Co to jest rogowacenie mieszkowe (efekt tarki)?

Rogowacenie mieszkowe lub nadmierne rogowacenie mieszkowe to zaburzenie rogowacenia skóry (keratynizacji) wokół mieszków włosowych. Wiele małych guzków pojawia się na stronach wyprostnych ramion (po zewnętrznej stronie) i ud (z przodu), a także na policzkach i pośladkach. Zajęte obszary skóry przypominają gęsią skórkę i są szorstkie jak tarka (stąd nazwa); w tych miejscach skóra wydaje się pozbawiona włosów.

Zmiany skórne są spowodowane nagromadzeniem keratyny, które prowadzi do zablokowania mieszków włosowych na skórze. Powoduje to powstawanie małych guzków, w których, jeśli ostrożnie się je zdrapie, czasami można znaleźć zagięty krótki włos.

Występuje u ok. 50–80% wszystkich dzieci i nastolatków, a zmiany skórne mogą pojawić się od 10. roku życia. W szczególności dotyczy to dziewcząt i młodych kobiet w okresie dojrzewania. W wielu przypadkach ustępuje samoistnie, dzięki czemu rogowacenie mieszkowe u dorosłych występuje znacznie rzadziej. Zaburzenie to występuje we wszystkich grupach etnicznych i prawdopodobnie nieco częściej u kobiet niż u mężczyzn. Podczas gdy niektórzy pacjenci uważają, że zmiany skórne są wizualnie bardzo niepokojące, inni prawie w ogóle ich nie zauważają.

Rozpoznanie ustala się na podstawie typowych objawów. Badania dodatkowe zazwyczaj nie są wymagane.

Przyczyny

Przyczyna tego zaburzenia skóry nie jest znana, ale często występuje jako objaw towarzyszący chorobom przebiegającym z nadmierną suchością skóry, takich jak np. rybia łuska, wyprysk atopowy (neurodermit) czy choroby alergiczne. Zmiany skórne są spowodowane nadprodukcją keratyny, która jest składnikiem zewnętrznej warstwy skóry (warstwy rogowej) i znajduje się również w paznokciach i włosach. Keratyna zlepia się w małe guzki i może zatykać ujśćie mieszków włosowych. Zaburzenie to nie jest groźne, ale może stanowić defekt estetyczny.

W 30–50% przypadków u innych członków rodziny również mogą być obecne podobne zmiany skórne.

Leczenie

Rogowacenie mieszkowe nie wymaga leczenia i nie ma ogólnie przyjętej jednoznacznej strategii terapeutycznej. Często zaburzenie ustępuje z biegiem lat, a w niektórych przypadkach znika samoistnie bez leczenia. Dostępnych jest tylko kilka badań dotyczących skuteczności metod leczenia. U wielu osób tego typu zmiany skórne obecne są od dzieciństwa, nie stwarzając innych dodatkowych dolegliwości. W niektórych przypadkach problem może się nasilać w okresie dojrzewania. Intensywne szorowanie lub mycie zajętych obszarów skóry może powodować podrażnienia i stany zapalne, a także świąd i drapanie. Dopóki nie ma oznak stanu zapalnego, leczenie nie jest konieczne.

Jeśli rozwinie się stan zapalny mieszków włosowych, skóra zaczerwieni się, stanie się nieco cieplejsza i może wystąpić łagodny dyskomfort.

Istnieje wiele zaleceń dotyczących leczenia, ale nie ma konkretnego, o dowiedzionej skuteczności. Lista balsamów i kremów, które można przetestować, jest długa. Skuteczne mogą być kremy nawilżające lub maści natłuszczające, zawierające mocznik lub glicerynę a także środki złuszczające z kwase salicylowym lub mlekowym. Zaleca się, aby pacjenci używali do mycia łagodnych mydeł oraz regularnie nawilżali i natłuszczali skórę.

Choć dzięki temu można opanować niepokojące zrogowacenia, nie należy oczekiwać ich całkowitego zniknięcia. Przy dłuższym stosowaniu balsamów nawilżających zaburzenia (guzki) mogą zniknąć na pewien czas, ale szybko powracają, jeśli leczenie zostanie przerwane. Jeśli zmiany skórne powodują dyskomfort w wieku dorosłym, należy udać się do lekarza, aby upewnić się, że przyczyną ich powstawania nie są inne schorzenia.

Chociaż całkowite wyleczenie nie jest możliwe, podejmowane są próby uzyskania poprawy za pomocą procedur dermatologicznych, takich jak mikrodermabrazja, peelingi i zabiegi laserowe.

Dodatkowe informacje

• Wyprysk atopowy (neurodermit)
• Rybia łuska zwykła
• Rogowacenie włosowe — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema