Struktura i funkcja serca w stanie prawidłowym

Serce to rodzaj pompy, która zapewnia zaopatrzenie organizmu w krew. Składa się z dwóch przedsionków i dwóch komór. Drogę krwi można opisać w następujący sposób:

• krew pozbawiona tlenu dostaje się do prawego przedsionka z organizmu przez żyłę główną dolną i górną.
• Następnie przepływa do prawej komory serca i wypełnia ją.
• Prawa komora aktywnie pompuje krew przez tętnice płucne do krążenia płucnego. Tutaj krew przesyłana jest przez maleńkie naczynia, które poprzez cienką błonę mają kontakt z wdychanym powietrzem.
• Krew jest teraz wzbogacona w tlen i jednocześnie uwalnia dwutlenek węgla, który wydychamy.
• Krew z krążenia płucnego gromadzi się teraz w większych naczyniach i jest kierowana do lewego przedsionka przez żyły płucne. Stąd jest ona z kolei transportowana z lewego przedsionka do lewej komory serca.
• Lewa komora pompuje teraz bogatą w tlen krew przez dużą tętnicę główną (aortę) do dużego strumienia krwi (krążenie systemowe). Tlen jest zużywany na obwodzie ciała, a odtlenowana krew wraca do serca i cykl zaczyna się od nowa.

Przedsionki oddzielone są od komór zastawkami. Zastawka pomiędzy prawym przedsionkiem a prawą komorą nazywa się zastawką trójdzielną, a ta pomiędzy lewym przedsionkiem a lewą komorą nazywa się zastawką mitralną (dwudzielną). Między komorami a dużymi tętnicami również znajdują się zastawki. Zastawka płucna oddziela prawą komorę od krążenia płucnego, a zastawka aortalna oddziela lewą komorę od krążenia ogólnego.

Co to jest cewnikowanie (koronarografia) serca?

Za pomocą cewnikowania serca można uwidocznić choroby i wady rozwojowe serca.

Cienka plastikowa rurka zwana cewnikiem jest wprowadzana przez żyłę lub tętnicę do przedsionków lub komór serca. W zależności od badania cewnik umieszczany jest w prawej lub lewej części serca. Dzięki wstrzyknięciu środka kontrastowego przez cewnik, na zdjęciu rentgenowskim można uwidocznić jamy i naczynia serca. Najczęściej zapisuje się obrazy i krótkie sekwencje filmowe ujęć rentgenowskich.

Za pomocą cewnika można również dokonywać pomiarów ciśnienia. Dodatkowo można pobrać krew, a następnie określić zawartość tlenu.

Procedura badania u dzieci

Wcześniej przez jakiś czas nie wolno jeść ani pić. W razie potrzeby pacjent otrzymuje zamiast tego wlewy dożylne płynów. U dzieci badanie wykonuje się zwykle w niewielkim znieczuleniu (sedacji) z użyciem środków uspokajających i przeciwbólowych (miejscowych), u noworodków w znieczuleniu ogólnym.

Zabieg wykonuje się w pracowni cewnikowania (hemodynamiki) serca, która jest urządzona podobnie jak blok operacyjny. W sterylnych warunkach zwykle tworzy się dostęp do naczynia krwionośnego w pachwinie i wprowadza cewnik. Cewnik jest ostrożnie przesuwany do miejsca docelowego pod kontrolą RTG.

Badanie jest rejestrowane. Po badaniu zazwyczaj zakładany jest opatrunek uciskowy, a dziecko jest monitorowane w klinice przez około dobę. Dziecko po badaniu musi przez jakiś czas leżeć płasko.  Aby środek kontrastowy był szybciej wydalany, podawane są zwykle wlewy dożylne (kroplówki) i płyny do picia.

Jakich informacji może dostarczyć badanie?

W przypadku wrodzonej wady serca cewnikowanie serca może być wykonane jako badanie dodatkowe do innych badań diagnostycznych (badanie przedmiotowe, pomiar ciśnienia tętniczego, EKG, echokardiografia itp.)

Badanie to może być pomocne w dokładniejszym zbadaniu wad lub określeniu warunków anatomicznych i ciśnienia w obrębie serca i naczyń. W cewnikowaniu prawego serca mogą być wykonane na przykład pomiary ciśnienia w celu wykrycia wysokiego ciśnienia krwi w krążeniu płucnym. Poziom saturacji (utlenowania) pobranej krwi może wskazać, czy istnieje połączenie prawego z lewym sercem (przetoka). W zależności od tego, czy krew przepływa z prawej do lewej (przeciek prawo-lewy), czy z lewej do prawej (przeciek lewo-prawy), nasycenie tlenem jest inne. Z badań można wyciągnąć wnioski, które mogą być decydujące dla dalszego postępowania.

W przypadku niektórych wad serca poprzez cewnikowanie serca możliwe jest również leczenie np. poprzez wprowadzenie specjalnych materiałów lub balonu, gdy np. występuje zwężenie (stenoza) zastawki serca lub naczynia. W przypadku ubytku przegrody można np. wprowadzić do otworu protezę i rozciągnąć ją.

Dodatkowe informacje

• Cewnikowanie serca.
• Wrodzone wady serca.
• Szmery serca u dzieci.
• Koronarografia i cewnikowanie serca — informacje dla personelu medycznego.
• Wrodzone wady serca — informacje dla personelu medycznego.

Wrodzone wady serca

• Przetrwały przewód tętniczy
• Tetralogia Fallota
• Ubytki w przegrodach u dzieci: ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej (ASD) i ubytek w przegrodzie międzykomorowej (VSD)
• Zespół niedorozwoju lewego serca
• Przełożenie wielkich naczyń
• Przetrwały pień tętniczy

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Kalina van der Bend, lekarz, Blachownia (recenzent)
• Marleen Mayer, lekarka, Mannheim