Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Ostre czerwone oko: maksymalnie do 7 dni.
• Przewlekłe czerwone oko: dłużej niż 7 dni.
• Możliwe postaci:
  • Rozszerzone lub pęknięte i przez to widoczne naczynia krwionośne w oku powodujące zaczerwienienie.
  • Przekrwienie spojówki: rozszerzenie powierzchownych naczyń krwionośnych w spojówce – położonych dalej od brzegu rogówki.
  • Przekrwienie rzęskowe: rozszerzenie naczyń krwionośnych na brzegu rogówki – jest ograniczone do twardówki i objawia się niebiesko–czerwonym zabarwieniem, ponieważ rozszerzone naczynia krwionośne są położone głębiej.
  • Przekrwienie twardówki: rozszerzenie naczyń krwionośnych znajdujących się w twardówce, objawem jest miejscowe zaczerwienienie.
  • Wylew podspojówkowy: ostro ograniczony krwotok podspojówkowy o głębokim czerwonym zabarwieniu.
  • Wylew krwi do komory przedniej oka: krwotok do komory przedniej oka.

Epidemiologia 

• Dolegliwości dotyczące oczu stanowią 2–3% przyczyn konsultacji w przychodniach i szpitalnych oddziałach ratunkowych.
  • Odpowiada to średnio 4–10 pacjentów tygodniowo.
  • W większości przypadków w obrazie klinicznym przeważa zaczerwienienie oka.

Niebezpieczny przebieg, którego można uniknąć

• Zapalenie tęczówki i ciała rzęskowego.
• Jaskra ostra.
• Zapalenie twardówki.
• Zapalenie wnętrza gałki ocznej.
• Penetrujące urazy gałki ocznej.
• Oparzenia chemiczne.

ICD–10

• H57. Inne zaburzenia oka i przydatków oka.
  • H57.9 Zaburzenia oka i przydatków oka, nieokreślone.

Diagnostyka różnicowa

Zakaźne zapalenie spojówek

• Zobacz artykuł zakaźne zapalenie spojówek.
• Przekrwienie spojówek, wysięk wodnisty, śluzowy lub ropny.
• Może wystąpić sklejenie powiek przez ropną wydzielinę. 
• W bakteryjnym zapaleniu może wystąpić chemoza powiek (masywny obrzęk).
• Uczucie obecności ciała obcego i ucisku pod powiekami.
• Nadwrażliwość na światło i nadmierne łzawienie.
• Objawy zwykle początkowo jednostronne, ale zwykle w miarę rozwoju objawy rozprzestrzeniają się także na drugie oko.

Przyczyny

• Bakterie: w krajach przemysłowych najczęściej gronkowce, paciorkowce lub pneumokoki.
  • Ból, silne zaczerwienienie, śluzowo–ropna wydzielina z żółtymi strupkami.
  • Zobacz artykuł jaglica i nieprawidłowy wzrost rzęs.
    • Najczęstsza choroba oczu na świecie, wywoływana przez Chlamydia trachomatis.¹
• Wirusy: adenowirus
  • W epidemicznym zapaleniu rogówki i spojówek zazwyczaj początek jednostronny, następnie silny ból, swędzenie, nadwrażliwość na światło, czerwone i łzawiące oczy obustronnie, wodnisto–śluzowa wydzielina, możliwe zajęcie rogówki.²
  • Wysoce zakaźny.
  • Bezpośrednie wykrywanie adenowirusów w wymazie ze spojówek.
• Wirusy: zapalenie spojówek i rogówki wywołane Herpes simplex
  • Na skórze okolicy oczu typowe dla opryszczki wykwity i pęcherzyki.
  • Zmiany bardzo bolesne, swędzące, wrażliwe na światło, czerwone i łzawiące oczy.
• Wirusy: półpasiec oczny
  • Zmiany skórne ograniczone do 1 dermatomu.
• Postać szczególna: zapalenie rogówki i spojówek u osób noszących soczewki kontaktowe (Acanthamoeba lub Pseudomonas aeruginosa)
  • W przypadku zakażenia Pseudomonas aeruginosa: ostre czerwone oko z owrzodzeniem rogówki, obecność wydzieliny śluzowej koloru zielonkawego.  
  • Warto poddać badaniu bakteriologicznemu u okulisty soczewki kontaktowe i pudełko do ich przechowania.
  • Zakażenie potencjalnie zagrażające ostrości widzenia.¹

Niezakaźne zapalenie spojówek

• Bodźce zewnętrzne jako czynniki drażniące (dym, kurz itp.).
• Zmniejszona produkcja łez.
• Zaburzenia położenia powiek z mechanicznym podrażnieniem
  • Keratopatia z niedomykalności szpary powiekowej.
• Nieskorygowane wady refrakcji.
• Keratopatia neurotroficzna
  • Zniesione czucie w obrębie rogówki (np. w stanie po wcześniejszych operacjach w obrębie głowy, półpaścu, guzach, krwotok do pnia mózgu, SM, cukrzycy).
  • Jednoznaczny wynik badania okulistycznego przy subiektywnie niewielkiej bolesności.
• Leczenie: unikanie czynnika wyzwalającego, ewentualnie krople do oczu obkurczające naczynia (np. z tetrazoliną) i zmniejszające zaczerwienieniem stosowane najwyżej przez kilka dni.

Alergiczne zapalenie spojówek

• Zobacz artykuł alergiczne zapalenie spojówek.
• Występuje sezonowo w połączeniu z katarem siennym lub całorocznie, np. jako reakcja na roztocza lub pleśń.
• Dotyczy obojga oczu.
• Ostre objawy to obustronny obrzęk powiek, nadmierne łzawienie, świąd i przekrwienie spojówek z chemozą.

Wylew podspojówkowy

• Nagły krwotok podspojówkowy, często miejscowy:¹
  • Może występować częściej w przypadku doustnego leczenia przeciwzakrzepowego i/lub źle kontrolowanego nadciśnienia tętniczego.
  • Często zgłaszane są wcześniejsze manewry zwiększające ciśnienie (kaszel, wydmuchiwanie nosa, podnoszenie ciężarów).
  • Ostrość widzenia i reakcja źrenic w normie.
  • Samoistne wchłonięcie wylewu po 2–4 tygodniach.

Opryszczkowe zapalenie rogówki

• Zobacz artykuł opryszczkowe zapalenie rogówki.
• Zapalenie rogówki spowodowane przez infekcję wirusem Herpes simplex z podścieliskowym owrzodzeniem rogówki.
• Najczęstsza postać zapalenia rogówki.
• Najczęściej jednostronny ból, ostry początek, nadwrażliwość na światło, łzawienie, kurcz powiek, pogorszenie ostrości widzenia w przypadku centralnie umiejscowionych zmian.

Ciała obce na rogówce lub spojówce

• Patrz artykuł ciało obce na rogówce lub spojówce.
• Częste w gabinecie lekarza rodzinnego, zwykle o znanym przebiegu urazu.
• Ból, zwiększona wrażliwość na światło, uczucie obecności ciała obcego w oku, łzawienie, zaczerwienienie oka.
• Lekkie przekrwienie/rysunek naczyniowy, przylegające ciało obce.
• Należy poszukiwać cech urazu penetrującego. 

Nadżerka rogówki

• Patrz artykuł nadżerka rogówki.
• Powierzchowny ubytek rogówki (dotyczący nabłonka):
  • w wyniku niewielkiego urazu lub nieprawidłowego użytkowania soczewek kontaktowych
  • ból, zwiększona wrażliwość na światło, uczucie ciała obcego, łzawienie
  • przekrwienie/rysunek naczyniowy, kurcz powiek.
• W wywiadzie wiercenia lub gięcia metalu, często metaliczne ciało obce z rdzawą obwódką.
• Infekcyjne (bakteryjne, wirusowe lub grzybicze) nadżerki rogówki powinny być pilnie skonsultowane przez okulistę ze względu na ryzyko utraty ostrości widzenia i perforacji oka.¹

Ślepota śnieżna/oślepienie

• Patrz artykuł zapalenie rogówki wywołane promieniowaniem UV (ślepota śnieżna, oślepienie).¹
• Często występuje po silnej ekspozycji na promieniowanie UV–C, np. spawanie bez okularów ochronnych, pobyt w wysokich górach.
  • Okres utajenia wynosi zazwyczaj 6–12 godzin.
  • Bardzo silny ból, zwiększona wrażliwość na światło, uczucie ciała obcego, kurcz powiek.
  • Może prowadzić do czynnościowej ślepoty z powodu kurczu powiek, trwającej do 48 godzin.
  • Ustępuje zwykle samoistnie w ciągu 12–24 godzin.

Zapalenie nadtwardówki

• Zobacz artykuł zapalenie nadtwardówki.
• Zapalenie twardówki
  • Zaczerwienienie oka ograniczone do 1 sektora w okolicy szpary powiekowej, przeważnie przekrwienie spojówek.
  • Mierna bolesność.
  • Samoograniczające się, może występować wielokrotnie.

Zapalenie twardówki

• Zobacz artykuł zapalenie twardówki.
• Stosunkowo rzadkie, większość pacjentów stanowią kobiety.
• Częste występowanie również u pacjentów z chorobami ogólnoustrojowymi (reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenia naczyń).
  • Wyraźny ból gałki ocznej, często osłabione widzenie, przekrwienie.
  • Rozszerzenie głębokich naczyń twardówki.¹
  • Potencjalnie zagrażające ostrości widzenia.

Zapalenie tęczówki i ciała rzęskowego/zapalenie błony naczyniowej

• Zobacz artykuł zapalenie tęczówki i ciała rzęskowego i zapalenie błony naczyniowej.
• Stosunkowo rzadkie.
• Przyczyny to m. in. zapalne choroby ogólnoustrojowe, zakażenia, urazy.
• Wiodącymi objawami zapalenia tęczówki są światłowstręt, przekrwienie rzęskowe oraz brak wydzieliny typowej dla pierwotnego zapalenia spojówek.

Ostry atak jaskry

• Patrz artykuł ostra jaskra.
• Przyleganie okolicy obwodowej tęczówki do rogówki i tym samym przemieszczenie obszarów odpływu cieczy wodnistej z nagłym, znacznym wzrostem ciśnienia wewnątrzgałkowego.
• Pogorszenie ostrości widzenia, kolorowe pierścienie wokół źródeł światła (halo), silny ból promieniujący do głowy, zębów, wtórne dolegliwości brzuszne spowodowane podrażnieniem błędnika – takie jak nudności i wymioty, zaburzenia rytmu serca.
  • Zmniejszona lub nieobecna reakcja źrenicy na światło, źrenica nie jest okrągła – jest pionowo–owalnie rozszerzona i niereagująca na światło. 
  • Najczęściej jednostronnie podwyższone ciśnienie w badaniu palpacyjnym od góry, gdy pacjent patrzy w dół (gałka oczna "twarda jak skała"). 
• Konieczne jest jak najszybsze przekazanie pacjenta od ośrodka specjalistycznego i rozpoczęcie leczenia!

Zapalenie wnętrza gałki ocznej

• Patrz artykuł zapalenie wnętrza gałki ocznej.
• Jednostronny silny ból, osłabienie ostrości widzenia, obrzęk powiek, przekrwienie spojówek, wodnista lub ropna wydzielina, obrzęk/owrzodzenie rogówki, ropostek.
• Prawie zawsze występuje w ciągu 1 tygodnia (maksymalnie do 3 tygodni) po operacji oka lub iniekcji doszklistkowej.

Zapalenie powiek

• Zobacz artykuł zapalenie powiek.
• Zapalenie brzegów powiek.
• Zaczerwienione i pogrubione brzegi powiek, bliznowato zmienione krawędzie powiek z wypadaniem rzęs.
• Niekiedy zaczerwienienie oczu z zajęciem spojówek.

Uraz oka

• Stłuczenie oka.
• Penetrujące urazy oka.
• Oparzenia chemiczne.

Wywiad¹

• Należy uwzględnić w wywiadzie następujące czynniki:
  • początek dolegliwości
  • czas trwania
  • początek ostry lub podostry
  • ból
  • zasięg bólu i jego promieniowanie 
  • jednostronne lub obustronne objawy 
  • umiejscowienie
  • pogorszenie ostrości wzroku
  • przebieg zaczerwienienia
  • objawy towarzyszące
  • zwiększona wrażliwość na światło
  • alergie
  • używanie soczewek kontaktowych
  • zapalne choroby ogólnoustrojowe, np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty ogólnoustrojowy.
• Uwagi diagnostyczne:¹
  • wodnista wydzielina: podejrzenie wirusowego zapalenia spojówek
  • obfita wydzielina śluzowa: podejrzenie zapalenia spojówek wywołane przez chlamydie
  • śluzowo–ropna wydzielina: podejrzenie zakażenia bakteryjnego
  • wydzielina intensywniejsza w godzinach porannych: podejrzenie alergii
  • świąd: zwykle w przypadku towarzyszącej alergii
  • światłowstręt: wskazuje na zapalenie błony naczyniowej lub ubytek rogówki.

Badanie fizykalne

Ogólne

• Zawsze należy zbadać i porównać oboje oczu.
• W przypadku ostrego, jednostronnego, bolesnego zaczerwienienia oka zawsze należy wykluczyć obecność ciała obcego.
• Niepowikłane zapalenie spojówek jest zwykle obustronne. 
• Należy zbadać palpacyjnie węzły chłonne przeduszne: obrzęk wskazuje na zapalenie wirusowe spojówek.

Badanie okulistyczne

• Dolegliwości jednostronne
  • Wykluczenie obecności ciała obcego.
  • Badanie rogówki
    • Nadżerkę lub wrzód rogówki często można rozpoznać gołym okiem.
  • Palpacyjne badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego z porównaniem stron w celu wykluczenia ataku jaskry.
    • Jest przeciwwskazane w przypadku skutków oddziaływania dużej siły (podejrzenie złamania ściany oczodołu) lub podejrzenia urazu drążącego.
• Powieki.
• Zwiększona ilość wydzieliny (kolor).¹
• Przekrwienie segmentowe, spojówki lub rzęskowe.¹
• Reakcja źrenic, jednocześnie badanie w kierunku światłowstrętu.¹
• Ewentualne badanie w kierunku obecności ciał obcych.¹
• Przy odpowiednich dolegliwościach i doświadczeniu w posługiwaniu się oftalmoskopem:
  
  • czerwone odbicie
  • oftalmoskopia.

Środki i zalecenia

Wskazania do skierowania do specjalisty/szpitala

Zgłoszenie się w trybie nagłym do okulisty

• Jeżeli występują wiodące objawy w postaci bólu, obniżenia ostrości widzenia, bardzo twardej gałki ocznej i/lub zajęcia rogówki.
• W przypadku przewlekłego, jednostronnego, bezbolesnego zaczerwienienia oka z niedomykalnością powiek.
• Podejrzenie perforacji (np. metalowe odłamki lub odłamki innego pochodzenia w wywiadzie).
• Zapalenie tęczówki i ciała rzęskowego oraz zapalenie błony naczyniowej.
• Zapalenie twardówki.
• Zakaźna erozja rogówki.¹
• Opryszczkowe zapalenie rogówki.
• Półpasiec oczny.
• W przypadku popromiennego uszkodzenia rogówki, jeśli nie obserwuje się poprawy po 24–48 godzinach.

Skierowanie do szpitala

• Dodatni wywiad w kierunku ciała obcego/urazu.
• Pacjent po niedawnej operacji oka.
• Oparzenia chemiczne (zwłaszcza ługiem).
• Ostry atak jaskry.
• Zapalenie wnętrza gałki ocznej.
• Złamanie dna oczodołu.
• Osoba noszące soczewki kontaktowe z ostrym jednostronnym bólem i czerwonym okiem.

Działania

• Zawsze staraj się ustalić przyczynę zaczerwienienia oka. Pilność i rodzaj podejmowanych działań zależy od podejrzewanej diagnozy.
• W przypadku wirusowego zapalenia spojówki antybiotyki nie są skuteczne i nie są zalecane. 

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Zaczerwienienie oczu.

Ilustracje