Kto jest najbardziej zagrożony?
Piłka ręczna jest najbardziej kontuzjogennym sportem wśród kobiet, u mężczyzn plasuje się w tym rankingu na drugim miejscu, za piłką nożną. Około trzy czwarte zawodowych piłkarzy ręcznych doznaje co najmniej jednej (średnio nawet dwóch-trzech) kontuzji w sezonie. Szczególnie wysokie ryzyko kontuzji występuje w przypadku krótkiego okresu przygotowawczego z szybkim wzrostem intensywności treningów w pierwszych dwóch miesiącach sezonu.
Przyczyną urazu rzadko jest faul, w większości przypadków do urazu dochodzi podczas zwykłych pojedynków w czasie gry lub treningu i normalnego kontaktu fizycznego.
Jakie urazy zdarzają się najczęściej?
Najczęściej urazom ulega staw kolanowy (ok. 15%), staw skokowy (ok. 14%) i udo (ok. 11% przypadków), w dalszej kolejności bark (ok. 9 %).
Największe obawy dotyczą tutaj urazów więzadeł krzyżowych w stawie kolanowym oraz poważnych urazów barku. Zdecydowaną większość kontuzji stanowią jednak drobne zwichnięcia, niewymagające leczenia operacyjnego, ani niepowodujące trwałych uszkodzeń. 15% urazów to złamania kości, kolejne 15% to urazy spowodowane uderzeniem i popchnięciem. W ich przypadku często pojawia się krwawienie wewnętrzne, na przykład w tkankach okołostawowych, w obrębie mięśni i ścięgien lub w ich otoczeniu. W przypadku urazów barku, ramienia i ręki najpoważniejsze są konsekwencje „zakleszczenia“ barku. Może ono powodować urazy więzadeł, torebki stawowej i ścięgien, a nawet drobne złamania. Zdecydowana większość kontuzji w piłce ręcznej to drobne stłuczenia, nieco poważniejsze urazy – poza nielicznymi wyjątkami – nie prowadzą do trwałych uszkodzeń.
Urazy więzadeł
Naderwaniom lub rozerwaniom najczęściej ulegają więzadła kostek goleni (przyśrodkowej i bocznej) oraz więzadła poboczne stawu kolanowego. Zwykle towarzyszą zwichnięciom lub skręceniom kostki, do jakich może dojść, gdy stopa niewłaściwie wyląduje po wyskoku. Czas rekonwalescencji po takich urazach wynosi od kilku dni do ponad pół roku (urazy więzadeł krzyżowych). Raz naciągnięte lub naderwane więzadło stawowe jest znacznie bardziej podatne na ponowny urazu w późniejszym czasie, co może prowadzić do przewlekłej niestabilności stawu.
Więcej informacji na temat poszczególnych urazów więzadeł:
- ostry uraz stawu, skręcenie
- staw skokowy piłkarza
- konflikt w górnym stawie skokowym
- ostre urazy stawu skokowego
- niestabilność stawu skokowego
- rehabilitacja po urazie stawu skokowego
- uszkodzenie chrząstki stawu skokowego
- uszkodzenie więzadła pobocznego przyśrodkowego (piszczelowego) w stawie kolanowym
- uszkodzenie więzadła pobocznego bocznego (strzałkowego) w stawie kolanowym
Naderwania
Naderwaniom najczęściej ulegają mięśnie uda, podudzia i w okolicy pachwiny. Do rozerwania włókien mięśniowych zazwyczaj dochodzi podczas szybkiego sprintu, nagłego hamowania, gwałtownej zmiany kierunku. Naderwaniom ulegają zazwyczaj te mięśnie, które nie zostały dostatecznie dobrze rozgrzane przed zawodami lub treningiem. Uszkodzone mięśnie goją się zwykle szybko, niekiedy jednak (na przykład po urazie mięśni grupy tylnej uda) powrót zawodnika do pełnej sprawności może zająć miesiąc lub nawet dłużej.
Więcej informacji dotyczących naderwania mięśni:
- pachwina sportowca
- stłuczenie uda
- uraz tylnej grupy mięśni uda
- nadwyrężenie pachwiny
- zerwanie ścięgna Achillesa
- nadwyrężenie mięśni łydki
Złamania kości (fractures)
Złamaniom może ulec większość kości ciała, u piłkarzy ręcznych szczególnie narażone są palce rąk, ich złamaniom często towarzyszą również zwichnięcia. Przyczynami złamań kości w piłce ręcznej są zderzenia, skręcenia, wstrzymywanie ręki rzucającej i niewłaściwe lądowania po wyskoku. Długotrwałe przeciążenie może prowadzić do złamań zmęczeniowych (stress fractures). Złamania większych kości, niż palce, często wiążą się z długimi okresami wyłączenia z treningów.
Więcej informacji na temat najczęstszych złamań:
- złamania kości (ang. fractures)
- złamanie w stawie skokowym
- zwichnięcie w obrębie stępu
- złamanie rzepki
- złamanie obojczyka
- złamanie podudzia
- złamanie szyjki kości udowej
- złamanie trzonu kości udowej
- złamanie kości śródręcza
- złamanie kości śródstopia
- złamanie w obrębie łokcia, wyrostek łokciowy
- złamanie przedramienia
- złamanie kości ramiennej
- złamania żebra
- złamanie palucha
- złamanie palca stopy
- złamanie zmęczeniowe
Uszkodzenie łąkotki
Łąkotka składa się z dwóch krążków chrzęstnych, które pełnią funkcję amortyzatorów w stawie kolanowym. Do rozerwania tych krążków może dojść podczas ruchu skrętnego kalana, co często zdarza się przy próbie odebrania piłki przeciwnikowi oraz podczas wykonywania zwodów, lub gdy kolano dostaje się pod ciało. Aktywni zawodnicy po urazach łąkotek zazwyczaj są poddawani operacji, by mogli znowu grać bez bólu.
Więcej informacji związanych z urazami łąkotek:
Uszkodzenie więzadeł krzyżowych
W stawie kolanowym znajdują się dwa silne więzadła krzyżowe – przednie i tylne. W piłce ręcznej więzadło krzyżowe może ulec zerwaniu w wyniku naciągnięcia lub skręcenia stawu kolanowego. Do urazu może dojść przy kontakcie z innym zawodnikiem lub bez takiego kontaktu, na przykład podczas wykonywania zwodu, upadania po wyskoku lub przy próbie odebrania piłki przeciwnikowi, lub gdy zawodnik pozostawi nogę na boisku. U aktywnych zawodników najczęściej wykonywany jest zabieg operacyjny uszkodzonych więzadeł krzyżowych. Po leczeniu operacyjnym konieczna jest długa rehabilitacja. Należy zakładać, że powrót zawodnika do pełnej sprawności zajmie co najmniej sześć miesięcy.
Więcej informacji o urazach więzadeł krzyżowych:
Zapalenie ścięgien
Do uszkodzenia ścięgien i ich przyczepów może dojść zarówno w wyniku długookresowego ich przeciążenia, jak i nagłego ruchu. Piłkarze ręczni są szczególnie narażeni na urazy w obrębie pachwiny. Tego rodzaju urazy wymagają odciążenia i odpoczynku, a także rehabilitacji w postaci odpowiednich ćwiczeń rozciągających i wzmacniających.
Więcej informacji o istotnych urazach ścięgien:
- urazy i naciągnięcia mięśni
- zapalenie ścięgien gęsiej stopki (łac. pes anserinus)
- entezopatia więzadła rzepki (kolano skoczka)
- Choroba Haglunda
- choroba Osgooda-Schlattera
- zapalenie przyczepu ścięgna Achillesa (choroba Severa)
- zaburzenia ścięgien (tendinopatie) w obrębie kostek i podudzia
- zapalenie kaletki piętowej tylnej
- zapalenie ścięgna Achillesa
- ból ścięgna mięśnia prostego uda
Inne urazy
Piłkarze ręczni mogą doznawać też masę innych urazów, np:
Środki zapobiegawcze
Sprzęt i boisko
- Zwróć uwagę na tarcie między butami a podłożem.
- Wybierz odpowiednią podeszwę i profil buta.
- Zachowuj bezpieczną odległość od twardych i ostrych przedmiotów poza boiskiem.
Zasady gry/dyscyplina
- Karanie niebezpiecznych fauli przez sędziego i surowe sankcje
Przygotowanie osobiste zawodnika
- Zwiększenie odporności zawodników na dopuszczalne przepisowo sytuacje kontaktu bezpośredniego na boisku.
- trening czucia głębokiego (propriocepcji) i wzmocnienie mięśni stabilizujących stawy
- unikanie ryzykownych sytuacji kontaktowych na boisku.
- Dobra rozgrzewka
- Daj organizmowi odpowiedni czas na regenerację po urazie.
- Ochrona zębów
Środki ogólne
- Zapoznanie zawodników z treningiem profilaktyki przeciw-urazowej do samodzielnego wykonywania
- Zapewnienie wykwalifikowanego personelu na miejscu
- Odpowiednio długi proces rehabilitacji pod nadzorem fizjoterapeutów
Dodatkowe informacje
Ilustracje
Autorzy
- Dr med. Lino Witte, lekarz w trakcie specjalizacji z chorób wewnętrznych, Frankfurt
