Co to jest nadwyrężenie pachwiny?

Nadwyrężenie pachwiny (lub nadwyrężenie przywodzicieli) to przeciążenie, zapalenie i/lub uszkodzenie, ewentualnie też rozerwanie włókien mięśni przywodzicieli stawu biodrowego. Do grupy przywodzicieli biodra należy sześć różnych mięśni, których przyczepy początkowe znajdują się na kości łonowej (os pubis), a końcowe na tylnej powierzchni kości udowej. Mięśnie ułożone są w kilku warstwach, a ich funkcją jest przywodzenie uda i zginanie biodra. 

Do nadwyrężenia przywodzicieli dochodzi albo po długotrwałym przeciążeniu, albo w wyniku ostrego urazu z zerwaniem włókien mięśniowych. Niedostateczne leczenie lub zbyt szybkie wznowienie aktywności sportowej może prowadzić do przewlekłych dolegliwości.

Nadwyrężenie pachwiny jest częstym problemem u osób aktywnych fizycznie, zwłaszcza uprawiających sporty wyczynowe. Dyscyplinami, w których najczęściej dochodzi do nadwyrężenia są: piłka nożna, piłka ręczna, łyżwiarstwo i biegi krótkodystansowe. Przeciążenia z kolei najczęściej spotykane są u jeźdźców, hokeistów i narciarzy biegowych. Według badań, na 100 piłkarzy nożnych przypada 10–18 urazów. Badania wskazują również, że uszkodzenie przywodzicieli jest najczęstszą przyczyną nadwyrężenia pachwiny. Spośród mięśni przywodzicieli uda najczęściej urazowi ulega przywodziciel długi (m. adductor longus).

Przyczyny 

Urazy przywodzicieli zwykle powstają w wyniku gwałtownego ruchu do boku np. podczas wślizgu w piłce nożnej lub nagłego ruchu wymijającego. Na przywodziciele działają duże siły szczególnie wtedy, gdy sportowiec nagle zmienia kierunek ruchu. W piłce nożnej urazy przywodzicieli występują również w sytuacjach, gdy zawodnik próbuje kopnąć piłkę, podczas gdy przeciwnik blokuje strzał. W nadwyrężeniu przywodzicieli mogą zdarzać się częściowe lub całkowite przerwania włókien mięśniowych. Przyczyną jest zwykle przeciążenie w miejscu przejścia brzuśca mięśnia w ścięgno lub w obrębie przyczepu ścięgna na kości łonowej.

Najczęstszą przyczyną przewlekłych zaburzeń ścięgien jest zbyt szybko zakończona rehabilitacja po ostrym naderwaniu jednego z mięśni przywodzicieli i przedwczesne wznowienie aktywności sportowej.

Czynnikami ryzyka są: wcześniej przebyty uraz, osłabienie tkanki łącznej (związane z wiekiem) oraz uprawianie niektórych sportów.

Objawy

W przypadku długotrwałego przeciążenia pacjenci najpierw zauważają rozlany ból w okolicy pachwiny i wewnętrznej strony uda. Dolegliwości stopniowo stają się przewlekłe, a ból promieniuje do wewnętrznej strony uda. Niektórzy odczuwają też ból w mięśniu prostym brzucha, np. podczas wykonywania przysiadów. Bólowi towarzyszy sztywność, zwłaszcza rano i na początku treningu. Gdy mięśnie się rozgrzeją, sztywność ustępuje, ale ból narasta. Po zakończeniu treningu sztywność powraca.

W przypadku ostrego nadwyrężenia, pacjenci mają wrażenie nagłego rozerwania lub odczuwają kłujący ból w okolicy pachwiny. Pierwotne, intensywne wrażenie bólowe znika w sekundę, w jego miejsce natomiast pojawia się silny ból o charakterze rozproszonym. Niemożność przyciągnięcia uda do wewnątrz (addukcja) wskazuje na poważne rozerwanie mięśni.

Przewlekłe nadwyrężenie jest zazwyczaj konsekwencją niedostatecznego leczenia uprzedniego przeciążenia lub urazu. Pacjenci często są niecierpliwi i chcą szybko wrócić do uprawiania sportu, co może prowadzić do przewlekłego zaburzenia ścięgien. Charakterystyczny jest niewyraźny ból i sztywność w okolicy pachwiny występujące rano i po aktywności sportowej. Po pewnym czasie pacjenci nie są już w stanie ukończyć treningu i w niektórych przypadkach mogą odczuwać ból nawet podczas spokojnego chodzenia.

Diagnostyka

Wywiad lekarski (anamneza) i opis przebiegu urazu nakierowują zwykle na rozpoznanie. Dolegliwości w okolicach pachwin mogą mieć jednak wiele różnych przyczyn, dlatego postawienie dokładnej diagnozy nie zawsze jest łatwe. W wielu przypadkach podczas badania fizykalnego lekarze tłumaczą uszkodzenie mięśni przywodzicieli urazem. Ważne jest, aby jednocześnie wykluczyć inne przyczyny, takie jak np. przepuklina przepuklinę pachwinową.

Jeśli rozpoznanie nie jest pewne, w niektórych przypadkach wykonuje się badanie rentgenowskie, ultrasonograficzne lub rezonans magnetyczny (RM).

Terapia

Pierwotnym celem leczenia jest uśmierzenie bólu, w drugiej kolejności rehabilitacja mięśni i profilaktyki nawrotom choroby.

W przypadku ostrego urazu należy zastosować typowe środki pierwszej pomocy obejmujące odpoczynek, chłodzenie, ucisk uszkodzonej okolicy i elewację kończyny. Przez pierwszych kilka dni należy używać kul ortopedycznych podczas chodzenia, aby złagodzić ból. Rozciąganie mięśni w ostrym okresie choroby może według niektórych ekspertów pogorszyć stan, a nawet spowodować trwałe uszkodzenie.

W przypadku przeciążenia i dolegliwości o charakterze przewlekłym, leczenie koncentruje się na różnych rodzajach treningu. Jest to długotrwałe postępowanie zachowawcze, często trwa 4–6 miesięcy lub dłużej. Na początku należy zrezygnować z jakiejkolwiek aktywności sportowej. Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi zadowalającego efektu po okresie 6–12 miesięcy, można rozważyć zabieg operacyjny.

Na początku leczenia podaje się zazwyczaj leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (NLPZ). Stosowanie iniekcji z glikokortykosteroidów jest kwestią sporną. Leczenie takie wydaje się być tylko chwilowo skuteczne, w dłuższej perspektywie bowiem nasila problemy, powodując dodatkowo osłabienie i tak już uszkodzonych przyczepów ścięgien. Nie ma też rzetelnych badań naukowych na temat działania glikokortykosteroidów podawanych w postaci iniekcji.

Rehabilitacja

Nie należy zapominać, że najczęstszą przyczyną przewlekłych dolegliwości jest zbyt intensywna rehabilitacja i zbyt wczesny powrót do uprawiania sportu. Ból nie może narastać ani w trakcie, ani po zakończeniu ćwiczeń.

Ćwiczenia bierne rozpoczyna się, jak tylko pacjent jest w stanie wytrzymać je bez zgłaszania bólu. Po pewnym czasie można ostrożnie wprowadzić ćwiczenia wzmacniające mięśnie. Obciążenie należy zwiększać stopniowo. Zalecane są ćwiczenia z obciążeniem, które jednocześnie rozciągają mięśnie (ćwiczenia ekscentryczne). W treningu należy jednocześnie uwzględnić ćwiczenia wzmacniające zginacze bioder i mięśnie brzucha. Ilość powtórzeń należy stopniowo zwiększać do 30–40. Zalecane są także ćwiczenia równowagi wraz z ćwiczeniami rozciągającymi. Po pewnym czasie można rozpocząć treningi na rowerze stacjonarnym. Gdy wszystkie dotychczasowe ćwiczenia będą przez pacjenta wykonywane z dużą intensywnością i bez zgłaszania bólu, dopiero wówczas można rozpocząć trening na bieżni.

Profesjonalny trening dla danej dyscypliny sportu można natomiast wznowić w sposób ostrożny pod warunkiem odzyskania pełnej ruchomości bezbólowej obu kończyn i prawidłowej siły mięśni przywodzicieli. Powrót do pełnej aktywności sportowej musi następować stopniowo. Ta część programu rehabilitacji może trwać 3–6 miesięcy.

Leczenie chirurgiczne

W rzadkich przypadkach całkowitego rozerwania ścięgien przywodzicieli lub w sytuacji braku poprawy po leczeniu zachowawczym, można rozważyć leczenie operacyjne.

Polega ono na przecięciu ścięgna (tenotomia) lub zszycia uszkodzonego mięśnia. Zabieg może być wykonany w znieczuleniu miejscowym. Po operacji pacjent przez kilka dni porusza się z pomocą kul łokciowych w celu odciążenia kończyn, do czasu odzyskania możliwości pełnego obciążania mięśni. Czynne i bierne ćwiczenia rozciągające można rozpocząć wcześnie i stopniowo uzupełniać je ćwiczeniami wzmacniającymi. Po 2–3 tygodniach możliwy jest lekki trening na rowerze stacjonarnym, a po około 6 tygodniach można rozpocząć treningi na bieżni. Z reguły sportowcy wracają w pełni do aktywności sportowej po okresie 10–12 tygodni. Po operacji mogą się wprawdzie utrzymywać jeszcze niewielkie dolegliwości, rzadko jednak przeszkadza to w odzyskaniu pełnej sprawności.

Rokowanie

Rokowanie zależy od tego, czy przeprowadzona została odpowiednia rehabilitacja. Zbyt szybkie zakończenie procesu rehabilitacji i wznowienie aktywności ruchowej specyficznej dla danej dyscypliny sportu zwiększają ryzyko nawrotów i pojawienia się dolegliwości przewlekłych. Według pewnego badania z 1980 roku, 42% sportowców ze stwierdzonym nadwyrężeniem pachwiny wróciło do aktywności fizycznej dopiero po 20 tygodniach od pierwotnego urazu.

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie przywodziciele mogą temu urazowi. Odpowiednio intensywna rozgrzewka i rozciąganie mięśni zarówno przed, jak i po treningu jest również uważane jako skuteczny środek zapobiegający nawrotom choroby.

Dodatkowe informacje

• Przepuklina pachwinowa ( hernia inguinalis)
• Tendinopatia mięśni przywodzicieli uda – Informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent