Co to jest proteza?

Protezy wszczepia się w kości i stawy, gdy te ulegną zniszczeniu i nie są w stanie same się zagoić lub zrosnąć. Może to być spowodowane złamaniami kości (np. złamaniem szyjki kości udowej, szczególnie u osób starszych) lub zwyrodnieniami i zużyciem (np. artrozą stawu kolanowego). Wszczepienie sztucznego stawu biodrowego jest najczęstszą operacją wszczepienia protezy. Proteza stawu biodrowego może składać się z nowej szyjki kości udowej, co oznacza, że górną część kości udowej zastępuje się specjalnie wykonanym kawałkiem metalu. Proces ten może obejmować też wyłożenie panewki stawu biodrowego, tj. można wszczepić sztuczny staw biodrowy, czyli pełną protezę. Sztuczny staw biodrowy ma pozostać w ciele przez kilka lat lub, jeśli to możliwe, do końca życia.

Zakażenie w obszarze protezy

Czasami dochodzi do zakażenia kości dookoła protezy. Zakażenie może być spowodowane przez bakterie wprowadzone podczas operacji lub podczas gojenia się rany, lub może wyniknąć z rozprzestrzeniania się bakterii z innego obszaru ciała, które dotarły do protezy poprzez krwioobieg. W tym drugim przypadku takie zakażenie może rozwinąć się w obszarze wokół protezy za każdym razem, gdy u pacjenta wystąpi zakażenie bakteryjne lub wirusowe (takie jak zakażenie dróg moczowych), nawet wiele lat po wszczepieniu protezy.

Czasami są to stany ostre, które są zakażeniem rany z bólem i dyskomfortem kilka tygodni po wszczepieniu protezy. Jeśli objawy pojawią się w ciągu 3 miesięcy po operacji, jest to tak zwane wczesne zakażenie i jest ono wywoływane przez drobnoustroje, które przedostały się do organizmu podczas operacji lub podczas gojenia się rany. Tak zwane opóźnione zakażenie występuje w okresie od 3 miesięcy do 2 lat po operacji i jest również wywoływane przez drobnoustroje, które dostały się do rany podczas operacji lub wkrótce po niej. Jednak drobnoustroje te rozprzestrzeniają się odpowiednio wolniej. Takie zakażenie może również rozwijać się przez długi czas i, przynajmniej początkowo, powodować jedynie niewielkie objawy.

Jeśli dolegliwości pojawiają się później niż 2 lata po wszczepieniu protezy, lekarze nazywają taki obraz kliniczny późnym zakażeniem. W takich przypadkach patogeny dostały się do obszaru protezy z innego zakażonego miejsca w organizmie poprzez krwiobieg.

Rozpoznanie

Jeśli krótko po wszczepieniu protezy wokół stawu pojawia się ból, obrzęk, zaczerwienienie i dyskomfort, a często także gorączka, zawsze należy wziąć pod uwagę, że przyczyną może być zakażenie. W takich przypadkach często pomocne są zdjęcia rentgenowskie; a wyniki badań krwi wskazują na zakażenie. Najważniejszym badaniem w tym przypadku jest pobranie próbek tkanki wokół protezy. Należy to zrobić szybko, w przeciwnym razie może być konieczne ponowne usunięcie protezy, jeśli leczenie nie rozpocznie się odpowiednio wcześnie. Badanie polega na pobraniu tkanki/płynu ze stawu za pomocą cienkiej igły. Próbka jest badana pod kątem oznak stanu zapalnego i obecności bakterii. W przypadku wykrycia bakterii pacjent musi zostać poddany operacji w trybie ostrym. Obszar wokół protezy jest czyszczony, ale (jeśli to możliwe) proteza pozostaje na miejscu i rozpoczyna się specjalne leczenie antybiotykami. Leczenie to jest często skuteczne, gdy operacja miała miejsce zaledwie kilka tygodni temu.

Opóźnione zakażenie rzadko objawia się gorączką; częściej występuje ból w spoczynku i podczas ruchu. W trakcie zakażenia sztuczny staw często ulega poluzowaniu.

Jeśli pacjent nie odnotował żadnych dolegliwości/bólu przez co najmniej 2 lata i zachowana jest ruchomość stawu, ale nagle skarży się na ból, zaczerwienienie, obrzęk i ewentualnie gorączkę w kontekście zakażenia, jest to zakażenie opóźnione.

Leczenie

Około 1% pacjentów, którym wymieniono staw, wymaga operacji z powodu zakażenia w tym właśnie obszarze.

Jeśli stan zapalny zostanie rozpoznany wcześnie, operacja z oczyszczeniem zostanie przeprowadzona szybko, a antybiotykoterapia zadziała zadowalająco, protezę udaje się zachować w 90–95% przypadków. Jeśli konieczna jest wymiana protezy, szanse na skuteczną walkę z zakażeniem i uzyskanie nowego funkcjonującego stawu są duże przy odpowiedniej terapii.

Podczas operacji chirurg oczyści dany obszar, tj. usunie martwą tkankę i zmiany zapalne. Następnie obszar ten musi zostać unieruchomiony, a pacjent otrzymuje intensywną antybiotykoterapię. Na początku leczenie musi być podawane bezpośrednio do krwiobiegu (w formie wlewu), ale z czasem w większości przypadków leki można przyjmować w postaci tabletek. Leczenie trwa zwykle kilka tygodni. 

Czasami trudno jest pozbyć się bakterii, szczególnie w przypadkach, gdy nie można usunąć protezy. Wtedy może być konieczne dożywotnie leczenie antybiotykami w celu ograniczenia zakażenia.

W niektórych przypadkach nową protezę można założyć podczas pierwszej operacji, podczas której chirurg będzie oczyszczał obszar z zakażonych tkanek. Czasami podejmowana jest decyzja o usunięciu protezy i wstawieniu nowej podczas drugiej operacji. W tym czasie można wykorzystać specjalny cement impregnowany antybiotykami do stabilizacji kości wokół stawu.

Czasami nie można wszczepić nowej protezy i wówczas chirurg jest zmuszony do usztywnienia stawu w celu opanowania zakażenia. W takich wypadkach pacjenci są zależni od laski/kul ortopedycznych.

Rokowanie

Rokowanie zależy od wielu parametrów, w tym wieku i stanu zdrowia pacjenta, agresywności bakterii, zakresu spowodowanych uszkodzeń oraz tego, w jakim czasie rozpoczęto skuteczną terapię.

Dodatkowe informacje

• Złamanie szyjki kości udowej
• Artroza stawu biodrowego
• Endoproteza stawu biodrowego
• Zakażenie protezy kości i stawów — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema