Patrz artykuł Choroba Gravesa–Basedowa.
• Przyczyny autoimmunologiczne (przeciwciała przeciwko receptorom TSH, TRAb).
• Najczęstsza przyczyna nadczynności tarczycy u młodych osób.
• Tarczyca jest zwykle powiększona.
• U części pacjentów występują kliniczne objawy orbitopatii tarczycowej.
• Badanie USG: niejednorodna echogeniczność i wzmożone ukrwienie.

Choroba Hashimoto (przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy)

• Patrz artykuł Choroba Hashimoto.
• Stanowi najczęstszą postać zapalenia tarczycy.
• Choroba przewlekła, występująca często u kobiet w średnim wieku, predyspozycje genetyczne.
• Początkowo tarczyca może być powiększona (postać hipertroficzna, u dzieci/młodzieży), a wraz z rozwojem choroby może ulegać zmniejszeniu (postać atroficzna).
• Początkowo może pojawić się faza nadczynności tarczycy (zazwyczaj nie dająca objawów), w miarę postępu choroby rozwija się niedoczynność tarczycy lub chory pozostaje w stanie eutyreozy.
• Możliwość potwierdzenia poprzez wykrycie przeciwciał autoimmunologicznych (u 90% pacjentów przeciwciała anty TPO - przeciwko peroksydazie), u 70% przeciwciała skierowane przeciwko Tg - tyreoglobulinie).
• Badanie USG: na początku wzmożone ukrwienie, później obniżona echogeniczność i zmniejszenie rozmiaru (atrofia) w ramach postępującego nacieku limfocytarnego.

Wole, guzkowe

• Patrz artykuł wole guzkowe.
• Występuje częściej u kobiet.
• Prawdopodobieństwo złośliwego charakteru zmiany wzrasta w przypadku wcześniejszej radioterapii w obrębie szyi, szybkiego tempa wzrostu guzka lub w przypadku, gdy w rodzinie występowały już przypadki raka tarczycy.⁷
• Ryzyko raka tarczycy jest niskie, niezależne od tego czy zmiana ogniskowa w tarczycy jest pojedyncza, czy jest to wole wieloguzkowe.⁸
• W przypadku stwierdzenia w badaniu palpacyjnym lub w badaniu USG zmian ogniskowych w tarczycy, należy, po uwzględnieniu klinicznych i ultrasonograficznych czynników ryzyka złośliwości zmian, rozważyć wskazania do biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej celowanej (BACC) zgodnie z rekomendacjami Polskich Towarzystw Naukowych oraz Narodowej Strategii Onkologicznej (PTN–NSO) z 2022 roku.⁹
• Przy kwalifikacji zmiany ogniskowej tarczycy do BACC należy uwzględnić klasyfikację EU–TIRADS–PL (ocena ryzyka złośliwości zmian ogniskowych na podstawie oceny struktury, kształtu zmian, obecności cech ryzyka w obrazie USG), wielkości zmiany i jej ewentualną progresję w kolejnych badaniach oraz kliniczne cechy ryzyka raka tarczycy.

Wole, guzkowe, toksyczne

• Patrz artykuł nadczynność tarczycy.
• Wole wieloguzkowe toksyczne występuje częściej u pacjentów w starszym wieku.
• Nadczynność może być subkliniczna (zmniejszone stężenie TSH, prawidłowe stężenie fT3/fT4) lub jawna (zmniejszone stężenie TSH, zwiększone stężenie fT3/fT4).
• Autonomiczne gruczolaki mogą też występować w postaci pojedynczych guzków.

Rak tarczycy

• Patrz artykuł rak tarczycy.
• Występuje rzadko (w Polsce około 4200 przypadków rocznie).
• Zwykle lity, niebolesny guz i ewentualnie powiększone lokalne węzły chłonne.
• Szczególną uwagę należy zwrócić w przypadku wcześniejszej radioterapii w obrębie szyi i przypadków raka tarczycy w rodzinie.
• W przypadku stwierdzenia w badaniu palpacyjnym lub w badaniu USG zmian ogniskowych w tarczycy, należy, po uwzględnieniu klinicznych i ultrasonograficznych czynników ryzyka złośliwości zmian, rozważyć wskazania do biopsji cienkoigłowej (BACC) zgodnie z rekomendacjami PTN–NSO (2022).
• W przypadku podejrzenia raka tarczycy w wyniku z BACC, chorego należy skierować do leczenia operacyjnego.
  • Pooperacyjne badanie histologiczne potwierdza lub wyklucza rozpoznanie raka tarczycy.
• Scyntygrafia nie umożliwia rozróżnienia guzków łagodnych od złośliwych.

Zapalenie tarczycy, podostre (choroba de Quervaina)

• Patrz artykuł podostre ziarniniakowe zapalenie tarczycy.
• Najczęściej występuje u młodych kobiet i w średnim wieku.
• Choroba ta prawdopodobnie ma podłoże wirusowe, jej patogeneza nie została jeszcze ostatecznie ustalona.
• Rozwija się często w następstwie infekcji górnych dróg oddechowych.
• Ból w obszarze tarczycy, często promieniujący do uszu, któremu towarzyszą trudności w przełykaniu,  gorączka i osłabienie.
• Spektrum objawów jest bardzo szerokie, zazwyczaj jednak występują pogorszenie samopoczucia i silny ból okolicy szyi.
• Powiększenie i duża tkliwość tarczycy
  • Mogą wystąpić przejściowo kliniczne objawy nadczynności tarczycy (uwolnienie wcześniej wytworzonych hormonów z uszkodzonej tarczycy).
• Wysokie wartości OB/CRP, poziom fT4 może być nieznacznie podwyższony
• Na początku choroby zwykle nie ma podwyższonych przeciwciał autoimmunologicznych (mogą powstać w późniejszym czasie jako odpowiedź immunologiczna na uwalnianie antygenów tarczycy spowodowane stanem zapalnym).
• W badaniu USG widoczne ogniska o obniżonej echogeniczności, częściowo zlewające się
  • Zmiany cofające się w przebiegu choroby.

Przewlekłe zapalenie indukowane lekami

• Amiodaron (lek przeciwarytmiczny).
• Interferon α
• Lit.

Przyjmowanie preparatów zawierających jod

• Nadmierne przyjmowanie jodu w postaci mączki z alg morskich, środków kontrastowych zawierających jod lub suplementów diety, może spowodować niedoczynność tarczycy, a w niektórych przypadkach także jej nadczynność (np. w przypadku utajonej nadczynności tarczycy, przy występowaniu autonomicznego gruczolaka).

Niedobór jodu

• Patrz artykuł niedobór jodu.
• Powoduje ograniczenie wytwarzania hormonów przez tarczycę, reaktywny wzrost poziomu TSH, a tym samym zwiększenie wola poprzez proliferacyjny efekt TSH.

Wywiad

Typowe objawy nadczynności tarczycy

• Kołatanie serca (palpitacje).
• Tachykardia.
• Podwyższone ciśnienie skurczowe.
• Uczucie zmęczenia.
• Nerwowość.
• Drażliwość.
• Zmniejszenie masy ciała pomimo prawidłowego apetytu.
• Potliwość.
• Nietolerancja ciepła.
• Bezsenność.
• Biegunka.
• Zaburzenia miesiączkowania.
• Objawy oczne choroby Gravesa–Basedowa (światłowstręt, pieczenie, obrzęk powiek, ból za gałką oczną, podwójne widzenie, wytrzeszcz).
• Patrz też artykuł nadczynność tarczycy.

Typowe objawy niedoczynności tarczycy

• W przypadku w pełni rozwiniętej niedoczynności tarczycy występują następujące objawy:
  • osłabienie
  • nietolerancja zimna
  • bóle mięśni
  • zwiększona senność
  • wzrost masy ciała 
  • zaparcia
  • zawroty głowy
  • parestezje (zespół cieśni nadgarstka)
  • obfite krwawienia miesięczne (u kobiet w wieku rozrodczym)
  • wypadanie włosów
  • bradykardia i ciche tony serca
  • podwyższone ciśnienie rozkurczowe
  • zmiana barwy głosu (chrypka).
• Objawy związane z poszczególnymi narządami mogą występować z różnym nasileniem.
• Patrz też artykuł niedoczynność tarczycy.

Podejrzenie ucisku krtani lub tchawicy

• Duszność spowodowana wysiłkiem fizycznym.
• Wdechowy świst krtaniowy (stridor).

Trudności z przełykaniem

• W przypadku wola olbrzymiego może pojawić się niewielka dysfagia, natomiast znaczne zaburzenia drożności przełyku występują bardzo rzadko.
• W takich przypadkach należy wykluczyć inne przyczyny, wykonując gastroskopię lub badanie rentgenowskie.
• Pomocny może być również wynik rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej.

Bóle

• Występują rzadko i mogą wskazywać na proces zapalny, np. w przypadku podostrego zapalenia tarczycy (choroba de Quervaina).
• Krwawienie do wola może wywoływać ból i spowodować szybki wzrost wymiarów poszczególnych guzków.
• Duże, rosnące powoli wole, nie wywołuje zazwyczaj bólu, lecz może powodować dyskomfort i miejscowe uczucie ucisku.

