Co to jest przepuklina?

Przepuklina to patologiczne uwypuklenie zawartości jamy ciała przez otwór w powłokach, zwanym miejscem o obniżonej oporności, zazwyczaj występujące w jamie brzusznej. Objawia się jako kulista opuchlizna, która może być widoczna podczas stania prosto, kaszlu lub wzmożonego ciśnienia w jamie brzusznej. W wypukłości, zwanej też workiem przepuklinowym, znajduje się tkanka tłuszczowa lub część jelita, wypchnięta przez szczelinę w ścianie brzucha. Czasami mogą pojawić się ból lub dyskomfort jeszcze przed widocznym wystąpieniem przepukliny. Jej rozmiar oraz dolegliwości mogą z czasem się zwiększać.

Przepukliny występują głównie w następujących czterech obszarach:

1. w okolicy pępka: przepuklina pępkowa, szczególnie częsta u dzieci
2. w okolicy pachwiny: przepuklina pachwinowa 
3. w obszarze przejścia między pachwiną a udem: przepuklina udowa
4. w okolicy wcześniejszych blizn chirurgicznych: przepuklina w bliźnie pooperacyjnej

Najczęstszym rodzajem przepukliny jest przepuklina pachwinowa (80%), chłopcy i mężczyźni są dotknięci znacznie częściej niż dziewczęta i kobiety.

Co to jest przepuklina uwięziona?

Przepuklina może zawierać pętle jelita, które przechodzą przez wrota przepukliny na zewnątrz do worka przepuklinowego. Jeśli pętle jelitowe zostaną uwięzione w miejscu przejścia lub w worku przepuklinowym i nie można ich wepchnąć z powrotem do jamy brzusznej, nazywa się to „przepukliną uwięzioną” lub uwięźnięciem. Dotknięty obszar bardzo boli i jest wrażliwy na dotyk. Ze względu na wysokie ryzyko powikłań, pacjenci muszą być operowani tak szybko, jak to możliwe. 

Przyczyny

Przepuklina pachwinowa u chłopców jest spowodowana zstąpieniem jąder z jamy brzusznej do moszny podczas rozwoju embrionalnego. „Kanał”, w którym jądra przesuwają się w dół, może stać się słabym punktem w ścianie brzucha, przez który może później przedostać się tkanka z brzucha lub część pętli jelitowych. Na zewnątrz brzucha przepuklina objawia się kulistą opuchlizną w okolicy pachwiny. Zwykle można tę „kulkę” bez problemu wepchnąć z powrotem do jamy brzusznej. Czasami jednak może dojść do obrzęku wrót przepukliny, tak że pętla jelita, znajdująca się w worku przepuklinowym, zostaje zaciśnięta. Może to prowadzić do przerwania dopływu krwi do pętli jelitowej. Jeśli wada ta nie zostanie naprawiona tak szybko, jak to możliwe, dotknięty nią obszar jelita obumrze. Ponadto możliwa jest niedrożność jelit oraz istnieje ryzyko ciężkiego i zagrażającego życiu zakażenia jamy brzusznej (zapalenie otrzewnej).

Objawy i dolegliwości

W większości przypadków przepuklina pachwinowa u dziecka lub osoby dorosłej jest znana, choć zdarza się, że objawy pojawiają się po raz pierwszy wraz z uwięzieniem przepukliny. Występuje silny ból w okolicy przepukliny; ponadto zawartość przepukliny nie może zostać wepchnięta z powrotem do jamy brzusznej, nawet gdy pacjent leży i jest rozluźniony. Inne typowe objawy to nudności, wymioty i gorączka.

U niemowląt przepuklina uwięziona może objawiać się wyłącznie zwiększoną drażliwością, której czasami towarzyszą problemy z karmieniem, silny niepokój i gwałtowny płacz.

Rozpoznanie

Jeśli występuje silny ból w okolicy przepukliny i widoczna jest przepuklina, której nie można wepchnąć, rozpoznanie jest łatwe. U niemowląt może to być jednak trudniejsze ze względu na niejasne objawy.

Jeśli przepuklina uwięziona nie zostanie rozpoznana na czas, istnieje ryzyko wystąpienia stanu zapalnego, a w najgorszym przypadku wstrząsu i ciężkiego zakażenia. Skóra nad przepukliną może być opuchnięta.

Uwięziona przepuklina wymaga natychmiastowego leczenia w szpitalu. Po przybyciu na oddział ratunkowy zwykle wykonuje się badanie ultrasonograficzne (USG), a jeśli wyniki są niejasne, również tomografie komputerową (TK) jamy brzusznej. W tym przypadku uwięzione jelito może być wyraźnie widoczne.

Leczenie

Leczenie ma na celu usunięcie uwięźnięcia, a tym samym przywrócenie prawidłowego przepływu krwi do jelita.

W przypadku pogorszenia ogólnego stanu fizycznego i dalszych objawów (silny ból, gorączka) należy natychmiast wykonać zabieg chirurgiczny. Może się wtedy okazać, że dotknięta pętla jelitowa jest już obumarła (nekrotyczna). Wtedy podczas zabiegu chirurgicznego całkowicie usuwa się nekrotyczny odcinek jelita.

Podczas operacji chirurg przesuwa tkankę, która została wypchnięta na zewnątrz, z powrotem do jamy brzusznej i zamyka szczelinę w ścianie brzucha. Często obszary te są wzmacniane siatką; zmniejsza to ryzyko powstania nowej przepukliny (przepuklina pachwinowa, operacja). 

Środki zapobiegawcze

Chłopcy z niezstąpionymi jądrami i jednoczesną przepukliną pachwinową są narażeni na zwiększone ryzyko uwięzienia jąder w przepuklinie i uszkodzenia ich. Dlatego należy niezwłocznie przeprowadzić operację.

Rokowania

W większości przypadków rokowania są bardzo dobre, chociaż ryzyko jest wyższe niż w przypadku operacji planowej. Tylko w rzadkich przypadkach osoby dotknięte przepukliną cierpią na przewlekły ból w miejscu wykonania zabiegu.

Dodatkowe informacje

• Przepuklina
• Operacja przepukliny pachwinowej u dzieci
• Operacja przepukliny pachwinowej u dorosłych
• Przepuklina pachwinowa — informacje dla lekarzy

Ilustracje

Przepuklina pachwinowa

Autorzy

• Marcin Major, lekarz, Kraków (recenzent)
• Susanne Meinrenken, dr n.med., Brema