Cytomegalowirus

Regional content

Content

Cytomegalowirus — co to jest?

Cytomegalowirus (CMV) należy do grupy wirusów opryszczki i nazywany jest również ludzkim herpeswirusem 5 (HHV-5). Jak wszystkie wirusy opryszczki, CMV pozostaje w organizmie człowieka przez całe życie po pierwszym zakażeniu. Szacunkowo ok. 50% populacji miało już kontakt z CMV.

U osób z prawidłową odpornością zakażenie CMV przebiega zwykle bezobjawowo lub z jedynie niejednoznacznymi objawami, takimi jak ból gardła, kaszel, gorączka, ból głowy i zmęczenie. Jednak w przypadku osłabienia odporności zakażenie może przybrać ciężki przebieg i np. doprowadzić do uszkodzenia siatkówki oka i płuc. Szczególnie niebezpieczne jest pierwsze zakażenie w czasie ciąży, ponieważ przeniesienie na nienarodzone dziecko może w niektórych przypadkach doprowadzić do ciężkiego uszkodzenia narządów u dziecka.

Przenoszenie

Ponieważ po pierwszym zakażeniu wirus pozostaje w niektórych komórkach ciała, może się stale reaktywować i namnażać. Reaktywacja, podobnie jak pierwotne zakażenie, przebiega zwykle bezobjawowo. Zakażenie przez nosiciela jest więc możliwe przez całe życie.

Wirus może być obecny we wszystkich płynach ustrojowych, np. we łzach, ślinie, moczu, wydzielinach narządów płciowych, a także krwi. Drogami przenoszenia są więc pocałunki, kontakty seksualne, transfuzje krwi oraz przeszczepy organów i szpiku kostnego. Ponieważ CMV jest wydzielany również do mleka matki, ponad 1/3 wszystkich niemowląt ulega zakażeniu podczas karmienia piersią.

Ryzyko dla nienarodzonego dziecka jest szczególnie duże, jeśli matka zostanie zakażona po raz pierwszy w pierwszym trymestrze ciąży. W tym okresie w 1 na 5 przypadków dochodzi do przeniesienia wirusa na płód. U około połowy nowo zakażonych nienarodzonych dzieci dochodzi do poważnych trwałych wad rozwojowych. W ostatnim trymestrze ciąży wskaźnik przenoszenia na dziecko wynosi 80%. Na tym etapie jednak zakażenie prawdopodobnie nie powoduje już żadnych uszkodzeń.

Dzieci zakażone przed lub po urodzeniu mogą często wydzielać duże ilości wirusa do 3. roku życia. U niektórych wydzielanie wirusa trwa do 8. roku życia. Istnieje zatem wysokie ryzyko przeniesienia choroby w przypadku kontaktu z kobietami w ciąży lub osobami z osłabioną odpornością.

Okres wylęgania (czas pomiędzy zakażeniem a wystąpieniem choroby) wynosi od 4 do 6 tygodni.

Czynniki ryzyka

Przez bliski kontakt z osobami zakażonymi, które mają wysokie miano wirusowe, np. małymi dziećmi, niektóre grupy osób są bardziej narażone na zakażenie niż inne (np. osoby pracujące w placówkach opieki nad dziećmi). Dlatego szczególnie ważna jest tutaj odpowiednia higiena rąk, tj. regularne mycie rąk wodą z mydłem.

Osłabienie odporności spowodowane lekami, np. po przeszczepie, lub z powodu chorób, takich jak , również sprzyja zakażeniu CMV.

Objawy

W większości przypadków choroba przebiega bezobjawowo. U niektórych chorujących osób pojawia się obraz mononukleozy, której często nie można odróżnić od gorączki gruczołowej (choroby Pfeiffera) wywołanej przez wirus Epsteina-Barr. Występuje gorączka, osłabienie, bóle głowy i kończyn, a także zmiany w składzie białych krwinek. Przy mononukleozie związanej z CMV rzadziej występuje , powiększenie śledziony (splenomegalia) i wysypki skórne. W innych przypadkach zakażenia CMV mogą występować tylko niejednoznaczne objawy zakażenia wirusowego, np. gorączka, dreszcze, zmęczenie, osłabienie, ból gardła i kaszel.

Zakażenie CMV w łonie matki (wrodzone) może prowadzić m.in. do uszkodzenia słuchu i wzroku, zwapnienia mózgu, zatrzymania wody wewnątrz czaszki, wad zębowych, trudności w nauce lub opóźnień wzrostu i rozwoju.

U osób z nabytym niedoborem odporności lub z wrodzonym niedoborem odporności lub w trakcie terapii immunosupresyjnej (farmakologicznej), a także u noworodków, zakażenie może powodować powikłania i uszkadzać liczne układy narządowe, takie jak płuca, wątrobę, jelita i oczy.

Diagnostyka

Ponieważ zakażenie CMV jest często bezobjawowe, można być nosicielem wirusa, nie wiedząc o tym. Zwykle nie jest wskazane sprawdzanie, czy ktoś miał kontakt z wirusem czy nie. W opiece prenatalnej w niektórych przypadkach oferowany jest test na obecność wirusa CMV.

W przypadku wystąpienia objawów sugerujących zakażenie CMV zbiera się historię choroby (np. czy jest kontakt z małymi dziećmi) i przeprowadza się badanie fizykalne pod kątem oznak choroby. Ponadto pobiera się krew i niekiedy bada na obecność przeciwciał przeciwko CMV (test serologiczny). Jeśli przeciwciała są obecne, świadczy to o tym, że doszło do kontaktu z wirusem cytomegalii. W zależności od rodzaju przeciwciał można ewentualnie stwierdzić, czy doszło do nowego zakażenia CMV. W razie potrzeby wykonuje się testy na inne patogeny wirusowe (m.in. EBV), gdyż mogą one powodować podobny obraz kliniczny.

Terapia

U osób o prawidłowej odporności zwykle nie jest wskazana żadna terapia. Także u osób, które są seropozytywne pod względem CMV (są nosicielami przeciwciał przeciwko CMV) nie są wymagane żadne specjalne środki.

U osób z obniżoną odpornością w przypadku zakażenia CMV można podawać tzw. leki wirusostatyczne, które hamują namnażanie się wirusa i zwykle dają dobry efekt. U zakażonych noworodków możliwe jest stosowanie poza wskazaniami rejestracyjnymi, tj. pomimo braku pozwolenia na dopuszczenie do stosowania leków przeciwwirusowych u dzieci. Nie zaleca się leczenia wirusostatycznego u kobiet w ciąży i karmiących piersią.

Kobiety w ciąży, które nie mają przeciwciał przeciwko CMV (są seronegatywne), oraz seronegatywne osoby z obniżoną odpornością powinny podjąć działania profilaktyczne. Należy unikać bliskiego kontaktu ze śliną i błonami śluzowymi, zwłaszcza w przypadku małych dzieci, np. całowanie, wycieranie nosa i ust, oblizywanie smoczków. Szczególnie w przypadku dzieci poniżej 3. roku życia należy również unikać kontaktu z moczem. Przedmioty i powierzchnie, które miały kontakt ze śliną i moczem małych dzieci, powinny być regularnie czyszczone. Jeśli doszło do kontaktu z potencjalnie zakażonymi płynami ustrojowymi (np. podczas zmiany pieluszki, karmienia, mycia i wkładania zabawek do buzi), ręce należy dokładnie umyć wodą z mydłem. Należy unikać dzielenia się naczyniami, sztućcami, szczoteczkami do zębów, ręcznikami i ściereczkami.

MEDIBAS

Cytomegalowirus