Co to jest gruczoł tarczowy?

Tarczyca

Tarczyca jest ważnym gruczołem wydzielania wewnętrznego w organizmie człowieka. Znajduje się w okolicy szyi tuż pod krtanią i przed tchawicą. Tarczyca produkuje hormony tyroksynę (T4) i trójjodotyroninę (T3). Ich główne zadanie polega na regulacji przemiany materii za pomocą wspomnianych hormonów.

Częstość występowania

Na zapalenie tarczycy częściej zapadają kobiety niż mężczyźni. Około 5% populacji jest dotknięte autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy, przy czym choroba Hashimoto jest częstsza niż choroba Gravesa-Basedowa.

Przyczyny zapalenia tarczycy

Zapalenie tarczycy to częsta choroba tarczycy. Jest to stan zapalny tarczycy, który może mieć różne przyczyny i przebieg.

Reakcje autoimmunologiczne

Jego przyczynę mogą stanowić reakcje autoimmunologiczne, co oznacza, że własny układ obronny organizmu atakuje komórki tarczycy. Wyróżnia się różne podgrupy autoimmunologicznych zapaleń tarczycy:

• Najczęstszą z nich jest tzw. choroba Hashimoto, czyli przewlekłe zapalenie tarczycy, które jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy w Niemczech (niedoczynność tarczycy). Choroba ta często pozostaje niezauważona przez lata, zwłaszcza jeżeli nie występuje niedoczynność tarczycy lub mamy do czynienia z tzw. utajoną niedoczynnością tarczycy. Zapaleniu tarczycy typu Hashimoto mogą towarzyszyć również inne choroby autoimmunologiczne, takie jak np. cukrzyca typu 1.
• Podobną chorobą jest rozwijające się powoli limfocytarne zapalenie tarczycy, w którym występują te same przeciwciała, ale w niższych mianach i które zwykle pozostaje niezauważone i zazwyczaj ulega zaleczeniu bez konsekwencji. Występuje faza niedoczynności, która może trwać przez kilka miesięcy, ale tarczyca wraca potem samoistnie do prawidłowej czynności. Tutaj ważne jest odróżnienie jej od Hashimoto, aby uniknąć niepotrzebnego przyjmowania hormonów tarczycy do końca życia. 
• Zapalenie tarczycy może również wystąpić w wyniku ciąży (podostre, poporodowe zapalenie tarczycy); jest ono podobne do limfocytarnego zapalenia tarczycy i również zwykle ustępuje samoistnie bez następstw.
• Z kolei choroba Gravesa-Basedowa prowadzi do nadczynności tarczycy.

Infekcje wirusowe

Innymi przyczynami zapalenia tarczycy mogą być infekcje wirusowe lub w bardzo rzadkich przypadkach bakteryjne. Również podostre zapalenie tarczycy (choroba de Quervaina) jest prawdopodobnie wywołane przez infekcje wirusowe.

Leki/naświetlanie

Ponadto wcześniejsze naświetlanie szyi, punkcja tarczycy, leczenie jodem radioaktywnym oraz niektóre leki (amiodaron, lit, interferon) mogą wywołać tę chorobę.

Objawy

Objawy mogą się różnić w zależności od podstawowej przyczyny. U niektórych pacjentów występują objawy miejscowe, takie jak obrzęk i tkliwość w okolicy szyi. U innych występują gorączka i ogólne objawy choroby. Jednak wiele dotkniętych problemem osób ma tylko umiarkowane objawy.

U wielu pacjentów zapalenie tarczycy wpływa na aktywność przemiany materii. W niektórych przypadkach występuje w fazie wczesnej podwyższony poziom parametrów tarczycy we krwi (przejściowa faza nadczynności tarczycy). Może to prowadzić do utraty wagi, drżenia, pocenia się, niepokoju i przyspieszonego tętna. Z kolei w zaawansowanym przebiegu choroby często stwierdza się niski poziom hormonów tarczycy we krwi (faza niedoczynności). Możliwe konsekwencje to nieregularne cykle miesiączkowe, skłonność do marznięcia, chrypka, zaparcia, bóle stawów i obrzęki skóry. Nie wszyscy chorzy zauważają nadczynność tarczycy i nie wszyscy przechodzą w niedoczynność. U wielu pacjentów z zapaleniem tarczycy jej czynność pozostaje prawidłowa, jednakże choroba Hashimoto ma tendencję do przechodzenia w trwałą niedoczynność tarczycy. 

Diagnostyka

Diagnoza stawiana jest na podstawie objawów i parametrów krwi. Wyniki badań wskazują na nieprawidłowe wartości hormonów tarczycy – tyroksyny (FT4) i TSH (hormonu stymulującego tarczycę). W niektórych przypadkach tarczyca jest wrażliwa na ucisk. W pewnym typie zapalenia tarczycy (ropne zapalenie tarczycy) podwyższone są parametry stanu zapalnego (OB, CRP). Poziom tyroksyny może być podwyższony, niski lub prawidłowy. U wielu pacjentów można wykryć we krwi przeciwciała przeciwko tarczycy.

Przy podejrzeniu choroby tarczycy na podstawie objawów i parametrów krwi można wykorzystać USG tarczycy do dalszego różnicowania różnych form jej zapalenia. Jeśli wyniki badań są niejednoznaczne, można również wykonać biopsję cienkoigłową tarczycy, podczas której uzyskuje się próbki tkanek do dalszych badań. W niektórych przypadkach nadczynności tarczycy do wyjaśnienia przyczyny przydatna jest scyntygrafia.

Leczenie

Leczenie zapalenia tarczycy zależy od podstawowej przyczyny i objawów. Jeśli poziom hormonów tarczycy jest obniżony a TSH jest podwyższone (niedoczynność) i powoduje to dolegliwości , lekarz zaleca przyjmowanie tabletek z tyroksyną. Jeżeli u pacjenta występuje drżenie i przyspieszone tętno w fazie nadczynności, może otrzymać beta-blokery w celu złagodzenia objawów. Jeśli występuje ból w okolicy tarczycy, stosuje się doraźnie środki przeciwbólowe.

W pewnej postaci zapalenia tarczycy, której mogą towarzyszyć ciężkie objawy ogólne, można rozważyć podanie kortyzonu. Bakteryjne zapalenie tarczycy leczy się za pomocą antybiotyków.

Rokowanie

Rokowanie jest ogólnie dobre. W zależności od typu zapalenia tarczycy można przewidzieć prawdopodobny przebieg choroby. Często dochodzi do przejściowych zaburzeń czynności tarczycy. Wiele przypadków zapalenia tarczycy leczy się samoistnie. Jednak choroba Hashimoto często przechodzi w trwałą niedoczynność tarczycy, która wymaga dożywotniej suplementacji tyroksyny.

Dodatkowe informacje

• Choroba Hashimoto
• Zapalenie tarczycy po okresie ciąży
• Choroby autoimmunologiczne
• Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza)
• Nadczynność tarczycy
• Zapalenie tarczycy – Informacje dla personelu medycznego