Czym jest zakażenie rany?

Rana na skórze może być wynikiem urazu, ugryzienia lub zabiegu chirurgicznego. Mimo właściwego leczenia, niektóre rany goją się powoli. Jeśli rana jest czysta i nie jest podrażniona (zaczerwieniona lub przegrzana) należy jedynie obserwować zmianę. Zakażenie to stan zapalny wywołany przez bakterie. Może być przyczyną powolnego gojenia się ran. Wówczas zarówno dla pacjentów, jak i lekarzy ważne jest wczesne rozpoznanie zakażenia i podjęcie decyzji, czy konieczne jest leczenie antybiotykami. 

Zakażenia ran są stosunkowo częste, zwłaszcza gdy rana powstała w niehigienicznych warunkach, np. wskutek upadku na brudnym terenie. Zakażenia, które występują po operacjach, są zwykle trudniejsze do leczenia, jeśli powstały w szpitalu, ponieważ tam ma się zwykle do czynienia z „bardziej agresywnymi” bakteriami niż w środowisku domowym.

Przyczyny

Gronkowce i paciorkowce to bakterie, które najczęściej wywołują powierzchowne zakażenia pozaszpitalne. Rzadziej spotykane drobnoustroje występują w ranach gryzionych. Jeśli otwarte rany mają kontakt z wodą morską, infekcje ran mogą być spowodowane przez przecinkowce.

W przypadku zakażeń ran po zabiegach operacyjnych rozpoznanie patogennych bakterii różni się w zależności od miejsca ciała, w którym przeprowadzono zabieg (zakażenie rany pooperacyjnej). Szczególnie w szpitalach często zdarza się, że odpowiedzialne za to bakterie wykształciły oporność na większość antybiotyków, stały się tzw. patogenami wieloopornymi (np. MRSA).

Diagnostyka

W wielu przypadkach zakażenie rany jest łatwe do rozpoznania. Taka rana zazwyczaj dłużej sie goi. Stopniowo pojawia się zaczerwienienie, obrzęk, nadmierne ucieplenie i ból, a w ranie i wokół niej może zbierać się ropa. W niektórych przypadkach zakażenie postępuje tak daleko, że bakterie mogą rozprzestrzeniać się dalej w organizmie, a osoba z zakażeniem może dostać gorączki.

Lekarze zdecydują, czy konieczne jest pobranie wymazu z rany w celu sprawdzenia obecności bakterii. Zwykle wymazy takie pobiera się tylko z ran ewidentnie zapalnych (zakażonych) oraz z ran, w których zakażona tkanka obumiera na dużej powierzchni, zwiększa swoje rozmiary lub jej stan nie poprawia się mimo dobrych warunków gojenia. Wymaz najlepiej pobrać z rany za pomocą wacika i przesłać do laboratorium mikrobiologicznego. Tam materiał jest hodowany przez kilka dni, a laboratorium identyfikuje rodzaj bakterii i testuje, które antybiotyki działają najlepiej na dany rodzaj bakterii. Zazwyczaj po pobraniu wynik z laboratorium będzie dostępny w ciągu kilku dni do tygodnia. Może być również konieczne pobranie i zbadanie próbki krwi.

Leczenie

Większość zakażonych ran leczy się poprzez dokładne ich oczyszczenie. Jeśli zebrała się ropa, lekarz otworzy ranę. Martwe tkanki i naloty zostaną usunięte. Antybiotyki często nie są konieczne. Do czyszczenia można stosować sól fizjologiczną lub miejscowe środki bakteriobójcze (antyseptyki), natomiast miejscowe antybiotyki rzadko przynoszą szczególne korzyści. Jeśli okaże się, że takie podejście nie wystarczy do leczenia, zwykle podaje się antybiotyki w formie tabletek. W przypadku zakażeń po operacji, w niektórych przypadkach może być konieczne podanie antybiotyków bezpośrednio do krwiobiegu (w postaci wlewu, tj. dożylnie).

Zakażenia głębokich ran, które powodują zapalenie skóry na większej powierzchni lub prowadzą do choroby całego ciała z gorączką, wymagają leczenia antybiotykami w postaci tabletek lub wlewu dożylnego już w czasie oczekiwania na wynik posiewu bakteryjnego. Wybór terapii zależy od podejrzewanego rodzaju bakterii i lokalizacji rany, od tego, czy w ostatnim czasie wystąpił podobny stan zapalny skóry, czy są dostępne wyniki badań mikrobiologicznych oraz czy pacjent jest uczulony na dane antybiotyki. Po uzyskaniu wyniku posiewu bakteryjnego, w niektórych przypadkach może być konieczna zmiana antybiotyku.

Zakażeniom ran pooperacyjnych zapobiegają środki higieny przed, w trakcie i po operacji. W niektórych przypadkach antybiotyki podawane są profilaktycznie.

Rzadkie powikłania

W bardzo rzadkich przypadkach dochodzi do bardzo agresywnej infekcji, która szybko zajmuje otaczające tkanki (martwicze zakażenie tkanek miękkich). Typowy dla takiego stanu jest silny ból, który nie jest proporcjonalny do zewnętrznego wyglądu rany. Do tego dochodzi utrata czucia w miejscu objętym stanem zapalnym i ogólne złe samopoczucie. W przypadku podejrzenia takiego zakażenia należy niezwłocznie przeprowadzić kompleksowe chirurgiczne oczyszczenie i pielęgnację rany.

Zapalenie kości i szpiku kostnego może wystąpić, gdy bakterie dostaną się do kości bezpośrednio ze źródła zakażenia lub przez krwiobieg. Może to być poważne powikłanie zakażenia rany i powinno być leczone w szpitalu.

W rzadkich przypadkach zakażenie rany może rozwinąć się w sepsę (zakażenie krwi).

Zakażenie MRSA

Choć jest to rzadkie powikłanie, częstość takich zakażeń wzrasta. Identyfikacja opornych na antybiotyki gronkowców (MRSA), np. na skórze pacjenta, nie jest sama w sobie wskazaniem do leczenia. Leczenie rozpoczyna się tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z oczywistą infekcją. Jeśli infekcja jest ograniczona, można stosować preparaty miejscowe. W przypadku wystąpienia ogólnego zakażenia, należy je leczyć specjalnymi antybiotykami, najlepiej w zestawieniu z dwiema substancjami aktywnymi. W kontakcie z chorymi lekarze i pielęgniarki, a także bliscy, muszą przestrzegać specjalnych środków higieny, aby drobnoustroje nie rozprzestrzeniały się dalej. W razie potrzeby zostaniesz szczegółowo poinformowany. 

Dodatkowe informacje

• Zapalenie kości i szpiku kostnego
• Martwicze zakażenie tkanki miękkiej
• Pierwsza pomoc przy ugryzieniach przez zwierzę
• Słabo gojące się rany
• Antybiotykoterapia
• Zakażenie Vibrio vulnificus
• Zakażenie rany pooperacyjnej
• Sepsa (zakażenie krwi)
• Odporne na antybiotyki gronkowce (MRSA)
• Zakażenia ran – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (edytor)
• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden
• Susanne Meinrenken, dr med., dziennikarka medyczna, Brema