MEDIBAS
  2. Tematy kliniczne
  3. Pierwsza pomoc/Nagłe wypadki
  4. Informacje dla pacjentów
  5. Co to może być?
  6. Omdlenie

Omdlenie

Last published: 28.03.2024  |  Last revised: 20.11.2020  |  Last updated: 20.11.2020
:    : 
: 0
  • Omdlenie
  • Nieprzytomność
  • Utrata przytomności
  • Niedotlenienie mózgu
  • Spadek ciśnienia tętniczego krwi

Czym jest omdlenie?

Omdlenie to nagła utrata przytomności. Przyczyną jest nagły spadek ciśnienia tętniczego z następującym niedotlenieniem mózgu, co prowadzi do zaburzeń jego czynności. Omdlenie zazwyczaj mija samoistnie.

Epizody omdleniowe mogą wystąpić w bardzo różnych warunkach. Zwykle pojawia się senność, niekiedy przed przewróceniem się lub upadkiem występuje także uczucie mrowienia skóry.

Omdlenia doświadcza 20–30% wszystkich ludzi, jednak większość z nich tylko raz.

Przyczyny

Przyczyną omdlenia jest chwilowe zmniejszenie dopływu krwi do mózgu, spowodowane niskim tętnem i spadkiem ciśnienia tętniczego. Po zasłabnięciu głowa w pozycji leżącej znajduje się na tej samej wysokości co serce, dzięki czemu niskie ciśnienie tętnicze znów wystarczy do zaopatrzenia mózgu w odpowiednią ilość krwi. Dlatego w pozycji leżącej świadomość stopniowo wraca.

Istnieje wiele uwarunkowań wyzwalających spadek ciśnienia tętniczego, a tym samym omdlenie:

  • Przykre lub wstrząsające doświadczenia, lęk, wrażenia zmysłowe, zapachy — np. widok krwi
  • Silny ból lub mdłości
  • Podwyższona temperatura lub przegrzanie
  • Silne odwodnienie
  • Nagłe wstanie z pozycji siedzącej lub leżącej
  • Skorzystanie z toalety (oddawanie kału lub moczu) — często zdarza się u starszych pacjentów.
  • Zespół zatoki szyjnej: niektóre osoby bardzo wrażliwie reagują na uciśnięcie tętnicy szyjnej. Czasami przyczyną nagłego omdlenia jest po prostu zbyt ciasny kołnierzyk koszuli.
  • Dzieci (do 5. roku życia) czasem płaczą z bólu, strachu lub złości aż do wyczerpania lub omdlenia (tzw. bezdech afektywny).

Ponadto przyczyną omdlenia może być padaczka, wstrząśnienie mózgu, zatrucie alkoholem, niski poziom cukru we krwi, zatrucie, arytmie serca, niewydolność serca, zespół podkradania tętnicy podobojczykowej, hiperwentylacja. Udar również może wywołać (dłuższą) nieprzytomność. Takie przyczyny wymagają szybkich zabiegów lekarskich. Niektóre leki mogą również powodować niskie ciśnienie tętnicze, przyczyniając się do omdlenia.

Diagnostyka

Aby ustalić przyczynę omdlenia, trzeba mieć wiedzę na temat jego okoliczności. Chociaż w większości przypadków omdlenia są niegroźne, niekiedy mogą być spowodowane poważną chorobą. Jeśli omdlenie wystąpiło po raz pierwszy lub jest całkowicie niewytłumaczalne, chorego powinien zbadać lekarz.

Podczas badania lekarz zada prawdopodobnie różne pytania, które pozwolą nakreślić dokładniejszy obraz omdlenia:

  • Czy omdlenia występowały już wcześniej czy zdarzyło się to po raz pierwszy?
  • Czy był jakiś czynnik wyzwalający?
  • Czy pamięta Pan(i) czas tuż przed omdleniem?
  • Jak długo utrzymywał się stan nieprzytomności?
  • Dolegliwości współtowarzyszące?
  • Czy miał miejsce uraz?
  • Czy przyjmuje Pan(i) jakieś leki? Czy choruje Pan(i) na coś?
  • Czy pije Pan(i) alkohol lub zażywa narkotyki?
  • Czy jest podejrzenie ciąży?
  • Czy kiedykolwiek wystąpiła ciężka reakcja alergiczna?
  • Czy ktoś z bliskiej rodziny ma zaburzenia serca?
  • Czy są świadkowie lub nagrania wideo?

Konieczne jest ogólne badanie fizykalne z oceną skóry, ciśnienia tętniczego krwi oraz tętna, serca i naczyń szyi oraz układu nerwowego. Standardowa diagnostyka obejmuje również badanie za pomocą 12-odprowadzeniowego EKG oraz oznaczenie istotnych parametrów krwi (morfologia krwi, glukoza, parametry czynności nerek, elektrolity).

Aby sprawdzić wrażliwość na nagły spadek ciśnienia tętniczego przy szybkiej pionizacji, można wykonać tzw. próbę pionizacyjną. W razie podejrzenia zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej ciśnienie tętnicze mierzy się na obu kończynach górnych.

Jeśli przyczyna omdlenia pozostaje niejasna, specjaliści przeprowadzają dalszą diagnostykę:

  • Test pochyleniowy 
  • Masaż zatoki szyjnej
  • Monitorowanie za pomocą badania EKG (badanie arytmii)
  • Specjalistyczne badanie neurologiczne
  • Nagrywanie na smartfon filmów dotyczących zdarzeń omdlenia
  • Echokardiografia
  • EKG wysiłkowe (badanie ergometryczne)
  • Badania elektrofizjologiczne.

Leczenie

Leczenie i rokowanie zależy od przyczyny omdlenia. Większość omdleń jest jednak niegroźna i ma naturalną przyczynę. Już samo ustalenie przyczyny i uzyskanie satysfakcjonującego wyjaśnienia może być wystarczającym sposobem leczenia.

Co możesz zrobić sam?

Osoby częściej doświadczające omdleń i znające sygnały ostrzegawcze (senność, zawroty głowy, apatyczność, dziwne samopoczucie) mogą próbować ścisnąć razem dłonie albo skrzyżować i ścisnąć nogi. Zwykle wystarczy to robić przez około 30 sekund. Takie aktywne użycie mięśni zwiększa ciśnienie tętnicze i często może zapobiec zbliżającemu się omdleniu. Aby zapobiec omdleniu, można, zanim do niego dojdzie, położyć się płasko na plecach. Profilaktycznie można stosować rajstopy uciskowe lub pasy brzuszne. Sprzyjają one utrzymywaniu stabilnego ciśnienia tętniczego.

Pacjenci, którzy doświadczają omdleń po wstaniu z łóżka, mogą im zapobiec unikając gwałtownego wstawania i wypijając przed wstaniem pół litra wody. Poza tym dobrze jest spać z głową ułożoną nieco wyżej (20–30 cm). Jest to szczególnie ważne dla osób starszych, które nocą chodzą do toalety — ta sytuacja często prowadzi do omdleń, upadków i urazów.

Zasadniczo należy unikać przegrzewania (sauna, gorące kąpiele, gorące prysznice), ponieważ może to prowadzić do spadku ciśnienia tętniczego. Ciśnienie tętnicze może też gwałtownie spaść po obfitym posiłku, dlatego zaleca się jeść częściej, lecz mniejsze porcje. Oprócz wystarczającego spożycia płynów (2–2,5 l dziennie) wskazane jest spożywanie odpowiedniej ilości soli kuchennej (około 8 g dziennie).

Leki

Powtarzające się omdlenia, zależnie od ich przyczyny, mogą wymagać przepisania przez lekarza określonych leków o działaniu profilaktycznym. Choroby współwystępujące, takie jak cukrzyca lub zespół parkinsonowski, powinny być leczone w sposób optymalny. Jeśli przyczyną jest choroba serca, konieczne jest specjalistyczne leczenie (np. wszczepienie rozrusznika serca lub ablacja serca). Choroby serca muszą być skutecznie leczone ze względu na ryzyko nagłego zgonu sercowego.

