Co to jest rumień zakaźny?

Rumień zakaźny

Definicja

Rumień zakaźny (erythema infectiosum) jest chorobą wirusową wywołaną przez parwowirusa B19 i występuje głównie u dzieci w wieku 3–8 lat. Jest ona niegroźna i zwykle towarzyszą jej łagodne objawy przeziębienia. Po przebyciu zakażenia istnieje dożywotnia ochrona przed chorobą.

Choroba ta nazywana jest również „piątą chorobą“, ponieważ jest piątą z serii chorób dziecięcych, którym towarzyszy wysypka skórna. Pozostałe cztery choroby dziecięce to: odra, różyczka, szkarlatyna oraz gorączka trzydniowa.

Zakażenie w czasie ciąży

W przypadku kobiet w ciąży choroba może wiązać się z poważnymi powikłaniami dla nienarodzonego dziecka. Dlatego kobietom w ciąży, które mają częsty kontakt z dziećmi w wieku przedszkolnym/szkolnym, zaleca się jak najwcześniejsze sprawdzenie stanu odporności na parwowirusa B19.

Objawy

W większości przypadków rumień zakaźny przebiega bez wpływu na stan ogólny i bez gorączki. Chorobie mogą towarzyszyć łagodne objawy przeziębienia. Rumień zakaźny jest rozpoznawalny zwłaszcza po charakterystycznej wysypce skórnej. Ponieważ wirus ma szkodliwy wpływ na rozwój czerwonych krwinek, u chorych stwierdza się przejściową niedokrwistośći (anemię).

Rumień zakaźny często występuje w dwóch fazach, ale nie wszyscy pacjenci doświadczają tych faz lub objawów.

Faza pierwsza – faza prodromalna

• Trwa 4–14 dni i może wystąpić 1–2 tygodnie przed wysypką.
• Objawy mogą obejmować ból głowy, gorączkę, ból gardła, świąd, kaszel, ból brzucha lub ból stawów.
• Objawy te występują częściej u dorosłych niż u dzieci, zwłaszcza symetryczny ból stawów.
• Po pierwszej fazie może nastąpić kilkudniowy okres wolny od choroby.

Faza druga – faza wysypki

• Po fazie prodromalnej, po 7–10 dniach pojawia się jasnoczerwona wysypka na policzkach (rumień w kształcie motyla), wyraźna bladość wokół ust.
• 1–4 dni później u 15–20 % osób dotkniętych chorobą pojawia się typowa wysypka skórna przypominająca girlandę na górnej części ciała, ramionach i nogach. U dzieci wysypka występuje częściej niż u dorosłych. Wysypka ta stopniowo blednie i tworzy wzór przypominający siatkę. Dłonie i podeszwy stóp zwykle nie są zajęte.
• W rzadkich przypadkach rumień może utrzymywać się tygodniami ze zmiennym nasileniem i towarzyszącym świądem. Czynnikami wyzwalającymi rumień są: aktywność fizyczna, światło słoneczne, podrażnienie skóry, rozgrzanie skóry przez gorącą kąpiel.

Przyczyny 

Rumień zakaźny jest spowodowany zakażeniem parwowirusem B19, który jest przenoszony przez ślinę lub drogą kropelkową. Okres inkubacji – czas od momentu zakażenia do wystąpienia objawów – trwa około 4–14, a czasem nawet 21 dni. Faza zakaźna rozpoczyna się 7 dni przed wystąpieniem choroby. W większości przypadków pacjenci przestają zakażać po pojawieniu się wysypki.

Częstotliwość występowania

Zakażenie parwowirusem B19 jest chorobą przenoszoną głównie drogą kropelkową, przez ślinę, ale może również następować przez kontakt z zakażonymi produktami krwiopochodnymi, bezpośrednią styczność z błoną śluzową oraz przez łożysko. Choroba występuje równie często u obu płci, z największym ryzykiem u dzieci w wieku 5-15 lat.

Choroba ma charakter cykliczny, pojawiając się regularnie co 3-4 lata, najczęściej w okresie zimy i wiosny, obejmując szeroko obszar globalny. U dorosłych często stwierdza się obecność przeciwciał IgG, które zapewniają odporność na kolejne infekcje. U młodszych dorosłych poziom występowania tych przeciwciał wynosi od 40 do 60%, podczas gdy u osób starszych sięga około 90%.

Badania dodatkowe

Rozpoznanie można postawić na podstawie typowego przebiegu i wysypki skórnej. Nie trzeba zatem zazwyczaj przeprowadzać dodatkowych badań.

Z kolei u kobiet w ciąży w przypadku podejrzenia zakażenia należy wykonać badanie krwi w celu wykrycia wirusa (serologia). Kobiety w ciąży powinny być konsultowane, badane i leczone przez ginekologa.

Leczenie

Aktywna terapia nie jest konieczna, jeśli przebieg jest wolny od powikłań. W razie potrzeby można zastosować leki przeciwgorączkowe, takie jak paracetamol lub ibuprofen. Dzieci, które nie mają gorączki i czują się dobrze, mogą mimo wysypki uczęszczać do przedszkola lub szkoły. Ważne jest, aby w fazie zakaźnej unikać kontaktu z kobietami w ciąży.

Rokowanie

Zwykle choroba nie wymaga leczenia. Wysypka może utrzymywać się dłużej (kilka tygodni) i mieć różne nasilenie, często połączone ze świądem.

Zakażenie może przebiegać bez wysypki, ale zwłaszcza u dorosłych mogą mu towarzyszyć niedokrwistość (anemia) i dolegliwości stawowe, które zwykle ustępują po 2–4 tygodniach bez szczególnych środków czy następstw.

Zakażenia trwające dłużej niż 3 tygodnie i związane z przewlekłą niedokrwistością mogą wystąpić u osób z obniżoną odpornością (np. z HIV, w trakcie chemioterapii lub poddawanych immunosupresji po przeszczepie, z wrodzonym niedoborem odporności). 

Osoby z niską liczbą czerwonych krwinek mogą doświadczyć (przejściowego) zniszczenia czerwonych i białych krwinek oraz płytek krwi (przełomu aplastycznego), wymagającego leczenia. U poza tym zdrowych pacjentów zwykle nie występują żadne powikłania. Po zakażeniu występuje odporność na całe życie (ochrona immunologiczna).

Dodatkowe informacje

• Odra
• Różyczka
• Szkarlatyna
• Gorączka trzydniowa
• Rumień zakaźny (erythema infectiosum) – informacje dla lekarzy

Autorka

• Marcin Major, lekarz, Kraków (recenzent)
• Susanna Allahwerde, lekarz rodzinny, Berlin