Złamania w obrębie stawu skokowego stanowią około 15% wszystkich urazów stawów. Najczęściej dotyczą one zewnętrznej (bocznej) kostki. Urazy te są szczególnie częste wśród osób młodszych oraz starszych.

Staw skokowy

Stawy skokowe są bardzo podatne na urazy, ponieważ muszą nie tylko zapewniać dużą ruchomość, ale także dźwigać cały ciężar ciała. Staw skokowy składa się z pięciu kości: kości piszczelowej (tibia), strzałkowej (fibula), piętowej (calcaneus), skokowej (talus) oraz łódkowatej (os naviculare). Stabilizację stawu zapewniają więzadła znajdujące się po stronie kostki wewnętrznej (przyśrodkowej), kostki zewnętrznej (bocznej) oraz pomiędzy kośćmi piszczelową i strzałkową.

Staw skokowy umożliwia głównie ruchy w górę i w dół (zgięcie i prostowanie stopy), a także rotację stopy na zewnątrz (supinacja) i do wewnątrz (pronacja) między kością skokową a piętową.

Rodzaje urazów

W klasyfikacji Webera wyróżnia się trzy główne typy złamań stawu skokowego: Typ A, B i C. Klasyfikacja ta zależy od lokalizacji złamania kości strzałkowej. Im wyżej znajduje się złamanie, tym większe ryzyko uszkodzenia więzozrostu i utraty stabilności stawu.

• Złamanie typu A odnosi się do złamania kostki z uszkodzeniem kości strzałkowej poniżej więzozrostu. W tym przypadku rzadko dochodzi do zerwania więzadła między kością piszczelową a strzałkową.
• Złamanie typu B to złamanie z uszkodzeniem kości strzałkowej na wysokości więzozrostu, co może prowadzić do uszkodzenia samego więzozrostu.
• Złamanie typu C charakteryzuje się złamaniem kości strzałkowej nad więzozrostem, zawsze z uszkodzeniem więzozrostu.

Mechanizmy urazu

Najczęstszym mechanizmem urazu stawu skokowego jest skręcenie z nadmierną inwersją, które zwykle ma miejsce podczas stawiania kroku lub skoku. W tym przypadku stopa zgina się do wewnątrz przy jednoczesnym obrocie na zewnątrz. Przeciwny ruch, tzw. wywinięcie, obejmuje rotację zewnętrzną stopy i jej wyprost.

Stabilność stawu skokowego jest wyższa w przypadku urazów wywinięcia niż inwersji. Inne mechanizmy urazu to np. skok z dużej wysokości, upadek lub bezpośredni uraz siłą.

Do jednej trzeciej urazów przyczyniają się czynniki takie jak spożycie alkoholu i śliskie powierzchnie. Otyłość również zwiększa ryzyko poważniejszych urazów stawu skokowego.

Diagnostyka

W przypadku urazu stawu skokowego najczęściej dochodzi do skręcenia, które wiąże się z bólem, obrzękiem i utratą funkcji. Objawy złamania obejmują nieprawidłowe ułożenie kończyny, obrzęk, tkliwość przy ucisku na kość, zasinienie oraz trudności w obciążaniu stopy.

W celu dokładnej diagnozy, lekarz ocenia ruchomość stawu skokowego, stan stawu kolanowego oraz stopę. Często wykonuje się również badania neurologiczne i naczyniowe w celu wykluczenia uszkodzeń nerwów lub naczyń krwionośnych.

Najczęściej wykonuje się zdjęcia rentgenowskie stawu skokowego w różnych projekcjach, a w przypadku poważniejszych urazów – tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (RM).

Terapia

Celem leczenia jest przywrócenie pełnej funkcji stawu skokowego. Terapia powinna być wdrożona jak najszybciej, aby uniknąć powikłań i przyspieszyć powrót do zdrowia. W zależności od rodzaju złamania, leczenie może obejmować zarówno terapię zachowawczą, jak i operacyjną.

Pierwsza pomoc w przypadku złamania stawu skokowego obejmuje chłodzenie, uniesienie stopy, odpoczynek oraz zabezpieczenie stawu. Należy podać środki przeciwbólowe i przeprowadzić badanie pod kątem uszkodzenia nerwów oraz naczyń krwionośnych. W przypadku złamania otwartego konieczne jest założenie jałowego opatrunku.

Terapia zachowawcza jest stosowana w przypadku złamań kostek (malleoli) z uszkodzeniem kości strzałkowej poniżej więzozrostu, bez uszkodzenia więzozrostu. Tego typu złamania mogą być leczone poprzez unieruchomienie w szynie gipsowej lub bandażu podtrzymującym przez okres 6 tygodni. Po tym czasie możliwe jest częściowe obciążenie stopy. Zaleca się również wczesną fizjoterapię.

Operacja jest konieczna w przypadku złamań z rozległym przemieszczeniem, złamań otwartych lub uszkodzenia nerwów i naczyń. Operacja powinna odbyć się w ciągu 6–8 godzin od urazu, jeśli tylko jest to możliwe. W przypadku dużego obrzęku operację odkłada się na później, a złamanie jest początkowo nastawiane i unieruchamiane. Złamania boczne stabilizuje się śrubami lub płytkami, a w przypadku złamań przyśrodkowych stosuje się śruby. Po operacji pacjent jest unieruchomiony, a rehabilitacja jest podobna do leczenia zachowawczego.

Powikłania

Złamania z rozległym przemieszczeniem mogą prowadzić do uszkodzenia skóry (martwica), jeśli nie są odpowiednio zaopatrzone. Złamania otwarte niosą ze sobą ryzyko zakażenia. Silny obrzęk może doprowadzić do zespołu ciasnoty przedziałów powięziowych, powodując uszkodzenie mięśni, nerwów i ścięgien. Niewłaściwe gojenie może prowadzić do niestabilności stawu, przewlekłego bólu, sztywności lub artrozy.

Rokowanie

Rokowanie jest zwykle dobre, jeśli uraz jest odpowiednio zdiagnozowany i leczony. W przypadku skomplikowanych złamań otwartych rokowanie może być mniej korzystne. Złamania bez przemieszczenia mają zazwyczaj dobre rokowanie i goją się szybko, zwłaszcza przy odpowiedniej rehabilitacji.

Dodatkowe informacje

• Złamania (złamania kości)
• Złamania w stawie skokowym – Informacje dla personelu medycznego

Ilustracje

Kości stopy od tyłu

 

Autorzy

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
• Marie-Christine Fritzsche, lekarka, Freiburg