Formy powiększenia wola

• Wole guzkowe i zróżnicowane nowotwory często rosną powoli.
• Torbiele, krwawienia z torbieli i krwawienia w dużym wolu mogą zwiększać rozmiar bardzo szybko.
• Rak anaplastyczny tarczycy i chłoniak mogą rosnąć bardzo szybko – pacjent z szybkim wzrostem zmian tarczycy wymaga pilnej diagnostyki endokrynologicznej.

Podejrzenie złośliwości zmiany

• Kliniczne cechy zwiększonego ryzyka złośliwości guzków tarczycy:
  • duży guzek >4 cm
  • guzek twardy, nieruchomy, zrośnięty z otoczeniem
  • szybko rosnący guzek/szybko rosnące guzki
  • przerzuty w węzłach chłonnych lub odległe
  • radioterapia w obrębie szyi i głowy w wywiadzie
  • pojawienie się guzka <14. lub >70. roku życia
  • porażenie nerwu krtaniowego wstecznego, szczególnie jednostronne (pojawienie się chrypki)
  • przypadki raka rdzeniastego tarczycy w wywiadzie rodzinnym.

Inne czynniki mogące powodować rozwój wola

• Stosowane leki.
• Przyjmowanie jodu.
• Niedawno przebyta infekcja wirusowa.
• Palenie tytoniu.
• Ekspozycja na promieniowanie jonizujące.
• Ciąża.

Badanie fizykalne

Ogólne

• Eutyreoza, nadczynność tarczycy lub niedoczynność tarczycy.
• Wymiary tarczycy
  • mała, powiększona 1– lub 2–krotnie w stosunku do prawidłowego rozmiaru
  • duża, powiększona ponad 2–krotnie w stosunku do prawidłowego rozmiaru.
• Kształt i konsystencja.
• Ruchomość tarczycy podczas przełykania.
• Ból podczas palpacji.
• Szyjne węzły chłonne.
• W miarę możliwości należy zidentyfikować podczas przełykania dolną krawędź tarczycy.
• Tarczyca (wole) może nie być wyczuwalna w czasie palpacji w przypadku występowaniu wola zamostkowego.

Szczególne uwarunkowania

Podejrzenie złośliwego charakteru zmiany

• Twarde, duże guzki.
• Zrośnięcie z otaczającą tkanką (brak możliwości przesunięcia).
• Podejrzane cechy guzka w badaniu USG (obniżona echogeniczność, zwłaszcza głęboka hipoechogeniczność, guzek lity, duża średnica, nieregularny obrys, brak objawu „halo”, mikrozwapnienia, nierównoległa orientacja/guzek „wyższy niż szerszy", ekspansja pozatarczycowa, wzmożony, chaotyczny przepływ krwi wewnątrz zmiany).
• Powiększone węzły chłonne, podejrzane cechy w badaniu USG.
• Wartość predykcyjna ultrasonograficznych kryteriów złośliwości jest niska, tzn. większość „podejrzanych” guzków nie jest guzkami złośliwymi.

Podejrzenie zapalenia tarczycy

• Ból przy palpacji.

Powikłania mechaniczne

• Ucisk tchawicy może spowodować duszność oraz towarzyszący wdechowy świst krtaniowy (stridor).
  • Duszność spoczynkowa oraz wdechowy świst krtaniowy (stridor) mogą być objawami znacznego ucisku tchawicy.
  • Wielkość wola nie musi być związana z zaburzeniami oddychania ocenionymi w spirometrii.¹⁰
  • W niektórych przypadkach spirometria pomaga rozróżnić niedrożność dróg oddechowych spowodowaną wolem od choroby płuc.
• Duszności i zastój żylny mogą się nasilać wskutek podniesienia ramion i odchylenia głowy do tyłu lub kichnięcia (objaw Pembertona).¹¹
• Różnicowanie przyczyn duszności:
  • choroby układu krążeniowo–oddechowego, zwłaszcza u starszych pacjentów
  • POChP/astma
  • ostre schorzenie lub zaostrzenie chorób współistniejących, np. nasilenie objawów niewydolności serca lub infekcja dróg oddechowych.
• Porażenie fałdów głosowych w przypadku zaburzenia nerwu krtabiowego wstecznego.

