Czym jest zapalenie mięśnia sercowego?

Definicja

Zapalenie mięśnia sercowego może być spowodowane infekcjami wirusowymi lub bakteryjnymi, substancjami toksycznymi i nietoksycznymi lub chorobami autoimmunologicznymi. W chorobach autoimmunologicznych układ odpornościowy celuje w tkanki własne organizmu, w tym przypadku w mięsień sercowy.

Stopień zaawansowania choroby jest bardzo różny. Przyjmuje się, że w wielu przypadkach pozostaje ona niezauważona. Istnieją jednak przypadki o ciężkim przebiegu, które mogą poważnie uszkodzić mięsień sercowy i doprowadzić do niewydolności serca , a w rzadkich przypadkach do śmierci. Przyczyną są najczęściej zaburzenia rytmu serca wywołane przez stan zapalny.

Objawy

Objawy zapalenia mięśnia sercowego są bardzo różnorodne i często nie są nawet zauważane przez pacjentów. Może wystąpić zmęczenie, uczucie osłabienia, kołatanie serca, duszność i ból w klatce piersiowej. W ciężkich przypadkach mogą pojawić się objawy niewydolności serca, takie jak duszność, zmęczenie lub obrzęk nóg. Występuje również przyspieszone bicie serca i niskie ciśnienie tętnicze.

Przyczyny

Najczęściej zapalenie mięśnia sercowego wywołane jest przez infekcje. Rolę odgrywa zarówno bezpośrednie uszkodzenie komórek mięśnia sercowego przez patogeny, jak i odpowiedź układu odpornościowego, w tym produkcja przeciwciał. Istnieje wiele wirusów i bakterii, które mogą wywołać zapalenie mięśnia sercowego. Ponadto w grę mogą wchodzić inne patogeny, takie jak grzyby czy pasożyty.

Inne możliwe przyczyny zapalenia mięśnia sercowego to choroby autoimmunologiczne i reumatyczne. Może też wystąpić jako efekt uboczny stosowania leków lub alkoholu. Zapalenie mięśnia sercowego może być również rzadko wywołane przez szczepionki mRNA przeciwko SARS-CoV-2 - zwłaszcza u młodszych mężczyzn.

Częstotliwość występowania

Z powodu niepozornego przebiegu i zróżnicowanych objawów, nie ma pewności co do częstotliwości występowania zapalenia mięśnia sercowego. Według jednego z szacunków, zapalenie mięśnia sercowego występuje u 22/100 000 osób rocznie. W większości badań mężczyźni chorują częściej niż kobiety. U młodych, pozornie zdrowych sportowców nierozpoznane zapalenie mięśnia sercowego jest jedną z najczęstszych przyczyn nagłego zgonu sercowego.

Badania

• Wywiad lekarski z opisanymi objawami wskazuje na chorobę. W szczególności niedawna infekcja może dostarczyć ważnych wskazówek.
• Badanie lekarskie może ujawnić klasyczne objawy niewydolności serca, takie jak uwydatnione naczynia krwionośne na szyi i obrzęk nóg lub płuc.
• Typowe dźwięki są zwykle słyszalne podczas osłuchiwania płuc.
• Najważniejszym badaniem jest EKG, wykonywane w celu wykrycia ewentualnych zaburzeń rytmu serca.
• Badania laboratoryjne w poszukiwaniu podwyższonych parametrów we krwi są zalecane u wszystkich pacjentów.
• W przypadku podejrzenia wirusowego zapalenia wątroby typu C, HIV lub SARS-CoV-2 można zidentyfikować patogen jako czynnik wyzwalający za pomocą badań laboratoryjnych.
• Rezonans magnetyczny (RM) jest obecnie najważniejszą metodą badania zewnętrznego w diagnostyce zapalenia mięśnia sercowego.
• Zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej (RTG klatki piersiowej) może wykazać obecność płynu w płucach i niewydolność serca.
• Badanie ultrasonograficzne serca (echokardiografia) może określić stopień zaawansowania i ocenić pracę serca.
• Ostateczny dowód można uzyskać poprzez biopsję mięśnia sercowego, czyli pobranie próbki tkanki z mięśnia.
• Jeśli istnieje podejrzenie zapalenia mięśnia sercowego, pacjenci są przyjmowani do szpitala, gdzie przeprowadza się większość badań.

Postępowanie

• W fazie ostrej i przez co najmniej 6 miesięcy od początku choroby zalecany jest odpoczynek, aby nie przeciążać serca.
• Jeśli występuje niewydolność serca, to jest ona odpowiednio leczona.
• W ciężkich przypadkach leczenie odbywa się w specjalnie wyposażonych ośrodkach i obejmuje środki intensywnej terapii, takie jak mechaniczne podtrzymywanie krążenia.
• Zaburzenia rytmu serca również są odpowiednio leczone.
• Nowe terapie przeciwko wirusom jako czynnikom wyzwalającym i osłabiającym odpowiedź immunologiczną nie zostały jeszcze ostatecznie przetestowane.
• U wszystkich pacjentów zaleca się długoterminową obserwację kardiologiczną.

Rokowanie

• W 50–57% przypadków zapalenie mięśnia sercowego leczy się samoistnie. Po skutecznej eliminacji wirusa powrót funkcji mięśnia sercowego następuje w 60–70% przypadków.
• W 12-25% przypadków dochodzi do ostrego pogorszenia z niewydolnością serca, koniecznością przeszczepu serca lub zgonem.
• Ponadto zapalenie mięśnia sercowego w 14–52% przypadków prowadzi do długotrwałego uszkodzenia serca (kardiomiopatia rozstrzeniowa).
• Około 56–83% pacjentów nadal żyje po 3–5 latach po zachorowaniu.

Dodatkowe informacje

• Niewydolność serca
• Zapalenie mięśnia sercowego – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
• Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
• Lek. Dietrich August, Fryburg w Bryzgowii