Postępowanie w przypadku ukąszenia przez kleszcza
Jak prawidłowo usunąć kleszcza?
- Najlepiej użyć pęsety lub specjalnego narzędzia (np. haczyka), wsuwając je jak najbliżej skóry i wyciągając kleszcza jednym, zdecydowanym ruchem.
- Nie należy niczym smarować kleszcza.
- Pozostawienie fragmentu aparatu gębowego nie wymaga interwencji chirurgicznej – organizm sam sobie z tym poradzi.
Czy warto badać usuniętego kleszcza?
- Można go zabezpieczyć, ale badanie nie ma dużej wartości praktycznej
- wynik pojawi się po kilku dniach, a
- decyzję o leczeniu podejmuje się na podstawie objawów (np. rumienia), nie wyniku badania kleszcza.
Borelioza
Rumień wędrujący -czy zawsze pojawia się w miejscu ukłucia?
- Zazwyczaj tak, ale
- W przypadku rumienia mnogiego mogą pojawić się dodatkowe zmiany skórne w innych miejscach.
Odporność - czy po przechorowaniu boreliozy nabywa się odporność?
- Tak, ale jest to odporność częściowa i zależna od indywidualnych czynników genetycznych.
- Przeciwciała mogą mieć wartość ochronną, ale nie gwarantują pełnej odporności.
Obecność przeciwciał - czy zawsze oznacza aktywną chorobę?
- Nie. Przeciwciała świadczą o kontakcie z patogenem, ale niekoniecznie o aktywnym zakażeniu.
- Nie należy podejmować leczenia wyłącznie na ich podstawie.
Skierowanie do specjalisty - czy po leczeniu rumienia wędrującego trzeba wykonywać badania serologiczne lub kierować do specjalisty?
- Nie. Jeśli pacjent został skutecznie przeleczony, nie ma potrzeby oznaczania przeciwciał IgG/IgM ani kierowania do poradni chorób zakaźnych. Jednak w praktyce często wykonuje się te badania, by uspokoić pacjenta.
Nie pojawia się rumień, ale testy (ELISA, Western Blot) są dodatnie, co zrobić?
- Jeśli pacjent (np. dziecko) nie ma żadnych objawów, nie należy podejmować leczenia wyłącznie na podstawie dodatnich wyników IgM.
- IgM mogą być fałszywie dodatnie, nawet w Western Blot.
- Leczenie można rozważyć tylko przy potwierdzonym IgG i objawach klinicznych.
Czy raz dodatni wynik Western Blot trzeba powtarzać?
- Nie. Raz dodatni wynik potwierdza przebyte zakażenie.
- Nie ma potrzeby powtarzania testu ani dążenia do „negatywizacji” przeciwciał.
Profilaktyka i leczenie
Czy doksycyklina może być stosowana profilaktycznie?
- Tak, u dorosłych można podać 200 mg doksycykliny jednorazowo, jeśli kleszcz żerował >36 godzin.
- Należy poinformować pacjenta o ryzyku fotosensybilizacji (uwrażliwienia na światło).
Czy doksycyklina może być stosowana u dzieci?
- Nie ma jednoznacznych zaleceń.
- Brakuje badań potwierdzających skuteczność i bezpieczeństwo profilaktyki u dzieci.
- W leczeniu rumienia u dzieci stosuje się raczej amoksycylinę, a w przypadku alergii – azytromycynę.
Czy azytromycyna jest dobrym wyborem w leczeniu rumienia?
- Jest to antybiotyk drugiego lub trzeciego rzutu.
- Preferowane są doksycyklina (u dorosłych) lub amoksycylina (u dzieci i kobiet w ciąży).
- Azytromycyna jest stosowana głównie w przypadku alergii.
Czy Borrelia wykazuje oporność na antybiotyki?
- Nie. Nie stwierdzono oporności Borrelia na doksycyklinę, amoksycylinę, cefuroksym ani ceftriakson.
Czy zioła są skuteczne w leczeniu boreliozy?
- Nie. Nie ma dowodów naukowych na skuteczność ziół w leczeniu boreliozy.
- Można je stosować wspomagająco, ale nie zastępują leczenia antybiotykami.
Czy antybiotyki są skuteczne w leczeniu tzw. boreliozy przewlekłej lub zespołu poboreliozowego?
- Nie. Badania wykazały brak skuteczności antybiotyków w leczeniu zespołu poboreliozowego.
- Leczenie powinno być objawowe, a nie oparte na dążeniu do eliminacji przeciwciał.
Neuroborelioza
Czy każdy ból głowy po ukłuciu kleszcza to neuroborelioza?
- Nie. Ból głowy może być objawem niespecyficznym.
- Neuroboreliozę rozpoznaje się tylko przy obecności zmian zapalnych w płynie mózgowo-rdzeniowym.
Czy doksycyklina wystarczy w leczeniu neuroboreliozy?
- Tak, badania wykazały skuteczność doksycykliny w leczeniu neuroboreliozy.
- Przy podejrzeniu zajęcia ośrodkowego układu nerwowego (np. bóle głowy, gorączka) pacjent powinien być skierowany do oddziału zakaźnego w celu dalszej diagnostyki, w tym punkcji lędźwiowej.
Inne choroby odkleszczowe
Jakie inne choroby odkleszczowe warto brać pod uwagę?
- Anaplazmoza– choroba gorączkowa, mononukleozopodobna, skutecznie leczona doksycykliną. Nie ma postaci przewlekłych.
- Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM)– choroba wirusowa, dwufazowa. Można jej zapobiegać skuteczną szczepionką.
- Babeszjoza– bardzo rzadko występuje u ludzi w Polsce. Przypadki są sporadyczne i często importowane. Nie należy jej nadrozpoznawać na podstawie samych przeciwciał.
Czy warto szczepić się przeciwko KZM?
- Tak. Szczepionka jest bezpieczna, skuteczna i dostępna od ponad 40 lat.
- To najlepsza forma profilaktyki.