Badanie okulistyczne

• W przebiegu choroby Gravesa–Basedowa może wystąpić orbitopatia tarczycowa.
• Zespół Hornera (jednostronne ptosis – opadanie powieki, miosis – zwężenie źrenicy oka, enophthalmus – zapadnięcie gałki ocznej do oczodołu) oraz porażenie nerwu przeponowego lub krtaniowego wstecznego, mogą występować w przypadku łagodnego wola, lecz powinny także budzić podejrzenie nowotworu złośliwego.¹²

Badania uzupełniające

W ramach podstawowej opieki zdrowotnej

Badania laboratoryjne

• TSH (i fT4) – ocena funkcji tarczycy
  • w każdym przypadku wola prostego lub guzkowego, klinicznego podejrzenia zaburzeń funkcji tarczycy lub bólu tarczycy
  • subkliniczna lub jawna nadczynność tarczycy może występować w przypadku wola guzkowego z powodu obecności autonomicznego gruczolaka/rozlanej autonomii oraz w chorobie Gravesa–Basedowa
  • u pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy lub podostrym zapaleniem tarczycy, w początkowej fazie może wystąpić nadczynność tarczycy
  • subkliniczna i jawna niedoczynność tarczycy – najczęściej w przebiegu choroby Hashimoto.
• Przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty–TPO)
  • diagnostyka w kierunku choroby Hashimoto (przewlekłego limfocytarnego zapalenia tarczycy)
  • wysoki poziom przeciwciał anty–TPO może również występować w przypadku choroby Gravesa-Basedowa.
  • podwyższony poziom przeciwciał anty–TPO wskazuje na wyższe ryzyko zapalenia tarczycy, niedoczynności tarczycy.¹³
• Przeciwciała przeciw receptorom TSH (antyTSHR)
• Przeciwciała przeciw tyreoglobulinieanty (anty TG).

Badanie USG

• Złoty standard w diagnostyce wola guzkowego.
• Pozwala określić charakter zmiany i ocenić pozostały miąższ tarczycy oraz węzły chłonne.^2,14
• Dostępne są ultrasonograficzne kryteria dotyczące łagodnych i złośliwych guzów, jednoznaczne rozróżnienie nie jest jednak możliwe.¹⁵
  • Patrz też wole guzkowe.
• Ultrasonograficzne cechy zwiększonego ryzyka złośliwości guzków tarczycy:
  • głęboka hipoechogeniczność
  • nieregularny kształt
  • nierówne brzegi/granice
  • nierównoległa orientacja/guzek „wyższy niż szerszy"
  • mikrozwapnienia
  • ekspansja pozatarczycowa
  • podejrzane węzły chłonne szyjne.

Diagnostyka specjalistyczna

Badania laboratoryjne

• Kalcytonina
  • Zazwyczaj nie jest wymagana w diagnostyce wola.
  • Tylko w przypadku podejrzenia uwarunkowanego genetycznie raka rdzeniastego tarczycy (występowania choroby w rodzinie lub w przypadku współistnienia innych chorób (np. guz chromochłonny/zespół MEN).
• Badanie stężenia jodu w moczu.

Diagnostyka obrazowa

• Poszerzenie diagnostyki obrazowej wola guzkowego o badanie tomografii komputerowej, rezonans magnetyczny lub scyntygrafię tarczycy wykonywane jest jedynie w uzasadnionych przypadkach.

Badanie USG

• Ocena wielkości i ukrwienia tarczycy, okolicznych węzłów chłonnych.
• Ocena miąższu tarczycy i zmian ogniskowych.
• Możliwość wykonania biopsji aspiracyjnej pod kontrolą USG do analizy cytologicznej. 

Tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, badanie rentgenowskie

• Badanie metodą tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego
  • Niewymagane w przypadku wola niebudzącego podejrzeń.
  • Tomografia komputerowa/rezonans magnetyczny szyi lub klatki piersiowej.
    • Ewentualnie wskazane w przypadku cech ucisku na tchawicę oraz wola śródpiersiowego (zamostkowego).
  • Najbardziej precyzyjne wyniki daje rezonans magnetyczny.
  • Należy unikać stosowania środków kontrastowych zawierających jod, ponieważ może to uniemożliwiać diagnostykę i leczenie w zakresie medycyny nuklearnej przez kilka tygodni lub miesięcy.¹⁶
• RTG krtani/tchawicy/klatki piersiowej
  • W przypadku podejrzenia ucisku wola na struktury sąsiednie (wole olbrzymie lub zamostkowe).
  • Nie wymagane w przypadku niewielkiego wola.

