Co to jest trądzik różowaty?

Definicja

Trądzik różowaty to przewlekły stan zapalny, który objawia się zaczerwienieniem skóry twarzy, często pojawiającym się napadowo. W niektórych okolicznościach skóra czoła, nosa i policzków staje się coraz bardziej i trwale czerwona oraz lekko obrzęknięta. Na skórze często pojawiają się rozszerzone naczynia krwionośne. U niektórych osób pojawiają się również małe krostki lub pryszcze w zaczerwienionym miejscu, ale nie tworzą się zaskórniki, jak to ma miejsce w przypadku trądziku. Skóra powiek jest często zaczerwieniona i podrażniona, natomiast zmiany rzadko występują w okolicach oczu i ust.

Zmiany skórne często występują okresowo i mogą być wywołane przez silne promieniowanie słoneczne, a sporadycznie poprzez gorące potrawy i napoje, mocne przyprawy i alkohol.

Objawy

Trądzik różowaty (rosacea)

Trądzik różowaty może mieć różny przebieg. U niektórych osób choroba ma łagodny przebieg, natomiast u innych może wiązać się z bardzo nasiloną chorobą z poważnymi zmianami skórnymi. Mogą one powodować dyskomfort psychiczny. Choroba dzieli się na cztery podtypy w zależności od manifestacji.

W podtypie 1 występuje tendencja do łagodnych rumieńców, ale w miarę postępu choroby centralne obszary twarzy, tj. policzki, nos i czoło, mogą stać się trwale zaczerwienione. Jest to spowodowane stanem zapalnym i rozszerzeniem naczyń krwionośnych znajdujących się przy powierzchni skóry. Małe naczynia krwionośne na nosie i policzkach mogą ulec rozszerzeniu i stać się widoczne (tzw. teleangiektazje), skóra może być nadwrażliwa na czynniki zewnętrzne.

W podtypie 2, oprócz zaczerwienienia i rozszerzonych naczyń krwionośnych mogą pojawić się małe guzki lub ropne "pryszcze". U niektórych osób występuje tylko kilka guzków, podczas gdy u innych może występować ich wiele oraz obrzęk w zajętym obszarze skóry.

Podtyp 3 występuje najczęściej u starszych mężczyzn: Gruczoły łojowe i skóra na nosie pogrubiają się, przez co staje się on większy i wybrzusza się jego powierzchnia. Ta dolegliwość nosi nazwę "guzowatość nosa". Guzowatość nosa może również rozwijać się bez trądziku różowatego pojawiającego się w innych obszarach twarzy. Ten podtyp występuje na nosie, czole, brodzie lub uszach.

Podtyp 4 to postać trądziku różowatego, która zajmuje oczy. Około 20% osób z trądzikiem różowatym ma podrażnienia oczu i skóry wokół nich. Może pojawić się stan zapalny spojówek (zapalenie spojówek) lub brzegów powiek (zapalenie powiek).

Przyczyny

Przyczyna trądziku różowatego nie jest znana, ale uważa się, że jest to połączenie predyspozycji genetycznych i czynników środowiskowych. Rolę odgrywają zarówno zmiany w naczyniach krwionośnych, jak i w układzie odpornościowym.

Jedna z teorii mówi, że układ odpornościowy reaguje na nieszkodliwe i normalnie występujące w środowisku roztocza skórne i wytwarza przeciwciała. Skóra osób chorych jest prawdopodobnie częściej skolonizowana roztoczami i niektórymi bakteriami (Staphylococcus epidermidis) niż u osób zdrowych. Zakażenia wywołane przez Helicobacter pylori również wydają się odgrywać rolę w rozwoju tego schorzenia. 

Cera jasna i tłusta jest szczególnie podatna na trądzik różowaty.

Liczne czynniki mogą wywołać tę chorobę lub pogorszyć jej przebieg. Ukrwienie powierzchni twarzy mogą zwiększać między innymi następujące czynniki:

• światło UV, promieniowanie słoneczne
• ciepło
• alkohol
• stres
• gorące napoje
• mocno przyprawiona żywność
• sport
• niektóre leki, np. przeciw zaburzeniom rytmu serca, oraz kremy z kortyzonem.

Częstość występowania

• Trądzik różowaty zazwyczaj pojawia się po raz pierwszy między 30. a 50. rokiem życia.
• Kobiety i mężczyźni chorują prawdopodobnie z podobną częstotliwością, ale u kobiet występują cięższe formy.
• W Europie Środkowej na trądzik różowaty choruje 2-3% populacji. W niektórych innych krajach (np. w Szwecji) choroba ta występuje częściej.

Badania

• Zmiany skórne są typowe dla tej choroby. Dalsze badania nie są konieczne.
• W ciężkich przypadkach trądziku różowatego i guzowatości nosa zaleca się skierowanie do gabinetu dermatologicznego lub chirurgii plastycznej.

Leczenie

Leczenie ma na celu wygojenie istniejących zmian skórnych oraz zapobieganie wystąpieniu nowych. W zależności od stopnia zaawansowania chorobę tę można leczyć miejscowo lub za pomocą tabletek. Chorzy powinni unikać narażenia na czynniki, które mogą nasilać objawy (patrz wyżej).

Leczenie miejscowe

• W przypadku łagodnego lub umiarkowanego trądziku różowatego, który objawia się również występowaniem krostek, zaleca się leczenie miejscowe metronidazolem lub kwasem azelainowym (w postaci kremu lub żelu). Krem jest często łagodniejszy dla skóry w przypadku tej dolegliwości.
• Alternatywnie można stosować krem z iwermektyną, który zmniejsza kolonizację skóry roztoczami.

Antybiotyki

• Jeśli leczenie miejscowe jest nieskuteczne, zaleca się leczenie z zastosowaniem antybiotyków w formie tabletek. Są one przede wszystkim skuteczne w walce z krostkami i guzkami w trądziku różowatym.
• Lekiem pierwszego wyboru jest doksycyklina. W przypadku kobiet w ciąży i karmiących piersią należy wybrać erytromycynę.
• Możliwe jest również połączenie obu form leczenia.

Leczenie oczu

• Dolegliwości oczu lub okolic oczu mogą być leczone maścią do oczu zawierającą cyklosporynę.
• Nawilżające krople do oczu (tzw. sztuczne łzy) również mogą być pomocne.
• W przypadku zapalenia brzegów powiek może być stosowana maść z azytromycyną.
• W przypadku utrzymywania się dolegliwości oczu lub wystąpienia zaburzeń widzenia zalecane jest skierowanie do gabinetu okulistycznego.

Inne metody leczenia

• Trwałe zmiany w naczyniach krwionośnych można leczyć za pomocą laseroterapii.
• Powiększone gruczoły łojowe nosa można zmniejszyć za pomocą zabiegu chirurgii plastycznej .
• Dostępne są różne tonujące produkty kosmetyczne specjalnie dla trądziku różowatego, które mogą pokryć zaczerwienienie skóry i inne zmiany.
• Pacjenci, u których choroba prowadzi do dolegliwości psychicznych, takich jak lęk lub depresja, powinni być leczeni psychoterapeutycznie, np. za pomocą terapii behawioralnej. Skuteczne leczenie trądziku różowatego zwykle poprawia również zdrowie psychiczne.

Co można zrobić we własnym zakresie?

Należy unikać czynników, które wydają się pogarszają objawy, takich jak:

• gorące napoje
• mocno przyprawiona żywność
• alkohol
• stres
• promieniowanie słoneczne: należy używać kremów z wysokim filtrem UV!
• duże wahania temperatury
• leki rozszerzające naczynia 
• produkty miejscowo drażniące (kosmetyki, chusteczki nawilżane).

Nie należy stosować kremu z glikokortykosteroidami - pogarsza on przebieg choroby.

Rokowanie

Choroba ma charakter przewlekły i zmienny z powtarzającymi się zaostrzeniami. Po zaprzestaniu leczenia często występują nawroty, dlatego zalecana jest miejscowa terapia podtrzymująca. Przy zastosowaniu leczenia długoterminowe rokowania są dobre.

Dodatkowe informacje

• Antybiotykoterapia
• Trądzik różowaty – informacje dla personelu medycznego

Autor

• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarka naukowa, Wiesbaden