Dodatkowe informacje

Autorzy

  • Hannah Brand, absolwentka studiów medycznych (Cand. med.), Berlin
  • Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema
  • Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)

Link lists

Authors

Previous authors

Updates

Gallery

Snomed

Click to edit

References

Based on professional document Omdlenie odruchowe. References are shown below.

  1. Sheldon R., Hersi A., Ritchie D., et al. Syncope and structural heart disease: historical criteria for vasovagal syncope and ventricular tachycardia, J Cardiovasc Electrophysiol 2010, 21:1358, PubMed
  2. Linzer M., Yang E.H., Estes N.A. III, Wang P., Vorperian V.R., Kapoor W.N. Diagnosing syncope. Part 1, Ann Intern Med 1997, 126: 989-96, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  3. Cadman CS. Medical therapy of neurocardiogenic syncope, Cardiol Clin 2001, 19: 203-13, PubMed
  4. Connolly S.J., Sheldon R., Roberts R.S., Gent M., et al. The North-American vasovagal pacemaker study (VPS). A randomized trial of permanent cardiac pacing for the prevention of vasovagal syncope, J Am Coll Cardiol 1999, 33: 16-20, PubMed
  5. McLeod KA. Syncope in childhood, Arch Dis Child 2003, 88: 350-3, PubMed
  6. Flevari P., Livanis E.G., Theodorakis G.N. et al. Vasovagal syncope: a prospective, randomized, crossover evaluation of the effect of propranolol, nadolol and placebo on syncope recurrence and patients' well-being, J Am Coll Cardiol 2002, 40: 499-504, PubMed
  7. Jacobus J.R., Johannes B.R., Catherine N.B., et al. Drugs and pacemakers for vasovagal, carotid sinus and situational syncope, Cochrane Database Syst Rev. 2011, (10):CD004194, Cochrane (DOI)
  8. Rose M.S., Koshman M.L., Spreng S. et al. The relationship between health-related quality of life and frequency of spells in patients with syncope, J Clin Epidemiol 2000, 53: 1209-16, PubMed
  9. Krediet C.T., van Dijk N., Linzer M., van Lieshout J.J., Wieling W. Management of vasovagal syncope: controlling or aborting faints by leg crossing and muscle tensing, Circulation 2002, 106: 1684-9, PubMed
  10. Kapoor W.N. Syncope, N Engl J Med 2000, 343: 1856-62, New England Journal of Medicine
  11. Alboni P., Brignole M., Menozzi C., Raviele A., Del Rosso A., Dinelli M., et al. Diagnostic value of history in patients with syncope with or without heart disease, J Am Coll Cardiol 2001, 37:1921-8, PubMed
  12. Lu C.C., Diedrich A., Tung C.S., Paranjape S.Y., Harris P.A., Byrne D.W., et al. Water ingestion as prophylaxis against syncope, Circulation 2003, 108: 2660-5, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  13. Chen-Scarabelli C., Scarabelli T.M. Neurocardiogenic syncope, BMJ 2004, 329: 336-41, British Medical Journal
  14. Mosqueda-Garcia R., Furlan R., Tank J. et al. The elusive pathophysiology of neurally mediated syncope, Circulation 2000, 102: 2898-906, Circulation, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  15. Kenny R.A. Neurally mediated syncope, Clin Geriatr Med 2002, 18: 191-210, PubMed
  16. Brignole M., Alboni P., Benditt D.G. et al. Guidelines on management (diagnosis and treatment) of syncope - update 2004. Executive summary, Eur Heart J 2004, 25: 2054-72, European Heart Journal
  17. Mercader M.A., Varghese P.J., Potolicchio S.J., Venkatraman G.K., Lee S.W. New insights into the mechanism of neurally mediated syncope, Heart 2002, 88: 217-21, PubMed
  18. Luzza F., Pugliatti P., di Rosa S., Calabro D., Carerj S., Oreto G. Tilt-induced pseudosyncope, Int J Clin Pract 2003, 57: 373-5, PubMed