W przypadku podejrzenia nowotworu złośliwego 

• Biopsja cienkoigłowa^5,17-18
  • Guzki tarczycy mogą być badane pod kątem ewentualnej złośliwości.
  • Ta metoda zapewnia stosunkowo wysoką czułość i swoistość w przypadku nowotworów złośliwych.
  • Badanie powinien przeprowadzić lekarz doświadczony w zakresie diagnostyki tarczycy.
  • Metoda jest mało inwazyjna i nie powoduje ryzyka ciężkich powikłań.
  • Ograniczeniem badania cytologicznego jest diagnostyka gruczolaka pęcherzykowego/raka pęcherzykowego i wariantu pęcherzykowego raka brodawkowatego.^19-21
    • W przypadku takiego obrazu cytologicznego wymagane jest badanie histologiczne (zabieg operacyjny).

Scyntygrafia

• Obecnie wykonywana jest rzadko, głównie w diagnostyce różnicowej nadczynności tarczycy oraz u pacjentów po leczeniu raka tarczycy.²²

Działania i zalecenia

• Wzrost wola jest powolny.
• W przypadku braku powikłań, podejrzenia nowotworu złośliwego oraz u osób w starszym wieku, postępowanie może być indywidualizowane, bez konieczności interwencji chirurgicznej.
  • W przypadku braku wskazań do zabiegu usunięcia tarczycy, zaleca się wykonywanie badań kontrolnych (badanie przedmiotowe, USG tarczycy i ewentualnie BACC oraz stężenie TSH). 
    • Częstość ich wykonywania należy ustalić indywidualnie dla każdego pacjenta, w zależności od rozpoznania i wcześniejszych wyników badań.
• Wole nietoksyczne rozlane
  • Zwykle nie zaleca się leczenia farmakologicznego.
  • Jedynie w nielicznych przypadkach (u osób młodych), można rozważyć próbę leczenia L–tyroksyną.
• Wole w przebiegu choroby Hashimoto
  • W przypadku występowania niedoczynności tarczycy należy wdrożyć do leczenia L–tyroksynę.
  • U pacjentów w stanie eutyreozy, oprócz systematycznej kontroli TSH, nie ma potrzeby wdrażania leczenia.
• Guzki tarczycy
  • Konieczna jest diagnostyka USG i ewentualnie BACC w razie wskazań, w celu wykluczenia raka tarczycy.
  • Niewielka liczba pacjentów mających wole guzkowe wymaga operacji.

Podostre zapalenie tarczycy (choroba de Quervaina)

• Patrz artykuł podostre ziarniniakowe zapalenie tarczycy.
• Łagodne przypadki można leczyć kwasem acetylosalicylowym lub niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ).
• Jeżeli choroba ma cięższy przebieg, pacjentom można podawać prednizolon.
• Amerykańskie wytyczne zalecają następujący schemat leczenia:²³
  • 40 mg prednizonu przez 1–2 tygodnie.
  • Następnie stopniowe zmniejszenie dawki przez 2–4 tygodnie, lub w razie potrzeby klinicznej, przez dłuższy czas.
  • Powolna redukcja dawki steroidów w niskim zakresie dawek (2,5 mg tygodniowo przy dawkowaniu 15–20 mg/dziennie) może zapobiec wystąpieniu nawrotów choroby.
• W przypadku objawów nadczynności tarczycy można stosować propranolol, w szczególnych przypadkach nasilonej nadczynności – krótkotrwale tyreostatyki.

Wskazania do skierowania do specjalisty/hospitalizacji

• W przypadku klinicznego podejrzenia nowotworu, pacjentów należy pilnie skierować na dalszą diagnostykę i leczenie.
• Pacjenci, u których występuje ucisk krtani lub tchawicy, powinni być skierowani do zabiegu chirurgicznego.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Wole.
• Guzki tarczycy.

Ilustracje

Prawidłowy wygląd tarczycy z górną częścią przełyku, obraz z badania USG (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de ©Albertinen-Diakoniewerk e. V., Hamburg).

Pojedynczy guzek tarczycy po prawej stronie, obraz z badania USG (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de ©Albertinen-Diakoniewerk e. V., Hamburg).

Wole wieloguzkowe, obraz z badania USG, duży guzek w lewym płacie tarczycy (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de ©Albertinen-Diakoniewerk e. V., Hamburg).

Rozlane wole, obraz z badania USG (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de ©Albertinen-Diakoniewerk e. V., Hamburg).

Rak tarczycy, obraz z badania USG: guzek o niskiej echogeniczności, brak objawu „halo”, mikrozwapnienia, niejednorodne (dzięki uprzejmości sonographiebilder.de ©Albertinen-Diakoniewerk e. V., Hamburg).

Źródła