Czym jest zmęczenie i brak sił?

Zmęczenie może objawiać się jako osłabienie, brak energii, wyczerpanie, znużenie, szybko występujące uczucia przemęczenia oraz senności. Może mieć wiele, często powiązanych ze sobą, przyczyn natury fizycznej, psychicznej i społecznej. Często nie da się jednoznacznie ustalić jego powodu.

Długo utrzymujące się zmęczenie to stan trwający co najmniej miesiąc, natomiast uczucie przewlekłego zmęczenia to trwałe lub nawracające dolegliwości, które występują przez co najmniej sześć miesięcy.

Wielu pacjentów cierpiących z powodu zmęczenia decyduje się skorzystać z pomocy lekarza. W niektórych przypadkach zmęczenie stanowi główną przyczynę wizyty, a w innych jest tylko jednym z wielu czynników. Pacjenci często zgłaszają się do lekarza z obawy przed tym, że te dolegliwości mogą być spowodowane chorobą.

Przyczyna

Zmęczenie i brak sił mogą mieć różne przyczyny. W niektórych przypadkach ich powodem są zaburzenia psychiczne lub fizyczne. Często nie da się jednak znaleźć jednoznacznej przyczyny. Uczucie zmęczenia najczęściej stanowi reakcję na stres i codzienne obciążenia. Może być jednak także spowodowane brakiem aktywności fizycznej, niekiedy w związku z nadwagą.

Inne możliwe przyczyny to:

• zaburzenia psychiczne, przede wszystkim depresja i zaburzenia lękowe
• zaburzenia snu
• niedokrwistość (anemia)
• niedoczynność tarczycy
• choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, choroby płuc (POChP), niewydolność nerek, niewydolność serca, choroby reumatyczne, choroby nowotworowe
• infekcje dróg oddechowych
• mononukleoza
• działania niepożądane określonych leków, takich jak np. benzodiazepiny, leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, leki przeciwhistaminowe, leki na nadciśnienie tętnicze, opiaty, leki na chorobę Parkinsona i choroby nowotworowe
• celiakia
• chrapanie i zespół bezdechu sennego
• zły stan fizyczny
• niedożywienie.

Tylko niewielka część pacjentów spełnia (kontrowersyjne) kryteria zespołu przewlekłego zmęczenia.

Co do zasady uczucie zmęczenia może towarzyszyć praktycznie wszystkim chorobom. Nie stanowi typowego objawu żadnej z nich. W przypadku chorób fizycznych występują zazwyczaj jeszcze inne objawy.

Kiedy warto skorzystać z pomocy lekarza?

Na wizytę u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej warto umówić się wówczas, gdy uczucie zmęczenia utrzymuje się ponad dwa do trzech tygodni pomimo prób wyciszenia, ograniczenia stresu, zdrowej diety i przyjmowania wystarczającej ilości płynów.

Do lekarza należy zgłosić się w trybie pilnym w następujących przypadkach:

• w razie nietypowego krwawienia, takiego jak krwawienie z jelita, krwioplucia lub krwawych wymiotów oraz w przypadku krwawienia ze skóry pomimo braku skaleczenia
• w przypadku pojawienia się silnych bólów brzucha, okolic miednicy lub pleców
• w razie utrzymujących się przez dłuższy czas silnych bólów głowy
• w przypadku ostrego, silnego bólu w klatce piersiowej, duszności, nieregularnego bicia serca lub uczucia zbliżającego się omdlenia.

Diagnostyka

Brak sił może być spowodowany różnymi dolegliwościami. Bardzo często przyczyną tego stanu jest stres, pośpiech i obciążenie psychiczne, w takim przypadku nie ma potrzeby wykonywania kompleksowych badań. W innych przypadkach przyczynę jest jednak znacznie trudniej ustalić. Zależnie od tego, jakie potencjalne przyczyny tego stanu określi lekarz, biorąc pod uwagę występujące objawy, pomocne mogą być różnego rodzaju badania.

Lekarz zada kilka pytań dotyczących objawów, codziennych problemów, osobistych trudności, nawyków związanych ze snem, wcześniejszych chorób oraz przyjmowanych leków. Wykona również ogólne badanie przedmiotowe. Obmaca podczas niego węzły chłonne, a także zmierzy puls i ciśnienie krwi. W ustaleniu przyczyny braku sił mogą także pomóc badania krwi. Dalsze badania należy wykonywać tylko w przypadku budzących podejrzenia wyników.

Dodatkowe informacje

• Zmęczenie i wyczerpanie – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent