Czym jest POChP?

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to uszkodzenie dróg oddechowych, tkanki płucnej i naczyń krwionośnych płuc powodujące stopniowe ograniczenie ich wydolności. W większości przypadków jego przyczyną jest długoletnie palenie papierosów lub wdychanie szkodliwych dla zdrowia pyłów. Wraz z postępem choroby, płuca tracą w coraz większym stopniu możliwość oddawania tlenu do krwi i odbierania z niej dwutlenku węgla i wydychania go.

Definicja

• Przewlekła obturacyjna choroba płuc najczęściej określana jest skrótem POChP.
• „Przewlekła” oznacza w tym przypadku, że choroba towarzyszy pacjentowi przez całe życie i nie można jej wyleczyć.
• „Obturacyjna” odnosi się do zmian tkanki płucnej powodujących między innymi zwężenie małych dróg oddechowych. Trudności dotyczą zwłaszcza wydechu.
• Chorobie towarzyszy reakcja zapalna w drogach oddechowych.

Objawy

• Trudności z oddychaniem podczas wysiłku fizycznego
• Kaszel, przede wszystkim w godzinach porannych
• Wzmożone wytwarzanie śluzu i odkrztuszanie wydzieliny (plwocin)
• Częste lub utrzymujące się przez dłuższy czas infekcje dróg oddechowych
• Oznaki hiperinflacji płuc
• Poszerzenie klatki piersiowej, tzw. klatka piersiowa beczkowata
• Utrudnione oddychanie przy użyciu pomocniczych mięśni oddechowych
• Niebieskie zabarwienie palców dłoni lub języka
• Objawy osłabienia serca (niewydolność)
• Niedrożne żyły szyjne
• Opuchlizna kostek lub podudzi
• Powiększenie wątroby
• Powiększony obwód brzucha za sprawą wody w jamie brzusznej (wodobrzusze)
• Trudności ze snem w nocy oraz nocne poty
• Gorączka oraz utrata masy ciała
• Uczucie lęku lub depresja oraz spadek aktywności seksualnej
• Objawy rozwijają się stopniowo wraz z upływem lat.
• Mogą występować fazy choroby, w których dolegliwości nasilają się, np. wskutek infekcji dróg oddechowych, oddziaływania dymu papierosowego lub zanieczyszczeń powietrza.

Przyczyny

• Palenie tytoniu
• Dym papierosowy to zdecydowanie najważniejszy czynnik ryzyka.
• POChP zaostrza także palenie fajki, cygara czy inne rodzaje palenia (np. marihuany).
• Około 1/4 pacjentów cierpiących na POChP to osoby niepalące.
• Kobiety są potencjalnie bardziej wrażliwe na szkodliwy wpływ palenia.
• Systematyczne wdychanie pyłów i substancji chemicznych w miejscu pracy
• Gazy, substancje o działaniu drażniącym i dym
• Jeżeli POChP występuje w związku z wykonywaniem zawodu, to schorzenie można wówczas uznać za chorobę zawodową.
• Zanieczyszczenie powietrza zewnętrznego
• Zwłaszcza drobne cząsteczki (przemysł, asfalt, ogrzewanie piecami itp.)
• Zanieczyszczenie powietrza w pomieszczeniach
• Ogrzewanie i gotowanie przy wykorzystaniu biomasy i paliw kopalnych w pomieszczeniach
• Istotne przede wszystkim dla kobiet w krajach rozwijających się, które mają w domu np. palenisko.
• Bierne palenie
• Częste infekcje dróg oddechowych w dzieciństwie
• Astma
• Gruźlica
• Nieprawidłowy rozwój płuc w łonie matki i w okresie dziecięcym
• Uwarunkowania genetyczne
• Ryzyko zwiększa także zakażenie wirusem HIV.

Częstotliwość występowania

• W skali globalnej na POChP choruje bardzo wiele osób, spośród których spora część umiera.
• Każdego roku choroba ta powoduje śmierć ok. 2,5 mln osób na całym świecie.
• Stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zgonu.
• Stany Zjednoczone są pod tym względem na czwartym miejscu.
• Na POChP cierpi ok. 6% populacji Europy Środkowej.
• Ta choroba częściej dotyka mężczyzn.
• Częstotliwość jej występowania wzrasta wraz z wiekiem.
• Częściej pojawia się u osób o niższym statusie socjoekonomicznym.
• Choruje na nią do 50% palaczy.

Badania

• Spirometria
• Badanie polega na wdychaniu powietrza do urządzenia i wydychaniu go. Pozwala to zmierzyć różne parametry, w tym między innymi prędkość strumienia powietrza w drogach oddechowych, łączną ilość wydychanego powietrza oraz potencjalny wpływ leków na te wartości.
• Jest to sposób na oszacowanie wydolności płuc i ocenę stopnia zaawansowania choroby.
• Zdjęcie rentgenowskie płuc
• Badania krwi
• W razie potrzeby badanie plwocin pod kątem bakterii i wirusów
• W stosownych przypadkach pulsoksymetria i analiza gazów we krwi
• Pomiar zawartości tlenu we krwi
• W razie potrzeby 6-minutowy test chodzenia
• pozwalający sprawdzić przebieg choroby i określić rokowania
• Rzadziej tomografia komputerowa płuc
• Pletyzmografia/pojemność dyfuzyjna CO
• Specjalne badania dla pacjentów cierpiących na ciężką postać POChP, którzy mają problemy z manewrami oddechowymi podczas spirometrii
• W razie potrzeby EKG
• pozwalające rozpoznać wynikające z tego schorzenia choroby serca
• W razie potrzeby echo serca
• Badanie ultradźwiękowe w celu wykluczenia choroby serca
• Pomiar masy ciała i określenie wskaźnika BMI
• w celu wykrycia nadmiernego odżywienia i niedożywienia

Postępowanie

• Celem leczenia jest jak największe spowolnienie przebiegu choroby oraz złagodzenie dolegliwości.
• Należy zaprzestać palenia.
• Najważniejszy sposób na spowolnienie postępów POChP
• Leki
• Leki rozszerzające oskrzela: leki rozszerzające zwężone drogi oddechowe. To najważniejsze i najczęściej stosowane leki.
• Wszyscy pacjenci powinni je nosić ze sobą na wypadek sytuacji awaryjnej.
• Leki przeciwzapalne
• Kortykosteroidy w formie sprayu lub inhalatora
• zazwyczaj tylko w połączeniu z lekami rozszerzającymi oskrzela
• Leki wykrztuśne są wskazane jedynie u wybranych pacjentów.
• W przypadku nasilonych duszności można rozważyć stosowanie niewielkich dawek opioidów.
• Można też podawać antybiotyki umożliwiające zapobieganie lub leczenie infekcji dróg oddechowych
• Długofalowa tlenoterapia
• Systematyczne korzystanie z urządzenia do tlenoterapii w domu lub urządzenia mobilnego
• Wydłuża okres przeżycia u osób cierpiących na ciężką postać POChP, u których ilość tlenu we krwi jest znacząco zmniejszona.
• Istnieje możliwość natychmiastowego dostosowania tlenoterapii. Zbyt duża ilość tlenu ma równie niekorzystny wpływ na osoby chorujące na POChP.
• Wsparcie oddechowe przy wykorzystaniu szczelnej maski i urządzenia do tlenoterapii
• Tak zwana wentylacja nieinwazyjna pozwala odciążyć mięśnie oddechowe.
• Odpowiednie rozwiązanie dla pacjentów, którzy nie są w stanie wydychać wystarczającej ilości dwutlenku węgla.
• Operacja/zabieg bronchoskopii
• U pacjentów z rozedmą płuc, u których przyjmowanie leków nie zapewnia poprawy.
• Dostępne są różne metody:
• Objętość płuc można zmniejszyć operacyjnie lub endoskopowo.
• Z płuc usuwa się większe, wypełnione powietrzem pęcherzyki.
• Przeszczep płuc
• Nagłe pogorszenie dolegliwości związanych z PoChP określane jest mianem zaostrzenia stanu. Wymaga ono bardziej intensywnego leczenia, a w niektórych przypadkach także hospitalizacji.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Należy zaprzestać palenia (patrz artykuł Rzucenie palenia).
• Ćwiczenia fizyczne
• Dostosowana pod kątem indywidualnych uwarunkowań i pod opieką trenera
• W stosownych przypadkach rehabilitacja (np. ćwiczenia wspomagające płuca)
• Optymalizacja masy ciała
• Należy dążyć do utrzymania wskaźnika BMI w zakresie pomiędzy 20 i 25 kg/m².
• Ryzyko zapalenia płuc można także zmniejszyć, szczepiąc się.
• Grypa
• Pneumokoki
• Przed podróżą samolotem warto skonsultować się z pulmonologiem.
• Zapotrzebowanie na tlen może być bowiem wówczas większe.
• Podczas lotu nie należy się niepotrzebnie przemieszczać, zwiększy to bowiem zapotrzebowanie na tlen.
• Korzystanie z rehabilitacji płuc
• Zalecane przy odczuwaniu fizycznych, społecznych lub psychicznych skutków choroby pomimo opieki lekarskiej.
• Rehabilitacja obejmuje między innymi:
• Edukowanie pacjentów
• Fizjoterapię oddechową
• Ergoterapię (połączenie rehabilitacji z psychoterapią)
• Konsultacje dietetyczne
• Systematyczne badania kontrolne umożliwiające zoptymalizowanie leczenia i odpowiednio wczesne wykrycie chorób wtórnych.

Rokowanie

• Tempo postępowania choroby oraz wywołujące największe dolegliwości objawy różnią się zależnie od pacjenta.
• Rzucenie palenia pozwala spowolnić postępy choroby.
• Większość pacjentów umiera nie wskutek POChP, lecz chorób układu krążenia i nowotworu płuc.
• Najczęstsze powikłania to:
• Zapalenie płuc
• Ostra niewydolność płuc
• Niewydolność serca
• Zakrzepy w tętnicach płucnych (zatorowość płucna)
• Depresja
• Osteoporoza

Dodatkowe informacje

• Palenie szkodzi zdrowiu
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• POChP – informacje dla lekarzy

Autorka

• Dr n. med. Hannah Brand, Berlin